|
'''Bilaguzuk''' — ayollarning bilakka taqadigan ziynat buyumi; keng tarkalgan qad. taqinchoklardan. Oltin, kumush, mis va b. metallardan quyib (quyma B.), bolgʻalab (yozma yoki yorma B.) ishlanadi, jilo beriladi, bosma, chizma, kandakori usulida islimiy, handasiy naqshlar b-nbilan bezatiladi, qimmatbaho toshlar kadaladi, baʼzan bezakda yozuv (mas, arab yozuvi) ham uchraydi. B. ingichka va keng (qalin) shaklli boʻlib, tuzilishiga koʻra ikki — ochiq (uchlari ochiq qolib tutashmagan) va berk (yaxlit, ikki tabaqali oshiqmoshikli) turi farqlanadi. Oʻzbekiston hududidan topilgan arxeologik qazilmalar B.ning juda qad.ligini koʻrsatadi, ikki nayzani oʻzaro aylantirib ishlangan ochiq B. koʻgtlab topilgan. B. uchlari hayvon (mas, ilon, buka, baqa va b.) boshi koʻrinishida boʻlgan, davrlar oʻtishi b-nbilan u oʻzining dastlabki xususiyati (ilohiy maʼno)ni yoʻqotib, faqat bezak vazifasini saklab qolgan. Berk B. yaxlit, ikki tabaqali (ochiladigan yoki egiluvchan oshiqmoshikli qilib tayyorlangan, oʻzaro ignaga oʻxshash ustun — "kalitcha" b-nbilan mahkamlangan, "kalitcha" B.ka kalta zanjir b-nbilan biriktirilgan) yoki kichik tabaqaeshikchali qilib ishlangan. Bezaklari soddadan tortib to murakkab naqshli oʻta hashamdor, baʼzan tosh va shisha koʻzlar kddalgan. Xorazm B.i kuyma usulida quyuq gullar hosil kilib tayyorlangan, toshkentlik va buxorolik ustalar bezakda sir (emal)dan ham foydalangan. Munchokli B. ham qadimdan mavjud boʻlgan. 19-a.da turli shaklli B.lar tayyorlangan. Xorazmda yaxlit B., Buxoro — Samarqandda shabaka — panjarali B., Toshkent — Fargʻona vodiysida qoraytirib ishlangan oʻyma naqshli yengil B. taqish rasm boʻlgan. Marjonlardan shoda qilib tayyorlangani "puncha" deb atalgan, odatda chaqaloq (soʻrgʻichli B.) va kuzchalar bilagiga taqilgan.
B. Toshkent zargarlik z-dida va xalq amaliy sanʼati ustalari tomonidan tayyorlanadi.
|
