Vikipediya

Italiya: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
DastyorBot (munozara | hissa)
Botlar
516 159 edits
k imlo
CoderSIBot (munozara | hissa)
Botlar
187 765 edits
k Boʻlimlarni vikifikatsiyalash
Qator 4:
'''Italiya''' (Italia), Italiya Respublikasi (Repubblika Italiana) — Yevropa jan. da, Oʻrta dengiz havzasida joylashgan davlat. Apennin ya.o., Sitsiliya, Sardiniya va b. kichik orollarni oʻz ichiga olgan. Mayd. 301,2 ming km2. Aholisi 57,679 mln. kishi (2001). Maʼmuriy jixatdan 20 viloyat (regione)ra boʻlinadi. Poytaxti — [[Rim]] sh.
 
Davlat tuzumi. I. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1947 y. 22 dek. da qabul qilingan va 1948 y. 1 yanv.dan kuchga kirgan. Davlat boshligi — prezident (1999 y. maydan K. A. Champi). U parlament ikkala palatasining qoʻshma majlisida viloyatlar vakillari ishtirokida 7 y. muddatga saylanadi. Qo-nun chiqaruvchi organ deputatlar palatasi va senatdan iborat parlament. Ijrochi xrkimiyatni Vazirlar Kengashi amalga oshiradi. Prezident Vazirlar Kengashi raisi va uning taklifiga binoan vazirlarni tayinlaydi.▼
 
== Davlat tuzumi ==
Tabiati. Mamlakatning qirgʻoq chizigʻi (7,5 ming km) Apennin ya.o.ning jan.da pasti-baland boʻlsa, boshqa qismida deyarli tekis. Hududining 4/5 qismi togʻ va qirlardan iborat. I.ning shim.da Alp togʻlari joylashgan: Gʻarbiy Alp togʻlari (Monblan choʻqqisi, 4807 m — I.ning eng baland nuqtasi)ning yon bagirlari tik. Sharqiy Alp togʻlari (eng baland nuqtasi — Ortles togʻi, 3899 m) asta-sekin pasaya borib, sharqda Karst platosiga tutashib ketgan. Alp togʻlari jan.da joylashgan Padan tekisligi sharqda Adriatika dengiziga tomon pasayib boradi. Po daryosining vodiysi botqoqli pasttekislik. Alennin ya.o. boʻylab 1200 km masofada Apennin togʻlari joylashgan. Bir necha soʻngan va soʻnmagan vulkanlar (Amiata — 1734 m, Vezuviy — 1277 m) bor. I. orollarining relyefi, asosan, togʻlik, orollarda Etna (3340 m), Stromboli, Vulkano vulkanlari bor. I.ning oʻrta va jan. qismlarida tez-tez kuchli zilzila boʻlib turadi.▼
▲Davlat tuzumi. I. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1947 y. 22 dek. da qabul qilingan va 1948 y. 1 yanv.dan kuchga kirgan. Davlat boshligi — prezident (1999 y. maydan K. A. Champi). U parlament ikkala palatasining qoʻshma majlisida viloyatlar vakillari ishtirokida 7 y. muddatga saylanadi. Qo-nun chiqaruvchi organ deputatlar palatasi va senatdan iborat parlament. Ijrochi xrkimiyatni Vazirlar Kengashi amalga oshiradi. Prezident Vazirlar Kengashi raisi va uning taklifiga binoan vazirlarni tayinlaydi.
 
 
== Tabiati ==
▲Tabiati. Mamlakatning qirgʻoq chizigʻi (7,5 ming km) Apennin ya.o.ning jan.da pasti-baland boʻlsa, boshqa qismida deyarli tekis. Hududining 4/5 qismi togʻ va qirlardan iborat. I.ning shim.da Alp togʻlari joylashgan: Gʻarbiy Alp togʻlari (Monblan choʻqqisi, 4807 m — I.ning eng baland nuqtasi)ning yon bagirlari tik. Sharqiy Alp togʻlari (eng baland nuqtasi — Ortles togʻi, 3899 m) asta-sekin pasaya borib, sharqda Karst platosiga tutashib ketgan. Alp togʻlari jan.da joylashgan Padan tekisligi sharqda Adriatika dengiziga tomon pasayib boradi. Po daryosining vodiysi botqoqli pasttekislik. Alennin ya.o. boʻylab 1200 km masofada Apennin togʻlari joylashgan. Bir necha soʻngan va soʻnmagan vulkanlar (Amiata — 1734 m, Vezuviy — 1277 m) bor. I. orollarining relyefi, asosan, togʻlik, orollarda Etna (3340 m), Stromboli, Vulkano vulkanlari bor. I.ning oʻrta va jan. qismlarida tez-tez kuchli zilzila boʻlib turadi.
 
I.da toshkoʻmir, bitumli slanets, neft, gaz, qoʻrgʻoshin, pyx, temir rudalari, boksit, oltingugurt va osh tuzi konlari bor. I. simob rudasi zaxirasi boʻyicha dunyoda yetakchi oʻrinda. Toskanada marmar qazib olinadi. Maʼdanli va issiq (t-rasi 100—200°) bulok, koʻp.
Qator 22 ⟶ 26:
Aholisining 98% dan koʻprogʻi italyanlar; qolgan qismi retoromanlar, tirollar, fransuzlar, sloven va xorvatlar, shuningdek, albanlar, katalonlar va b. Rasmiy tili — italyan tili. Asosiy din — katolik dini. Aholining 67% shaharlarda yashaydi. Yirik shaharlari: [[Rim]], Milan, Neapol, Turin, Genuya, Palermo.
 
