'''Chust madaniyati''' - [[Fargʻona vodiysidagivodiysi]]dagi koʻhna [[dehqonchilik madaniyati]] ([[milod|mil.]] av. 2ming yillik oxirgi choragi — 1ming yillik boshlari). [[Dehqonlar]] suv boʻyidagi unumdor yerlarni oʻzlashtirilishiga qarab alohida [[voha]] yoki guruh tarzida joylashganlar. Ch.m. yodgorliklari[[yodgorlik]]lari, asosan, Fargʻona vodiysining shim.sharqiy tumanlarida[[tuman (maʼmuriy birlik)|tuman]]larida uchraydi, ularning soni hozirgi 80 dan ortiq. Bu madaniyatga[[arxeologik madaniyat|madaniyat]]ga taallukli 1yodgorlik 1950 y. toshkentlik arxeologlar M.E.Voronets va V.I.Sprishevskiylar tomonidan hozirgi [[Chust]] [[shahar|sh.]] yaqinidan topilgan. Madaniyat nomi[[nom]]i shundan (mahalliy [[aholi]] Buonamozor deb ataydi). 1953—61 ylarda V. I. Sprishevskiy Ch.m.da muntazam arxeologik tekshirish ishlari olib borgan. Ch.m.ni keyingi oʻrganilishida SanktPeterburglik olim Yu.A.Zadneprovskiyning xizmatlari katta boʻlgan. Ch.m.ning ayrim yodgorliklarida ([[Dalvarzintepa|Dalvarzin]], Chuyet) [[mudofaa inshootlari]] oʻrganilgan. [[Andijon viloyati]], [[Jalaquduq (tuman)|Jalaquduq]] tumanidagi Dalvarzin vodiysidagi[[vodiy]]sidagi ilk shahar va oʻziga xos markaz boʻlgani (mil. av. 12— [[mil. av. VII asr|7-a.]]lar) arxeologik jihatdan [[isbot]] etilgan.
Hoz. kunda Ch.m.da 3 xil turdagi yashash joylari kavlangan: 1) chaylaga[[chayla]]ga oʻxshash yengil uylar; 2) yertoʻlalar[[yertoʻla]]lar; 3) gʻishtpaxsadan[[gʻisht]][[paxsa]]dan qilingan uylar. Ch.m. sohiblari, asosan, ilk [[sugʻorma dehqonchilik]] ([[arpa]], [[bugʻdoy]], [[tariq]]), [[chorvachilik]], metall ([[jez]])ga [[ishlov beruvchi sanoat|ishlov berish]], [[kulolchilik]], [[toʻqimachilik sanoati|toʻqimachilik]] bilan shugʻullanganlar; [[ovchilik xoʻjaligi|ovchilik]], [[baliq ovlash]] ham xoʻjalikda muhim rol oʻynagan. Bunga arxeologik yodgorliklarni [[arxeologik qazish|qazish]] paytida topilgan jez pichoqlar[[pichoq]]lar, bigizlar[[bigiz]]lar, metallga ishlov berishda ishlatilgan tosh qoliplar[[qolip]]lar, toʻqimachilikda qoʻllanilgan suyakdan[[suyak]]dan yasalgan taroqsimon asboblar hamda minglab [[sopol]] idishlar guvoxlik bermoqda. Uyroʻzgʻor buyumlari ichida, ayniqsa, naqshindor sopol idishlar ajralib turadi. Naqshlar[[Naqsh]]lar, asosan, geometrik shaklda qora, jigarrang boʻyoq bilan idish sirtiga[[sirt]]iga berilgan. Ayrim hollarda [[hayvonlar|hayvon]] tasvirlari[[tasvir]]lari ([[echki]]) ham uchraydi. Ch.m. aholisi marhumlarni oʻzlari yashab turgan joyga (uy ichiga va ostonalarga[[ostonalar]]ga) dafn etishgan. Alohida ajratilgan qabristonlar[[qabriston]]lar boʻlmagan. Marhumlarni yakka va koʻpchilik qilib gʻujanak holda yon tomon bilan koʻmganlar. Faqat Dalvarzintepada[[Dalvarzintepa]]da odam suyagi va kallasi[[kalla (biologiya)|kalla]]si alohida, ikkilamchi bor koʻmilgani qayd etilgan. Bulardan [[tashqari]], [[uy hayvonlari]] ham baʼzida odam suyaklari bilan birga koʻmilgan. Hozirda Ch.m.ning oʻziga xos mahalliy xususiyatlari[[xususiyat]]lari va qoʻshni[[qoʻsh]]ni hududlar [<nowuki />[[Toshkent vohasidagivohasi]]dagi Burgʻuluq ([[Burganli madaniyati|Burganli)] madaniyati]], [[Janub|Jan.]] Uzbekistonning [[Kuchuktepa]] madaniyati bilan aloqalari (B.X.Matboboyev) oʻrganilmoqda.
