Turkiston (viloyat): Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Amir.Temur (munozara | hissa) Tahrir izohi yoʻq |
Amir.Temur (munozara | hissa) Katta tahrir |
||
Qator 56:
|Pochta indeksi = 16 xxxx
|Internet domeni =
|Avtomobil raqami kodi = X, 13
|Sayt = http://ru.ontustik.gov.kz/
|TurkumCommons =
|Izoh =
}}
'''Janubiy
== Tarixi ==▼
== Hududiy boʻlinishi ==
Qator 129 ⟶ 127:
== Geografiyasi ==
Hududi Shimoliy tarafidan [[Qaragʻandi viloyati|Qaragʻandi]], Sharqiy tarafida [[Jambul viloyati|Jambul]], gʻarbiy tarafidan [[Qiziloʻrda viloyati|Qiziloʻrda]] viloyatlari bilan chegaradosh, janubida [[Oʻzbekiston Respublikasi]] bilan chegaradosh. Janubiy Qozogʻiston viloyati Turon past-tekisligining sharqiy qismi va [[Tyan-shan]]ning gʻarbiy tarmoqlarida joylashgan. Hududining koʻp qismi tekislik (balalandligi 200— 300 m). Chekka janubda Mirzachoʻlning shimoliy qismi, shimolda Betpaqdala choʻli bor. Viloyatning markaziy qismida Qoratov tizmasi (eng baland joyi 2176 m), janubi-sharqida Talas Olatovining gʻarbiy chekkalari, Qorjontov (2824 m) va Ugom (4238 m) tizmalari qad koʻtargan.
== Transporti ==
[[File:Boing-747 Shymkent.jpg|thumb| alt=A.| ''Chimkent aeroporti''.]]
Viloyat iqtisodining rivojlanishiga temit yoʻl xizmatining ulushi katta. Asosiy temir yoʻl tarmoqlari: [[Orenburg]] — [[Toshkent]], [[Turkiston shahri|Turkiston]] — [[Sibir]] temir yoʻli. Temir yoʻlning umumiy uzunligi 443 km.dan oshadi, xizmat koʻrsatish postlari Shengeldi — Oris va Turkiston — Oris — Tulkibosh stansiyalarning oraliqlari. Avtomabil yoʻlining umumiy uzunligi 5200 km, unung 800 km.dan ortigʻi respublikalik, 4470 km asosiy ahamiyatga ega yoʻllar. Viloyatdagi katta avtomagistrallar: [[Almati]] — [[Toshkent]], [[Chimkent]] — [[Qiziloʻrda]], Chimkent — Juantoʻbe. Havo yoʻllarida „Shimkent auejayi“ AAQ xalqarolik jonli va tranzitlik aviareyslari foydalanishga qulay. Viloyatdan [[Buxoro]] — [[Chimkent]] — [[Almati]] gaz quvuri, Omsk — [[Pavlodar]] — Chimkent neft quvuri oʻtadi.
==
Iqlimi keskin kontinental. Yozi issiq va quruq, qishi qisqa, iliq, qor kam yogʻadi. Iyulning oʻrtacha harorati shimol va janubi-gʻarbida 28 °C, janubi-sharqida 16— 24 °C. Yanvarning oʻrtacha harorati shimolda — 9 °C, janubda — 2 °C. Yiliga 100—400 mm dan 1000 mm gacha yogʻin tushadi. Vegetatsiya davri 230—290 kun. Yirik daryosi — Sirdaryo va uning irmoqlari Keles, Quruqkeles, Aris. Shimolda Chu daryosi oqib oʻtadi. Sirdaryoda Chordara suv ombori qurilgan. Doʻstlik, Aris va Turkiston magistral irrigatsiya kanallari mavjud. Sirdaryo qayirida chuchuk suvli koʻllar, Chu daryosi quyi oqimida shoʻr koʻl koʻp. Tekisliklarda qumli va qumoq-qoʻngʻir va boʻz-qoʻngʻir tuproqlarda boshoqli shuvoq hamda shoʻra, qora va oq saksovul, yulgʻun oʻsadi. Sirdaryo va Chu daryolari qayirida oʻtloq, shoʻrlangan tuproqlarda qamish oʻsadi. Togʻlarda vertikal mintaqalar — choʻl zonasidan alp oʻtloqlari va muzliklargacha uchraydi. Choʻlda kemiruvchilar (yumronqoziq, qumsichqon, qoʻshoyoq), togʻlarda togʻ takasi va togʻ qoʻyi (arhar), qoplon, ayiq, qushlardan tasqara, toʻqaylarda [[boʻri]], [[tulki]], oq sichqon, [[sassiqkoʻzan]], qobon, [[qirgʻovul]], koʻllarda [[gʻoz]], [[oʻrdak]], choʻlda sudraluvchilardan [[ilon]], [[toshbaqa]], [[kaltakesak]] yashaydi.
Viloyat iqtisodida kon sanoati va qishloq xoʻjaligi xom ashyolarini qayta ishlash sanoati bilan birga intensiv obikor [[dehqonchilik]] va [[chorvachilik]] rivojlangan. Energetikasi asosan tabiiy gaz (Oʻzbekiston), toshkoʻmir (Qaragʻanda), mahalliy qoʻngʻir koʻmir (Langar) va mazutda ishlaydi. Kon sanoati (Kentov shahri va Achisoy hamda Bayjonsoy shaharchalarida polimetall konlari va boyitish fabrikalari), rangli metallurgiya (Chimkentda qoʻrgʻoshin eritish fabrikasi), mashinasozlik (pressavtomatlar, kardan vallari, avtotraktor detallari ishlab chiqarish, ekskavator zavodlari), kimyo va farmatsevtika (chorva mollariga beriladigan antibiotiklar, fosforli tuzlar zavodlari), yengil (ip gazlama kombinati, paxta tozalash va qorakoʻl teri zavodlari, paypoq-trikotaj, tikuvchilik, poyabzal fabrikalari), oziq-ovqat (moy ekstraksiya, sut va meva konserva, vino zavodlari) sanoati tarmoqlari rivojlangan. Sement, gʻisht, keramzit, neftni qayta ishlash zavodlari bor. Janubiy Qozogʻiston viloyati obikor dehqonchilik, paxtachilik, tokchilik va bogʻdorchilik regioni. Qishloq xoʻjaligida galla ekinlari, texnika ekinlari, yem-xashak ekinlari, sabzavot, poliz ekinlari ekiladi. Tokchilik va bogʻdorchilik rivojlangan. Chorvachilikda yaylov qorakoʻlchiligi, mayin junli va goʻsht-moy qoʻychiligi, goʻsht-sut qoramolchiligi rivojlangan. Qoʻy, echki, qoramol, yilqi, tuya va parranda boqiladi.
== Manbalar ==
| |||