 
Tarixi. I. hududida paleolit davrida odamlar yashagan. Apuliyaning Kastro sh. yaqinidagi Romanelli goridan, Liguriyaning Grimaldi qishlogʻi yaqinidagi Barma-Grande gʻoridan, Emiliyaning Savinyano manzilgoqidan topilgan arxeologiya yodgorliklari shundan dalolat beradi. Shim. I.da jez davrita mansub arxeologiya mada-niyati, oʻrta I.da unga turdosh boʻlgan madaniyatlar nishonalari juda koʻp. Temir davrshxa I. hududida paydo boʻlgan bir qancha madaniyatlar koʻpgina arxeologiya yodgorliklarini qoldirgan. Ular orasida villanlar madaniyati yetakchi boʻlgan. Mil. av. 2—1ming yilliklarda qoz. I. hududida ligurlar, et-rusklar yashagan, asta-sekin italiklar (shu jumladan, lotinlar) koʻchib kelib joylasha boshlagan. Italiklar gu-ruhiga mansub boʻlgan sabinlar b-n birga lotinlar [[Rim]]ga asos solganlar (mil. av. 754—53-y.lar). Mil. av. 5—3a.larda I. hududi qad. Ashning asosiy qismi boʻlgan. Mil. 5-a.gacha, yaʼni I. [[Rim]] davlati tarkibiga kirgan davrgacha boʻlgan I.ning shundan keyingi tarixi va uning qududida quldorlik tu-zumi shakllanganligi haqida Qad. [[Rim]] maqolasiga qarang .▼
== Tarixi ==
▲Tarixi. I. hududida paleolit davrida odamlar yashagan. Apuliyaning Kastro sh. yaqinidagi Romanelli goridan, Liguriyaning Grimaldi qishlogʻi yaqinidagi Barma-Grande gʻoridan, Emiliyaning Savinyano manzilgoqidan topilgan arxeologiya yodgorliklari shundan dalolat beradi. Shim. I.da jez davrita mansub arxeologiya mada-niyati, oʻrta I.da unga turdosh boʻlgan madaniyatlar nishonalari juda koʻp. Temir davrshxa I. hududida paydo boʻlgan bir qancha madaniyatlar koʻpgina arxeologiya yodgorliklarini qoldirgan. Ular orasida villanlar madaniyati yetakchi boʻlgan. Mil. av. 2—1ming yilliklarda qoz. I. hududida ligurlar, et-rusklar yashagan, asta-sekin italiklar (shu jumladan, lotinlar) koʻchib kelib joylasha boshlagan. Italiklar gu-ruhiga mansub boʻlgan sabinlar b-n birga lotinlar [[Rim]]ga asos solganlar (mil. av. 754—53-y.lar). Mil. av. 5—3a.larda I. hududi qad. Ashning asosiy qismi boʻlgan. Mil. 5-a.gacha, yaʼni I. [[Rim]] davlati tarkibiga kirgan davrgacha boʻlgan I.ning shundan keyingi tarixi va uning qududida quldorlik tu-zumi shakllanganligi haqida Qad. [[Rim]] maqolasiga qarang .
 
Mil. 3-a.da, asosan, I. hududidan iborat boʻlgan [[Rim]] imperiyasida quldorlik tuzumi inqirozga uchragan. Quldorlik jamiyati zamirida feodalizm unsurlari vujudga kela boshladi: yirik yer egaligi b-n birga mayda xoʻjalikning mavjudligi, natural xoʻjalik xukmronligi [[Rim]] imperiyasi davrida butunlay barham topmagan yer egalarining siyosiy hokimiyati oshib borgan edi. 4—5-a.da I.ga bostirib kirgan german qabilalari va b. varvar qabilalar [[Rim]] imperiyasiga sezilarli zarba berdilar. 5-a. boshlarida I.ga kirib kelgan vestgotlar 413 y.da [[Rim]]ni ishgʻol qildilar. 455 y.da [[Rim]] vandallar tomonidan tor-mor qilindi. Mil. 5-a.da german, vestgot, vandal va b. kabilalarning hujumi, qullar hamda kolonlarning qoʻzgʻolonlari natijasida Gʻarbiy [[Rim]] imperiyasi yemirilgach, 476 y. Odoakr boshchiligida qirollik hoki-miyati oʻrnatildi. 488 y.da Teodorix boshchiligida ostgotlar qirolligi bu-nyod etildi. 554 y. I.ni Vizantiya, bo-sib oldi va Vizantiya imperatori Yustinian I 554 y. Pragmatik sanksiya chiqardi, bu qujjat [[Rim]] imperiyasining ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarini qayta tiklashga qaratilgan edi. 568 y.da Shim. I.ga langobardlar kelishdi. Langobardlarning istilosi quldorlik tartibiga uzil-kesil zarba berdi. Ular quldorlarning aksari qismini qirib tashladilar va haydab yubordilar. Ulardan musodara qilingan yerlar istilochi zamindorlar oʻrtasida taqsimlandi. Erkin dehqon vaq-tincha asosiy ishlab chiqaruvchi kuchga aylandi. Ammo [[Rim]]dagi yirik yer egaligining bir qismi (qullar va kolonlar b-n birga) baribir saqlanib qolgan edi. [[Rim]] xususiy mulkchiligi taʼsirida langobardlar jamoasining parchalanishi kuchaydi, karam dehqonlar sinfi va zamindorlar sinfining shakllanish jarayoni tezlashdi. Ilk feodal davlati vujudga keldi. I.ning bir qismi Vizantiya hukmronligi ostida qola berdi. 751 y.da langobardlar Ravenna ekzarxatini bosib oldi, soʻngra franklar uni langobardlardan tortib olishdi. 556 y.da franklar qiroli Pipin Pakana Ravenna ekzar-xati, [[Rim]] dukati va Pentapolisni papaga sovgʻa qilgach, papalarning te-okratik davlati (Papa viloyati) tarkib togshi. 773—74 y.larda I.ni franklar qiroli Buyuk Karl bosib oldi. I.ning franklarga tobe boʻlishi unda zamindorlik munosabatlarining rivojlanishini tezlashtirdi. 781 y.da I. qirolligi tashkil topdi. Buyuk Karlning oʻgʻli Pipin uning qiroli boʻldi. Franklar istilosidan soʻng I.da mulkdorlik munosabatlari tez rivojlana boshladi. 887 y. Buyuk Karl sulolasidan boʻlgan Karl III agʻdarilgach, yirik zodagonlar oʻrtasida I. taxti uchun kurash avj oldi. 9-a.da I.ga jan.dan arablar, shim.
Qator 42 ⟶ 48:
Trir shahri devorlarining shi-moliy darvozasi (qurilish 180 y.da boshlangan, ammo nihryasiga yetmagan).
 
