Muhammad Ali Ahmedov: Versiyalar orasidagi farq

'''Muhammad Ali''' (Muhammad Ali Ahmedov) 1942 yil 1-martda [[Andijon]]ning Boʻz tumanida tugʻlgan. U shoir, yozuvchi, olim, tarjimon, pedagog va jamoat arbobi. Filologiya fanlari nomzodi (1992). Bekoboddagi oʻrta maktabni (1959), Moskvadagi Gorkiy nomidagi adabiyot institutini (1966) tamomlagan. Qisqa muddat [[Andijon]] va Fargʻona viloyatlari maktablarida oʻqituvchilik qilgan (1962-1963). Adabiyot va sanʼat nashriyotida muharrir, boʻlim mudiri, bosh muharrir (1967-1985), O'zbekistonOʻzbekiston Televideniyesida bosh muharrir (1985-1988), O'zbekistonOʻzbekiston yozuvchilar uyushmasida Tarjima markazi raisi (1989-1993), Toshkent Davlat Universitetida Etika va Estetika kafedrasi mudiri, professor (1993—1996), G'afur G'ulom nashriyotida o'zbekoʻzbek adabiyoti bo'limi boshlig'i (1997-1999), Xalqaro Oltin Meros xayriya jamgʻarmasi boshqaruvi raisi (1999—2003) boʻlib faoliyat koʻrsatgan. 2003 yildan u xalqaro Amir Temur xayriya jamgʻarmasi boshqaruvi raisi bo'lib ishlagan (2003-2013).

2013 yil 15-fevraldan O'zbekistonOʻzbekiston yozvuchilar uyushmasi raisi lavozimida ishlamoqda. Muhammad Ali o'n uch yil davomida AQSHning Washington Universitetida oʻzbek tili va adabiyotidan saboqlar bergan (1992—2005).

Muhammad Ali nazmda, nasrda, publisistikada koʻplab asarlar ijod etgan. Soʻnggi 35 yil davomida 20 ta sheʼriy toʻplami oʻzbek, rus, qozoq, qoraqalpoq tillarida chop etildi. Uning "Boqiy dunyo"(1979) sheʼriy romani adib ijodida muhim oʻrinni eqallaydi. Asar o'zbekoʻzbek xalqining chor mustamlakasiga qarshi ko'tarilgan Andijon (Dukchi Eshon) va Jizzax qo'zg'olonlari tarixiga bag'ishlangan. Unda mustamlaka davrida o'zbekoʻzbek adabiyotida Dukchi Eshon obrazi birinchi marta jasorat bilan yoritib berilgan. She'riy roman rus tiliga tarjima etilib 1984 yilda Toshkentda bosib chiqarildi (tarjimon Marina Kudimova). Ruscha tarjima mashhur shoir Yevgeniy Yevtushenkoning ijobiy taqrizi bilan nashr qilingan edi.

Muhammad Ali ijodida Amir Temur davri va shaxsini yoritish asosiy o'rinlardan birini egallaydi. Adib ijodining dastlabki yillaridanoq bu mavzu tazyiq etilganiga qaramay, u Amir Temur haqida she'rlar yozdi, keyinchalik maktab darsligiga kiritilgan "Gumbazdagi nur" (1967) dostonini yaratdi, romanlar, maqola va esselarni e'lon qildi. Umuman olganda, o'zbekoʻzbek adabiyotida sohibqiron Amir Temur siymosining yaratilishi uni o'quvchi suygan obraz sifatida ifoda etilishida Muhammad Alining xizmatlari beqiyosdir. "Sarbadorlar" roman dilogiyasida (1989) mustamlaka davrida o'zbekoʻzbek adabiyotida birinchi bo'lib nasrda Amir Temur siymosini tasvirlab berdi. Adib dadillik bilan "Ulug' saltanat" epopeyasini yaratishga kirishdi. 2003 yilda epopeyaning birinchi kitobi "Jahongir Mirzo" e'lon qilindi va 2008 yilda turk tiliga tarjima qilinib Istanbul, Turkiyada bosildi (tarjimon A. Yenis Turan). Keyin ikkinchi kitob "Umarshayx Mirzo" (2006) nashr etildi. Uchinchi kitob "Mironshoh Mirzo" romani esa 2010 yilda bosilib chiqdi. Nihoyat, 2013 yilda epopeyaning so'nggi romani "Shohrux Mirzo" yozib tugatildi va chop etildi. O'zbekOʻzbek adabiyotidagi birinchi roman-epopeya deb hisoblanadigan "Ulug' saltanat" epopeyasi ustida yigirma bir yil mehnat qilganini alohida ta'kidlash kerak.

"Oʻz-oʻzingni anglab yet" (1988), "Haqiqatdan chekinma, tarix!" (1990), "Qafasdagi bulbullar" (1996), "Men koʻrgan Amerika" (2000) singari kitoblari Muhammad Ali publisistikasi haqida tasavvur hosil qiladi. Muhammad Ali tarjimonligi o'ziga xos. U qadimgi hind eposi "Ramayana"ni (1978), qoraqalpoq eposlari "Shahriyor", "Masposhsho"ni (1985), Robert Byorns, Bayron, Shiller, Adam Mitskevich, A. Pushkin, M. Lermontov, R. Tagor, Abay, Mahtumquli kabi shoirlarning ayrim asarlarini o'zbekoʻzbek tiliga tarjima qilgan.

Muhammad Ali Oʻzbekiston Yoshlar Ittifoqi (1976), Berdaq nomidagi Qoraqalpogʻiston Respublikasi Davlat mukofoti (1984), Xalqaro Yassaviy (1994) mukofotlari laureati bo'ldi.

Unga "Mehnat shuhrati" ordeni berildi (1999). Adib 2007 yilda "Ulug' saltanat" roman dilogiyasi uchun O'zbekistonOʻzbekiston Respublikasining Davlat mukofoti bilan taqdrilandi.

Muhammad Aliga 1992 yildayoq "Oʻzbekiston xalq yozuvchisi" unvoni berilgan edi.

* Oshiq bo'lmay Haq diydorin ko'rsa bo'lmas. Esselar va maqolalar. T: O'zbekistonOʻzbekiston nashriyoti, 1992.

* Ulug' ajdodlardan meros shijoat. Esse. T: O'zbekistonOʻzbekiston, 2012.