Alplar: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k Bot: Migrating 123 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1286 (translate me) |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 7:
{{keng tasvir|Alpen Pano-2.jpg|3200px|Alplar [[panorama]]si.}}
<!-- Bot tomonidan qo‘shildi -->
'''Alp tog‘lari''' — G‘arbiy Yevropa-da, Italiya, Shveysariya, Fransiya, Germa-niya, Avstriya, Sloveniya va Lixtenshteyn hududida joylashgan tog‘lar tizimi. Yer po‘stining uchlamchi davr mobaynida ro‘y bergan qudratli Alp burmalanishi natijasida vujudga kelgan. A.t. bir-birlaridan past dovonlar orqali ajra-lib turgan tog‘larning murakkab tizimi-dan iborat. Uz. kariyb 1200 km, kengligi 50—260 km. Eng yirik dovonlari — Simplon (2005 m), Sen-Gotard (2108 m), Brenner (1371 m) va b. Tog‘lar yo‘nalishiga ko‘ndalang joylashgan chuqur soylik (Bo-den ko‘lidan Komo ko‘ligacha) At.ni g‘arbiy va sharqiy qismlariga ajratib turadi. A.t.ning eng baland qismlarida muzli-klar hamda muzlik hosil qilgan relef shakllari ko‘p. Sharkiy A.t. (4049 m, Ber-nin tog‘i) G‘arbiy A.t. (4807 m, Monblan tog‘i)dan pastroq. Ular ham ayrim taz-malarga bo‘linib kettan. A.t. etaklari-da ohaktosh, dolomitlar keng tarqalgan, karst rivojlangan. Tog‘ etaklarida iqlim mo‘’tadil, tog‘ tepalarida doimiy qor va muzliklar bor, iqlimi ham sovuq. Muzliklarning umumiy mayd. 4140 km2. Muzliklar va abadiy qorlarning quyi chegarasi 2500— 3200 m balandlikda. Eng ko‘p yog‘in shim. va jan. yon bag‘irlariga 376tushadi (2000— 3000 mm). A.t.dan oqib tushadigan daryolar (Reyn, Rona, Drava, Adije va b.) sersuv, serostona, gidro-energiya zaxiralariga boy. Manzarali ko‘l ko‘p: Jeneva, Syurix, Boden, Lago-Majore va b. Tabiiy o‘simlik turlari balandlik mintaqalarini hosil qilgan. Tog‘ etagidan 800 m balandlikkacha mada-niy landshaftlar, 1200 m balandliklar-da keng bargli o‘rmonlar, 1300—1700 m balandliklarda igna bargli o‘rmonlar o‘sadi. 2600 m dan 3200 m gacha oraliklar subalp butazorlari, o‘tloqlar bilan band. Tog‘ tizmalarida tunnellar qazilib, t.y. va avtomobil yo‘llari o‘tkazilgan. Al-pinizm va turizm rivojlangan.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
== Manbalar ==
{{reflist}}
{{commons|Alps|Alplar}}
{{geo-stub}}
{{OʻzME}}
{{Link FA|af}}
{{Link FA|ka}}
| |||