Asosiy siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari. "Olgʻa, Italiya" partiyasi, 1993 y. siyosiy uyushma sifatida tuzilgan, 1996 y. partiyaga aylantirilgan; I. liberal partiyasi, 1848 y.da asos solingan, 1944 y.da kayta tiklangan,1994 y. martida oʻzini oʻzi tugatgan va oʻsha yil iyulda qayta tashkil etilgan; I. Xalq partiyasi, tugatilgan Xristi-andemokratik partiya negizida 1994 y. 18 yanv.da rasmiy ravishda tuzilgan; Kommunistok qayta qurish partiyasi, 1991 y. tashkil etilgan; I. respubli-kachilar partiyasi, 1832 y.dan faoliyat koʻrsatadi; I. sotsial-demokratik partiyasi, Sotsialistok partiya parchalanishi natijasida 1947 y.da tuzilgan, 1966 y.da Sotsialistok partiya b-n qoʻshilgan, 1969 y.dan yana mustakil partiya; I. sotsialistlari, I. so-sialistik partiyasining boʻlinishi natijasida 1994 y. tuzilgan; I. sotsialistok partiyasi, 1892 y.da I. mehnatkashlar partiyasi nomi b-n tuzilgan. I. umumiy mehnat konfederatsiyasi, 1906 y.da tuzilgan; I. mexnatkashlari kasaba uyushmalari konfederatsiyasi, 1948 y.da tashkil etilgan, Xalqaro erkin kasaba uyushmalari konfederatsiyasi aʼzosi. I. mehnat ittifoqi, 1950 y.da tuzilgan.▼
 
== Asosiy siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari ==
Xoʻjaligi. I. — yuksak rivojlangan industrial-agrar mamlakat. Dunyoda eng rivojlangan 10 davlatning biri. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 31,6%, q.x. ulushi 2,9%, xizmat koʻrsatish soqasi 65,5% (1997). I.da 12 mln.dan ziyod aholi xizmat koʻrsatish sohasida, 6,5 mln. kishi sanoatda, 1,5 mln. kishi q.x.da band.▼
▲Asosiy siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari. "Olgʻa, Italiya" partiyasi, 1993 y. siyosiy uyushma sifatida tuzilgan, 1996 y. partiyaga aylantirilgan; I. liberal partiyasi, 1848 y.da asos solingan, 1944 y.da kayta tiklangan,1994 y. martida oʻzini oʻzi tugatgan va oʻsha yil iyulda qayta tashkil etilgan; I. Xalq partiyasi, tugatilgan Xristi-andemokratik partiya negizida 1994 y. 18 yanv.da rasmiy ravishda tuzilgan; Kommunistok qayta qurish partiyasi, 1991 y. tashkil etilgan; I. respubli-kachilar partiyasi, 1832 y.dan faoliyat koʻrsatadi; I. sotsial-demokratik partiyasi, Sotsialistok partiya parchalanishi natijasida 1947 y.da tuzilgan, 1966 y.da Sotsialistok partiya b-n qoʻshilgan, 1969 y.dan yana mustakil partiya; I. sotsialistlari, I. so-sialistik partiyasining boʻlinishi natijasida 1994 y. tuzilgan; I. sotsialistok partiyasi, 1892 y.da I. mehnatkashlar partiyasi nomi b-n tuzilgan. I. umumiy mehnat konfederatsiyasi, 1906 y.da tuzilgan; I. mexnatkashlari kasaba uyushmalari konfederatsiyasi, 1948 y.da tashkil etilgan, Xalqaro erkin kasaba uyushmalari konfederatsiyasi aʼzosi. I. mehnat ittifoqi, 1950 y.da tuzilgan.
 
 
== Xoʻjaligi ==
▲Xoʻjaligi. I. — yuksak rivojlangan industrial-agrar mamlakat. Dunyoda eng rivojlangan 10 davlatning biri. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 31,6%, q.x. ulushi 2,9%, xizmat koʻrsatish soqasi 65,5% (1997). I.da 12 mln.dan ziyod aholi xizmat koʻrsatish sohasida, 6,5 mln. kishi sanoatda, 1,5 mln. kishi q.x.da band.
 
Sanoatida ogʻir sanoat ustun. Jumladan, mashinasozlik, metallurgiya, avtomobilsozlik, toʻqimachilik, elektroenergetika, neftni kayta ishlash, neft kimyosi rivojlangan. Sanoat mahsulotining anchagina qismi eksport qilinadi. I.da xom ashyo va energetika zaxiralari kam, borlari ham notekis joylashgan. Neft va gaz (asosan, Padan tekisligi, Po daryosi etaklari, Adriatika dengizi sohiliga yaqin joylar va Sitsiliya o.da), qoʻrgʻo-shin, rux (asosan, Sardiniya o.da), temir rudalari (Aostada va Sardiniya o.da), boksit, kinovar (simob ruda-si), pirit (Toskana viloyatida), ol-tingugurt, tuz (Sitsiliya o.da), qoʻngʻir koʻmir, binokorlik materiallari va b. qazib olinadi. Issiklik elektr stansiyalari elektr energetikaning asosini tashkil etadi. Atom elektr styalari va geotermal stansiyalar qurilgan. Yiliga oʻrtacha 222 mlrd. kVt-soat elektr energiyasi hosil qilinadi. Metallurgiya sanoati, asosan, chetdan keltirilgan xom ashyo asosida ishlaydi. Qora metal-lurgiyaning eng yirik korxonalari Genuya, Neapol atrofida, shuningdek, Pombino va Tarantoda; rangli metallurgiya korxonalari Venetsiya, Bolsa-no, Mori, Milan sh.lari va Sardiniya o.da joylashgan. Neftni qayta ishlash korxonalari (chetdan keltirilgan xom ashyo asosida), asosan, dengiz sohilidagi joylar (Genuya, Neapol, Venetsiya, Spetsiya, Augusta)da va neft mahsulotlari eng koʻp ishlatiladigan shaharlar (Milan va b.)da. Sanoatning yetakchi sohasi boʻlgan mashinasozlik tarmoklari: avtomobilsozlik (Turin), kemasozlik (Genuya, Livorno, Neapol, Venetsiya, Triyest), stanoksozlik (Milan, Breshna, Turin), priborsozlik (Ivrea), elektrotexnika (Milan, Varese, Bergamo, Turin, Genuya) va elektron (Milan atrofi) sanoati rivojlangan. Neft kimyosi, plastmassa, maʼdanli oʻgʻit, sunʼiy tola, farmatsevtika va rezina mahsulotlari, sintetik kauchuk i.ch. yuqori darajaga yetgan. Lombardiya va Pyemont — anʼanaviy toʻqimachilik markazlari. Oziq-ovqat sanoatining asosiy tarmoklari — un, makaron, pishloq, qand-shakar, kon-serva, zaytun yogʻi, uzum vinosi (yiliga 70 mln. gektolitr) i.ch.dir. Yengil sanoat, xususan, poyabzal i.ch. rivoj topgan. Hunarmandchilikka ayniqsa katta eʼtibor beriladi.
Qator 50 ⟶ 60:
Qishloq xoʻjal i gi ning yetakchi tarmoklari — dehqonchilik (58%) va chorvachilik (42%). Unumdor yerlarning 34,3% (19,6 mln. gektar) haydalib, ekin ekiladi, 11% bogʻ, tokzor va zay-tunzor, 19,2% maysazor va yaylov. Asosiy don ekinlari — bugʻdoy, makka-joʻxori, suli, arpa, sholi. Qand lav-lagi, uzum, zaytun, sitrus mevalar va sabzavot ham yetishtiriladi. Vino i.ch. hajmi jihatidan I. dunyoda yetakchi oʻrinlardan birida turadi. I. yiliga 6 mln. tonnaga yaqin turli xil hoʻl meva beradi, uning salkam 60% mamlakat shim.dagi ixtisoslashgan fermer xoʻjaliklarida yetishtiriladi. Jan. viloyatlarda bodom, yongʻoq, fundukzorlar koʻp. Uzum hosili yiliga 10 mln. tonna (uning 90% kayta ishlanib, vino qilinadi), sitrus mevalar xrsili yiliga 3,3 mln. tonna, pomidor hosili 5,5 mln. tonna. Chorvachiliqsa qoramol (8,8 mln. bosh), choʻchqa (9,6 mln. bosh) va qoʻy (12,2 mln. bosh) boqiladi. Mamlakat shim.da sut va goʻsht chorvachiligi ustun. Baliqchilik yaxshi rivojlangan.
 
