|
'''Botqoqlik''' — yerning doimo yoki uzoq vakt nam, zax bo‘libboʻlib yotadigan joyi. B.da torf qalin (0,2—0,3 m) bo‘ladiboʻladi, o‘simliklarningoʻsimliklarning ildizlari torf ostidagi gruntga yetib bormaydi. Torf qatlami yupqa bo‘lsaboʻlsa, botqoqlashgan yerlar deb ataladi. B. xalq xo‘jaligidaxoʻjaligida katta ahamiyatga ega. B. quritilgandan so‘ngsoʻng torf asosan o‘g‘itoʻgʻit, yoqilg‘iyoqilgʻi va mol tagiga to‘shamatoʻshama sifatida ishlatiladi, undan kimyoviy mahsulotlar olinadi, qurilishda foydalaniladigan plitalar ishlab chikariladi. B. ko‘pinchakoʻpincha o‘rmonioʻrmoni kesilib yoki kuyib ketgan joylarda va o‘gloqlarnioʻgloqlarni uzoq muddat suv bosishi, shuningdek sayoz suv havzalarini ut qoplashi natijasida hosil bo‘ladiboʻladi. O‘simliklarOʻsimliklar tarkibi va o‘simliklarningoʻsimliklarning oziklanish tartibiga ko‘rakoʻra B.lar 3 xil bo‘ladiboʻladi: pastqam B., do‘ngdoʻng B. va oraliq B. Pastqam B. uchun evtrof o‘simliklaroʻsimliklar harakterli. Ular mineral tuzlarga boy grunt suvlari ko‘pkoʻp bo‘lganboʻlgan daryo qayirlarida, vodiylarda, eski ko‘llarkoʻllar o‘rnidaoʻrnida va suvayirg‘ichlarningsuvayirgʻichlarning pastqam joylarida uchraydi. Bunday B.larda asosan, qiyoq, qamish, ro‘vakroʻvak, qirqbo‘g‘imlarqirqboʻgʻimlar; daraxtlardan olxa (qandag‘ochqandagʻoch) va qayin o‘sadioʻsadi. Pastqam B.da suv kalamushlari, dala sichqonlari, qunduz, balchiqchi, botqoqtovug‘ibotqoqtovugʻi, o‘rdakoʻrdak, g‘ozgʻoz yashaydi, qobon, qamishzor mushugi, qizil g‘ozgʻoz, saqoqushlar uchraydi. Do‘ngDoʻng B. uchun oligotrof o‘simliklaroʻsimliklar harakterli bo‘libboʻlib, ular suvayirg‘ichlardasuvayirgʻichlarda yoki daryolarning baland terrasalarida uchraydi va yog‘indanyogʻindan tashqari mineral tuzlari kam grunt suvlaridan to‘yinaditoʻyinadi. O‘simliklariOʻsimliklari kam. Do‘ngDoʻng B.lar o‘rmonlioʻrmonli va o‘rmonsizoʻrmonsiz bo‘ladiboʻladi. Oraliq B. oraliq holatni egallaydi va yog‘indanyogʻindan hamda o‘rtachaoʻrtacha minerallashgan grunt suvlaridan tuyinadi. Oraliq B. uchun mezotrof o‘simliklaroʻsimliklar xos. Qayin, qarag‘ayqaragʻay, bardidoshlar, sfagn yo‘sinlariyoʻsinlari o‘sadioʻsadi. B.larning koʻp qismi Shim. yarim sharda boʻlib, qariyb 350 mln. ga.
Turkiston oʻlkasida B.lar yirik daryolar (Amudaryo, Sirdaryo, Chu va Ili daryolari) vodiysida, yoyilmalarning tevarakatroflarida va pastqam joylarda uchraydi. Torf qatlami juda yupqa yoki butunlay yoʻq, oʻsimliklardan qoʻgʻa va qamish oʻsadi. Sharqiy Pomirda, Oqsuv, Muzqoʻl daryolari vodiylarida, Zoʻrkoʻl, Qorakoʻl va b. koʻllar atrofida ham B. koʻp.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
|
