'''Marv''' (Avestoda[[Avesto]]da — Mouru) — [[Oʻrta OsiyoningOsiyo]]ning eng qad. shaharlaridan[[shahar]]laridan biri. [[Bayramali]] sh. ([[Turkmaniston]]) yaqinida joylashgan. M.ning qoldiqlari[[qoldiq]]lari 5 [[qalʼa]] ([[Erk qalʼa]], [[Gabr qalʼa]], [[Sultonqalʼa|Sulton qalʼa]], Abdullaxon qalʼa, Bayramalixon qalʼa) harobalaridan iborat. M. harobasida [[XIX asr|19-a.]]ning 80-y.laridan [[Jukovskiy Vasiliy Andreyevich|V. A. Jukovskiy]], 1946 y.dan [[Masson Mixail Yevgenyevich|M. Ye. Masson]] rahbarligidagi [[Janubiy Turkmaniston arxeologik kompleks ekspeditsiyasi|Jan. Turkmaniston arxeologik kompleks ekspeditsiyasi]], keyingi yillarda [[Ashxobod]], [[Toshkent]], [[Moskva]] va SanktPeterburgdan[[Sankt-Peterburg|SanktPeterburg]]dan kelgan arxeologlar guruhi qazishma[[arxeologik qazish|qazish]]ma ishlarini olib borgan. M.ning eng qad. qismi — Erk qalʼa ([[maydon|mayd.]] 12.[[gektar|ga]]) mil. av. 1ming yillikning 1-choragidan[[chorak|choragi]]dan mavjud boʻlgan. M.ning ravnaqtopgan ([[Parfiya]] va ilk sosoniylar) davri [[mil. av. 2—II asr|mil. av 2]]— [[III asr|mil. 3-a.]]ga toʻgʻri keladi. Bu davrda M. Gabr qalʼa va Erk qalʼa hududlaridan iborat boʻlib, Erk qalʼa M.ning arkiga[[ark]]iga aylangan. Shahar va uning atrofi (60 km²) [[mudofaa devorlari|mudofaa devori]] bilan oʻrab olingan. Mil. 3-a.dan M. [[Sosoniylar davlati]] tarkibiga kirgan, [[VII asr|7-a.]]da esa [[arablar]] tomonidan bosib olingan. 8-a. oʻrtasida M. — [[Abu Muslim harakati]] markazi. [[IX asr|9-a.]]
da M.da [[ilm-fan]] ravnaq topdi, u [[arab xalifaliginingxalifaligi]]ning [[Xuroson]] va [[Movarounnahr|Movarounnaxr]] noibligining poytaxti[[poytaxt]]i rolini[[rol]]ini oʻynadi. [[Maʼmun]] ibn Horun arrashid davrida M.da Bagʻdod akademiyasining asosini tashkil etgan marvaziylar maktabi tarkib topdi. [[Oʻrta asrdagiasr]]dagi M.ning ravnaq topgan davri 11—12[[XI asr|11]]—[[XII asr|12-a.]]ning 1-yarmiga toʻgri keldi; bu davrda u buyuk [[Saljuqiylar davlatiningdavlati]]ning poytaxti boʻlgan (Sulton qalʼa harobasida [[Sulton Sanjar maqbarasi|Sulton Sanjar makbarasi]] joylashgan). 12-a. oxiri — [[XIII asr|13-a.]] boshida M. [[Xorazmshohlar davlatiningdavlati]]ning yirik markazi boʻlgan. [[1222]] y. shahar [[moʻgʻullar davlati|moʻgʻullar]] tomonidan vayron qilingan. 13-a. oʻrtasi — [[XIV asr|14-a.]]da shahar qisman tiklangan (ayniqsa, uning [[rabod]] kismi). [[XV asr|15-a.]] boshida [[Shohrux]] davrida qisqa muddat ravnaq topgan. M.dan oʻrta asrlarda koʻplab olimu fuzalolar yetishib chiqqan. 1510—24[[1510]]—[[1524|24]] va [[1601]] — [[1747]] y.larda M. forslar qoʻlida boʻlgan. Mare urushlari[[urush]]lari tufayli inqirozga[[inqiroz]]ga yuz tutgan ([[1790]]) va markaz M.dan 30 km gʻarbga Mari sh.ga koʻchgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