 
Transporti. Yoʻlovchilarning 90% dan koʻprogʻi, yuklarning 80% dan ortigʻi avtomobil transportida tashiladi. Avtomobil yoʻllari uz. —304 ming km, t.y. uz. — 19,6 ming km. Chetga yuboriladigan va chetdan olinadigan yuklarning aksariyati dengiz transporti orqali tashiladi (eksport kjlarining 60—65%, import yuklarining 80-90%). Asosiy dengiz portlari: Genuya, Triyest, Venetsiya, Neapol.▼
== Transporti ==
▲Transporti. Yoʻlovchilarning 90% dan koʻprogʻi, yuklarning 80% dan ortigʻi avtomobil transportida tashiladi. Avtomobil yoʻllari uz. —304 ming km, t.y. uz. — 19,6 ming km. Chetga yuboriladigan va chetdan olinadigan yuklarning aksariyati dengiz transporti orqali tashiladi (eksport kjlarining 60—65%, import yuklarining 80-90%). Asosiy dengiz portlari: Genuya, Triyest, Venetsiya, Neapol.
 
I. — xalqaro sayyohlikning eng katta markazlaridan biri (yiliga 50 mln.dan koʻproq sayyoh kelib ketadi).
 
Tashqi savdosi. I. iqtisodiyoti koʻp jihatdan tashqi savdoga bogʻliq. I. chetga sanoat mashina-uskunalari, transport vositalari, yozuv va hisob mashinalari, kimyo va q.x. mahsulotlari, kiyim-kechak va poyabzal, neft mahsulotlari va b. chiqaradi. Chetdan neft, koʻmir, temir rudasi, qora va rangli metallar, paxta, shuningdek, mashinalar, yogʻoch, qogʻoz, oziq-ovqat keltiradi. Savdo-sotikdagi asosiy mijozlari: Yevropa iqtisodiy hamja-miyati mamlakatlari, AQSH, Rossiya. Pul birligi — lira.▼
 
== Tashqi savdosi ==
Tibbiy xizmati. I.da davlat davolash muassasalaridan tashqari xususiy shifokorlik ham keng tarqalgan. Shifokorlar un-tlarning 27 tibbiyot ftida tayyorlanadi. Kurortlar, ayniqsa, maʼdanli suv va loy-balchikdar vositasida davolovchi sanatoriy koʻp. Eng mashhurlari: Montekatini-Terme, Fyuji, Salsomajore, Kastellammare-di-Stabiya, AbanoTerme, Kapri.▼
▲Tashqi savdosi. I. iqtisodiyoti koʻp jihatdan tashqi savdoga bogʻliq. I. chetga sanoat mashina-uskunalari, transport vositalari, yozuv va hisob mashinalari, kimyo va q.x. mahsulotlari, kiyim-kechak va poyabzal, neft mahsulotlari va b. chiqaradi. Chetdan neft, koʻmir, temir rudasi, qora va rangli metallar, paxta, shuningdek, mashinalar, yogʻoch, qogʻoz, oziq-ovqat keltiradi. Savdo-sotikdagi asosiy mijozlari: Yevropa iqtisodiy hamja-miyati mamlakatlari, AQSH, Rossiya. Pul birligi — lira.
 
 
== Tibbiy xizmati ==
▲Tibbiy xizmati. I.da davlat davolash muassasalaridan tashqari xususiy shifokorlik ham keng tarqalgan. Shifokorlar un-tlarning 27 tibbiyot ftida tayyorlanadi. Kurortlar, ayniqsa, maʼdanli suv va loy-balchikdar vositasida davolovchi sanatoriy koʻp. Eng mashhurlari: Montekatini-Terme, Fyuji, Salsomajore, Kastellammare-di-Stabiya, AbanoTerme, Kapri.
 
Maorifi, madaniy-maʼrifiy va ilmiy muassasalari. I.dagi zamonaviy xalq taʼlimi tizimi 19-a.ning 2-yarmidan tarkib topa boshlagan. 1859 y.da 6—9 yoshdagi bolalarning majburiy taʼlimi toʻgʻrisida qonun (Kazati qonu-ni) qabul qilingan edi. I.da 6—14 yoshdagi bolalar uchun majburiy 8 y.lik taʼlim joriy etilgan. Davlat maktablari b-n birga, asosan, diniy tashkilotlar taʼminotidagi xususiy maktablar ham mavjud. Xalq taʼlimi tizimiga quyidagilar kiradi: 3—5 yoshli bolalar uchun majburiy boʻlmagan maktabgacha tarbiya muassasalari, majburiy maktablar (6— 11 yoshli bolalar uchun 5 y.lik boshlangʻich va 3 y.lik quyi oʻrta maktab), majburiy maktab negi-zida oʻrta umumiy taʼlim va hunar taʼlimi beradigan toʻliqoʻrta umumiy taʼlim maktablitseylari (5 y. taʼlim beradigan mazkur oʻquv yurtini bitirganlar un-tga kirish huquqini oladi), oʻrta ped. oʻquv yurtlari (boshlangʻich maktab muallimlarini tayyorlovchi 4 y.lik oʻqituvchilar in-tlari va maktabgacha tarbiya muassasalari tarbiyachilarini tayyorlovchi 3 y.lik ped. maktablari), hunar oʻquv yurtlari (malakali ishchilarni tayyorlovchi 3 y.lik hunar in-tlari, oʻrta texnika maʼlumotli xodimlarni tayyorlovchi texnika in-tlari), oʻrta badiiy va musiqa oʻquv yurtlari, oliy oʻquv yurtlari (un-t va oliy maktablar). I.da 27 ta un-t, 50 dan ortiq davlat va xususiy oliy maktablari hamda xususiy un-tlar bor. Yirik un-tlari: Bolonya un-ti, [[Rim]] unti, Neapol un-ti, Milan, Bari, Genuya va b. shaharlardagi un-tlar. I.da 150 yirik kutubxona, jumladan, [[Rim]]da 31, Milanda 19, Neapolda 19, Florensiyada 9, Turinda 6 kutubxona bor. 170 dan ortiq muzey va rasm galereyalari mavjud. Eng mashhurlari: [[Rim]]dagi Milliy muzey, Julia muzeyi va villasi, Borgeze muzeyi va galereyasi, antik sanʼat galereyasi, zamonaviy sanʼat milliy galereyasi, Florensiyadagi Milliy muzey, arxeologiya muzeyi, rasm galereyasi (jumladan, Uffitsi galereyasi), Messina, Neapol, Palermo, Peruja, Venetsiyadagi muzeylar.
Qator 74 ⟶ 90:
Urushdan keyingi yillarda I. adabiyotida bir qator yosh shoir va adiblar (I. Kalvino, M. Venturi, J. Vas-sani, D. Pea va b.) paydo boʻldi. Neorealizm yetakchi oqimga aylandi. 60—90 y.larda realistik adabiyot yangi bosk,-ichda rivojlandi. Uning yirik vakillari — V. Pratolini, A. Moravia, I. Kalvino, L. Shashi, M. Venturi, L. Malebra, S. Kvazimodo, E. Montale, D. Fo va b. I. adabiyoti rivojiga sal-mokli hissa qoʻshdilar. K. Goldoni ("Ikki boyga bir malay"), K. Gotssi ("Baxtli gado"), R. Jovanoli ("Spartak"), Sh. Perro ("Qizil qalpoqcha"), J. Rodari ("Salom bolalar"), Dante, J. Bokkachcho va b.ning asarlari oʻzbek tiliga tarjima qilingan.
 
 
Meʼmorligi. Etrusklar va Qad. [[Rim]] meʼmorlik ansambllari va uy-joy binolari I.ning eng kad. meʼmoriy obidalaridir (q. [[Rim]]). Ilk oʻrta asrlardan [[Rim]]dagi bazilika (Santa-Mariya Majore, 5-a., Santa Ane[[ssa]], [[7-a]].,) va markazi gumbazli cherkovlar (San-Stefano Rotondo, 5-a.), shuningdek, Ravenna yodgorliklari majmuasi va b. yodgorliklar saklangan. 11 —13-a.larda roman uslubida barpo qilingan binolar vujudga keldi (Milandagi Sant-Ambrojo bazilikasi, 11a., Aretssodagi Santa-Mariya della Pove cherkovi, 12-a. va b.). Ayrim insho-otlarda Vizantiya meʼmorligining taʼsiri seziladi (Venetsiyadagi avliyo Mark sobori, 11-a., Palermodagi sobor). 11 —12-a.▼
== Meʼmorligi ==
▲Meʼmorligi. Etrusklar va Qad. [[Rim]] meʼmorlik ansambllari va uy-joy binolari I.ning eng kad. meʼmoriy obidalaridir (q. [[Rim]]). Ilk oʻrta asrlardan [[Rim]]dagi bazilika (Santa-Mariya Majore, 5-a., Santa Ane[[ssa]], [[7-a]].,) va markazi gumbazli cherkovlar (San-Stefano Rotondo, 5-a.), shuningdek, Ravenna yodgorliklari majmuasi va b. yodgorliklar saklangan. 11 —13-a.larda roman uslubida barpo qilingan binolar vujudga keldi (Milandagi Sant-Ambrojo bazilikasi, 11a., Aretssodagi Santa-Mariya della Pove cherkovi, 12-a. va b.). Ayrim insho-otlarda Vizantiya meʼmorligining taʼsiri seziladi (Venetsiyadagi avliyo Mark sobori, 11-a., Palermodagi sobor). 11 —12-a.
 
larda Pizadagi sobor maydoni majmuasi kad. meʼmorlik anʼanalari uslubida barpo etilgan. Shaharlarning tez surʼatlar b-n rivojlanishi mahobatli diniy-maʼmuriy binolar b-n bir qatorda shahar devorlari, darvoza, minora, turar joy binolari, ratushalar qurishni ham taqozo etdi. 13—14-a.larda gotika rivoj top-di (Milan, Orvyeto, Florensiya soborlari). Katta shaharlar vujudga kela boshlagach, qurilishning yangi tamo-yillari paydo boʻldi (jamoat va mada-niyat binolariga alohida ahamiyat b-n qarala boshladi). B. Mikelanjelo, D. Bramante, J. Vinola va b. atokli meʼmorlar [[Rim]] va Venetsiyada mahrbatli binolar barpo qildilar. Barokko meʼmorlari (16-a.) koʻp shaharlarda badavlat xonadonlar uchun ulkan ansambllar, shaxsiy qoʻrgʻonlarni xiyobonli, kolonnadali va favvorali qilib qurdilar. Binolarning hashamiga, saloba-tiga alohida ahamiyat berildi (L. Ber-nini, F. Borromini). [[Rim]]dagi avliyo Pyotr sobori b-n Navon maydoni (16— 17-a.lar) goʻzal meʼmoriy ansambllardan hisoblanadi. 18-a.
Qator 82 ⟶ 100:
da modernizm (Turindagi koʻrgazma zali), neoklassitsizm ([[Rim]]dagi sport markazi), 60-y.lardan esa organik meʼmorlik ta-moyillari shakllandi. Zamonaviy maʼ-muriy inshoot va binolar qurishda sathning kengligi va qulayligiga, yangicha yechimlarga alohida ahamiyat berildi ([[Rim]]dagi Termini vokzali, sport saroyi, Paduyadagi I. banki binosi).
 
 
Tasviriy sanʼati. I. hududidagi eng qad. yodgorliklar paleolit va neolit davrlariga mansub (Apuliyadagi koya rasmlari, Liguriya va Emiliyadagi ayollar haykalchalari). Jez davrida (mil. av. 2ming yillikning 2-yarmi) badiiy sopol buyumlar yasaldi. Mil. av. 8— 2-a.lardan etrusklar yodgorliklari maʼlum. Mil. av. 8—6-a.lardan I. Kds. Yunon, mil. av. 5-a.dan mil. 5-a.gacha Kdd. [[Rim]] madaniyati va sanʼatini shakllantirish markazlaridan biriga aylandi. Oʻrta asrlarda diniy afsonalar asosidagi asarlar paydo boʻldi. Venetsiya va Sitsiliyada Vizantiya sanʼatiga yaqin mozaika rasmlari yaratildi. 12-a. oxiridan boshlab diniy dastgoh rassomligi va diniy ruxdagi manzarali hay-kaltaroshlik tarqaldi. 13—14-a.larda Florensiya, Piza, Siyena va b. shaharlar sanʼatida realistik tamoyillar rivoj topa boshladi. 15-a.▼
== Tasviriy sanʼati ==
▲Tasviriy sanʼati. I. hududidagi eng qad. yodgorliklar paleolit va neolit davrlariga mansub (Apuliyadagi koya rasmlari, Liguriya va Emiliyadagi ayollar haykalchalari). Jez davrida (mil. av. 2ming yillikning 2-yarmi) badiiy sopol buyumlar yasaldi. Mil. av. 8— 2-a.lardan etrusklar yodgorliklari maʼlum. Mil. av. 8—6-a.lardan I. Kds. Yunon, mil. av. 5-a.dan mil. 5-a.gacha Kdd. [[Rim]] madaniyati va sanʼatini shakllantirish markazlaridan biriga aylandi. Oʻrta asrlarda diniy afsonalar asosidagi asarlar paydo boʻldi. Venetsiya va Sitsiliyada Vizantiya sanʼatiga yaqin mozaika rasmlari yaratildi. 12-a. oxiridan boshlab diniy dastgoh rassomligi va diniy ruxdagi manzarali hay-kaltaroshlik tarqaldi. 13—14-a.larda Florensiya, Piza, Siyena va b. shaharlar sanʼatida realistik tamoyillar rivoj topa boshladi. 15-a.
 
dan Uygʻonish davri realistik sanʼati taraqqiy etdi. Rassomlar tabiatga, insonga koʻproq murojaat qila boshladilar: Rassom va haykaltaroshlar anatomiya va optikani ilmiy asosda oʻrganib, ajoyib sanʼat namunalarini yaratdilar (Leonardo da Vinchi, Mikelanjelo, Rafael, Jorjone, Titsian va b.). 15—16a.larda moyboʻyoq rassomligi, gravyura, amaliy bezak (mebel, keramika, zargarlik), teatr dekoratsiyasi sanʼati yuksak pogʻonaga koʻ-tarildi. 16-a. oxiri va 18-a.da serhasham va dabdabali barokko uslubi (haykal-tarosh L. Bernini, rassomlardan Pyetro da Kortona, L. Jordano) qaror topdi. 16-a. oxirlarida paydo boʻlgan akademizm (aka-uka Kar-rachchi) va manyerizm (haykaltarosh B. Chellini va rassomlar F. Parmijani-no,.A. Bronzino) sanʼati hukmronlik qildi. 18-a. Venetsiya rassomligida (J. B. Tyepolo, A. Kanaletto, F. Gvardi) hayotiy kuzatishlar kuchliligi b-n koʻzga tashlanadigan mazmundor asarlar yaratildi. 18-a. 2-yarmida klassitsizm (A. Ka-nova) va romantizm (F. Ayes, D. Mo-relli) vujudga keldi, keyinchalik maishiy janr va manzara rassomligi rivojlandi. Haykaltarosh V. Vela, rassomlardan J. Fattori, T. Sinorini, S. Lega, J. Segantini va b. mehnatkash xalq hayoti, ozodlik uchun kurash mav-zularida ijod qildilar. 2-jahon uru-shidan keyin syurrealizm, abstrakt sanʼat avj olib ketdi. Lekin didsizlik va formalizmning bu ashaddiy na-munalariga qarshi kurashda realistik sanʼat namoyandalarining ijodi ka-mol topdi. Haykaltaroshlardan F. Mes-sini, J. Mansu, rassom R. Guttuzo, G. Mukki, K. Levi, K. Meloni va ularning izdoshlari italyan xalqining real his-tuygʻularini, mehnatini, hayotini ifodalovchi asarlar yaratdilar.
 
 
Musiqasi. I. — mashhur ashulachilar, opera, zamonaviy nota yozuvi va fortepiano vatani. Uvertyura, simfoniya, kantata va b. musika janrlari I.da yara-tilgan. Barkarola, gondolyera, frotol-la, vilanella kabi qoʻshiq turlari, galyarda, sitsiliana, tarantella raqslari folklor asosida paydo boʻlgan. Xalq musiqasining boy manbalari cherkov va I. professional musiqasiga zamin boʻlgan. Uygʻonish davrida dunyoviy musiqa rivojlandi. 14-a.da Are Nova maktabi, 15—16-a.larda musika akademiyalari yuzaga keldi. 16—17-a.larda vokal-cholgʻu musiqaning oratoriya, kantata singari yangi turlari paydo boʻldi. Florensiya va Neapolda gomofoniya uslubi taraqqiyoti taʼsirida opera sanʼati shakllandi. Ya. Perining "Dafna" (1594) operasi mazkur janrning ilk namunasidir. K. Monteverdi tarixda birinchi boʻlib ommaviy opera teatrini ochdi (1637). 18-a.▼
== Musiqasi ==
▲Musiqasi. I. — mashhur ashulachilar, opera, zamonaviy nota yozuvi va fortepiano vatani. Uvertyura, simfoniya, kantata va b. musika janrlari I.da yara-tilgan. Barkarola, gondolyera, frotol-la, vilanella kabi qoʻshiq turlari, galyarda, sitsiliana, tarantella raqslari folklor asosida paydo boʻlgan. Xalq musiqasining boy manbalari cherkov va I. professional musiqasiga zamin boʻlgan. Uygʻonish davrida dunyoviy musiqa rivojlandi. 14-a.da Are Nova maktabi, 15—16-a.larda musika akademiyalari yuzaga keldi. 16—17-a.larda vokal-cholgʻu musiqaning oratoriya, kantata singari yangi turlari paydo boʻldi. Florensiya va Neapolda gomofoniya uslubi taraqqiyoti taʼsirida opera sanʼati shakllandi. Ya. Perining "Dafna" (1594) operasi mazkur janrning ilk namunasidir. K. Monteverdi tarixda birinchi boʻlib ommaviy opera teatrini ochdi (1637). 18-a.
 
da opera va milliy ashula sanʼati keng rivojlandi, belkanto uslubi paydo boʻldi. Florensiya, Bolonya, Neapol teatrlarida J. Pergolezi, A. Salyeri, J. Paiziyello va b.ning rang-barang operalari sahnalashtirildi. 18-a.da buff opera shakllandi, yangi opera teatrlari ochildi. A. Vivaldi, D. Skarlatti, J. Tartini kabi sozanda kompozitorlar konsert, sonata janrlariga asos soldi. N. Paganini oʻzining noyob ijrochilik mahorati va romantik asarlari b-n mashhur. 19-a. opera sanʼati ijtimoiysiyosiy karashlar taʼsirida rivojlandi. J. Rossini, V. Bellini, G. Donitsetti, J. Verdi operalarida xalqning ozodlikka intilishi oʻz ifodasini topdi. 19a. oxirida R. Le-onkovallo, Sh. Puchchini va b. kompozitorlarning operalarida hayotni haq-qoniy ifodalashga yoʻnalgan verizm uslubi yuzaga kelgan. O. Respigi, A. Kazella va b.ning ijodida musiqiy impressionizm hamda neoklassitsizm uslublari rivoj topgan. 2-jahon urushidan soʻng I. musiqasida tinchlik, ozodlik uchun, fashizmga karshi kurash mavzulari muhim oʻrin oldi. 50-y.lardan avangardizm taʼsiri kuchaydi. L. Dalla-pikkola, L. Berio, L. Nono asarlarida ichki ziddiyat oxanglari yangraydi, yuksak gʻoyaviy ifoda vositalarining murakkabligi, toʻqimaliligi b-n qoʻshilib ketadi.
Qator 98 ⟶ 120:
da teatr sanʼatiga maʼrifatparvarlik gʻoyalari singdirildi. K. Goldonining dramaturgiyadagi isloqotchilik faoliyati katta roloʻynadi. 18-a. oxirlarida inqilobiy harakatning avj olishi natijasida jahon dramaturglari ning eng yaxshi asarlari sahnalashtirildi. E. Rossi, T. Salvini, E. Duze, A. Ristori kabi atoqli artistlar yeti-shib chikdi. 19-a.da va 20-a. boshlarida I. adabiyotidagi, ayniqsa dramaturgiyadagi oqim va tamoyillar teatrda oʻz ifodasini topdi. Fashistlar diktatu-rasi yillarida I. teatri butunlay tush-kunlikka uchradi. Fashizm tor-mor etilgach, demokratik kuchlar taʼsirida I. teatri yana jonlandi. L. Viskonti, E. De Filippe, J. Streler, L. Sku-arsina gumanistik ruxdagi asarlarni sahnalashtirdi. Dastlabki doimiy teatr ("stabile")lar vujudga keldi. [[Rim]], Milan, Genuya, Turin teatrlari jahon klassikasi va mahalliy mualliflarning asarlarini koʻrsata boshladi. Kuchma truppalar ham mavjud. V. Gasman, J. Le Lullo, F. Dzefirelli kabi rej.lar, A. Proklamer, G. Mauri, P. Stoppa, V. Marikoni va b. aktyorlar mashhur.
 
Kinosi. 1895 y. "Milan vokzaliga kelgan poyezd" nomli birinchi hujjatli film (rej. I. Pakkoni) yaratildi. 1901 i. Florensiya va [[Rim]]da dastlabki kinoteatrlar ochildi. Ammo 1904 i. Turinda hujjatli-xronika filmlari studiyasi ochilganidan keyin ha-qiqiy italyan kinematografiyasi vujudga keldi. 1905 y.da F. Alberini b-n D. Santoni [[Rim]]da oʻz kinostudiya-sini tashkil etdi (1906 y.dan u "Chi-nes" deb atala boshladi). 1905—06 y.lardan Turin va Milandagi kinofirmalar badiiy filmlar i.ch.ga kirishdi. 1905 y.da "Chines" ommaviy sahnalarga boy boʻlgan birinchi italyan filmi — "[[Rim]]ning ishgʻol qilinishi", soʻng-ra I.ning birlashtirilishiga bagʻishlangan turkumli kartinalarni yaratdi. 1909—10 y.larda "Kitilina", "Makbet", "Anita Garibaldi", "Don Karlos", "Otello", "Beatriche Chenchi" va b. filmlar ekranga chiqarildi. I. kinosi 1913 y.da yuksak pogʻonaga koʻtarildi, uning 497 filmi xorijiy kino bozorini toʻldirib yubordi. Bu davrda M. Kazerini, E. Benchivenga, D. Le Liguoro, E. Guatssioni, L. Maji, B. Negroni, D. Pastrone kabi rej.lar ijod qildilar. Fashistlar xukmronligi davrida (1922—43) I. kino sanʼati natsizmning tashvikrt vositasiga aylandi. Shunga karamay, A. Blazetti va M. Kamerini suratga olgan filmlarda I. hayotidagi illatlar fosh qilindi. 2-jahon urushidan soʻng I. kino sanʼatida haqiqiy voqelikni aks ettiradigan progressiv yoʻnalishdagi filmlar yaratila boshladi. L. Viskonti, J. D. Santis, P. Jermi, Ch. Dzavet-tini, E. de Filippo va b. I. xalqining fashizmga qarshi kurashini, oddiy insonning hayotini kinotasmalarda real aks ettirdilar ("[[Rim]], soat II", "Zaytunlar ostida tinchlik yoʻq", "Chochara" va b.). Keyingi yillarda "Ita-lyancha nikoh", "Italyancha ajralish", "Har kimniki oʻziga...", "Sakko va Van-setti", "Ular Sharqqa boradilar", "Kungaboqar" kabi filmlar yaratildi. I.dagi 40 dan ortiq kinofirma yiliga 200 dan ziyod film ishlab chiqaradi. Kinoaktyorlar orasida A. Manyani, J. Mazina, S. Loren, J. Lol-labrijida, K. Kardinale, S. Sandrelli, M. Mastroyanni, J. M. Volonte, F. Nero, A. Sordi, U. Tonyassi, M. Vitti, M. Plachido va b. mashhur. 1970—90 y.lardagi eng yaxshi filmlardan "Peshayvon" (rej. E. Skola), "Gul ki-shining fojiasi" (rej. B. Bertoluchchi), "Ayollar shahri" (rej. F. Fellini), "Uch oga-ini" (rej. F. Rozi)ni koʻrsatish mumkin.▼
 
== Kinosi ==
Oʻzbekiston — I. munosabatlari. I. Oʻzbekiston suverenitetini tan olganidan soʻng ikkala mamlakat oʻrtasida savdoiqtisodiy aloqalarni yoʻlga qoʻyishga kirishildi. "OʻzR b-n Yevropa Ittifoqi oʻrtasida sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisida" 1996 y. Florensiyada imzolangan bitim oʻzaro munosabatlarning huquqiy negizini yaratdi. 1996 y. iyunida va 2000 y. noyab.da OʻzR Prezidenta I. Karimovning I.ga, 1997 y. mayda I. prezidenta, 1997 y. sent.da I. Bosh vazirining OʻzRga tashriflari yakunida iqtisodiy, madaniy va ilmiy sohalardagi hamkorlik, ikkiyoklama soliq solinishiga yoʻl qoʻymaslik, transport sohasidagi hamkorlik, say-yohlikni rivojlantirish, investitsi-yalarni ragʻbatlantirish va oʻzaro himo-yalash toʻgʻrisida muhim bitim va shartnomalar imzolandi. I. rahbarlariga hamroh boʻlib kelgan savdo-sanoat do-iralarining namoyandalari Oʻzbekistonning iqtisodiy salohiyati b-n tanishdilar va oʻzbek tadbirkorlari uchun biznes-seminar oʻtkazdilar.▼
▲Kinosi. 1895 y. "Milan vokzaliga kelgan poyezd" nomli birinchi hujjatli film (rej. I. Pakkoni) yaratildi. 1901 i. Florensiya va [[Rim]]da dastlabki kinoteatrlar ochildi. Ammo 1904 i. Turinda hujjatli-xronika filmlari studiyasi ochilganidan keyin ha-qiqiy italyan kinematografiyasi vujudga keldi. 1905 y.da F. Alberini b-n D. Santoni [[Rim]]da oʻz kinostudiya-sini tashkil etdi (1906 y.dan u "Chi-nes" deb atala boshladi). 1905—06 y.lardan Turin va Milandagi kinofirmalar badiiy filmlar i.ch.ga kirishdi. 1905 y.da "Chines" ommaviy sahnalarga boy boʻlgan birinchi italyan filmi — "[[Rim]]ning ishgʻol qilinishi", soʻng-ra I.ning birlashtirilishiga bagʻishlangan turkumli kartinalarni yaratdi. 1909—10 y.larda "Kitilina", "Makbet", "Anita Garibaldi", "Don Karlos", "Otello", "Beatriche Chenchi" va b. filmlar ekranga chiqarildi. I. kinosi 1913 y.da yuksak pogʻonaga koʻtarildi, uning 497 filmi xorijiy kino bozorini toʻldirib yubordi. Bu davrda M. Kazerini, E. Benchivenga, D. Le Liguoro, E. Guatssioni, L. Maji, B. Negroni, D. Pastrone kabi rej.lar ijod qildilar. Fashistlar xukmronligi davrida (1922—43) I. kino sanʼati natsizmning tashvikrt vositasiga aylandi. Shunga karamay, A. Blazetti va M. Kamerini suratga olgan filmlarda I. hayotidagi illatlar fosh qilindi. 2-jahon urushidan soʻng I. kino sanʼatida haqiqiy voqelikni aks ettiradigan progressiv yoʻnalishdagi filmlar yaratila boshladi. L. Viskonti, J. D. Santis, P. Jermi, Ch. Dzavet-tini, E. de Filippo va b. I. xalqining fashizmga qarshi kurashini, oddiy insonning hayotini kinotasmalarda real aks ettirdilar ("[[Rim]], soat II", "Zaytunlar ostida tinchlik yoʻq", "Chochara" va b.). Keyingi yillarda "Ita-lyancha nikoh", "Italyancha ajralish", "Har kimniki oʻziga...", "Sakko va Van-setti", "Ular Sharqqa boradilar", "Kungaboqar" kabi filmlar yaratildi. I.dagi 40 dan ortiq kinofirma yiliga 200 dan ziyod film ishlab chiqaradi. Kinoaktyorlar orasida A. Manyani, J. Mazina, S. Loren, J. Lol-labrijida, K. Kardinale, S. Sandrelli, M. Mastroyanni, J. M. Volonte, F. Nero, A. Sordi, U. Tonyassi, M. Vitti, M. Plachido va b. mashhur. 1970—90 y.lardagi eng yaxshi filmlardan "Peshayvon" (rej. E. Skola), "Gul ki-shining fojiasi" (rej. B. Bertoluchchi), "Ayollar shahri" (rej. F. Fellini), "Uch oga-ini" (rej. F. Rozi)ni koʻrsatish mumkin.
 
 
== Oʻzbekiston — Italiya munosabatlari ==
▲Oʻzbekiston — I. munosabatlari. I. Oʻzbekiston suverenitetini tan olganidan soʻng ikkala mamlakat oʻrtasida savdoiqtisodiy aloqalarni yoʻlga qoʻyishga kirishildi. "OʻzR b-n Yevropa Ittifoqi oʻrtasida sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisida" 1996 y. Florensiyada imzolangan bitim oʻzaro munosabatlarning huquqiy negizini yaratdi. 1996 y. iyunida va 2000 y. noyab.da OʻzR Prezidenta I. Karimovning I.ga, 1997 y. mayda I. prezidenta, 1997 y. sent.da I. Bosh vazirining OʻzRga tashriflari yakunida iqtisodiy, madaniy va ilmiy sohalardagi hamkorlik, ikkiyoklama soliq solinishiga yoʻl qoʻymaslik, transport sohasidagi hamkorlik, say-yohlikni rivojlantirish, investitsi-yalarni ragʻbatlantirish va oʻzaro himo-yalash toʻgʻrisida muhim bitim va shartnomalar imzolandi. I. rahbarlariga hamroh boʻlib kelgan savdo-sanoat do-iralarining namoyandalari Oʻzbekistonning iqtisodiy salohiyati b-n tanishdilar va oʻzbek tadbirkorlari uchun biznes-seminar oʻtkazdilar.
 
Mazkur tadbirlarning samarasi oʻlaroq ikki mamlakat urtasida oʻzaro mol yetkazib berish 1992 y.gi 19 mln. 461 ming 800 dollardan 2000 y.da 112,8 mln. dollarga yetgan. I. Oʻzbekiston b-n tovar aylanmasi hajmi jihatidan 10-oʻrinda, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari orasida Germaniya va Buyuk Britaniyadan soʻng 3-oʻrinda. Eng muhimi — aksariyat yillarda Oʻzbekiston I. b-n savdoda ijobiy saldoga ega boʻlib keldi, yaʼni harid qilganidan koʻra koʻproq mahsulot sotdi.
"https://uz.wikipedia.org/wiki/Italiya" dan olindi