Malavi: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa) Qatorga koʻchirish toʻgʻrilandi |
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: T.y. → Transport yoʻli, q.x. → qishloq xoʻjaligi (4), t-ra → temperatura (2), Hoz. → Hozirgi, Mayd. → Maydoni, y.da → yilda (19), va b. → va boshqa using AWB |
||
Qator 1:
{{Maʼnolari|Malavi (maʼnolari)}}
{{Malavi_info}}
'''Malavi''' (Malawi), Malavi Respublikasi (Republic of Malawi) — Sharqiy Afrikadagi davlat.
== Davlat tuzumi ==
M. — respublika. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlikka kiradi. Amaldagi konstitutsiyasi 1995 y. 17 mayda qabul qilingan. Davlat boshligʻi — prezident (1994
== Tabiati ==
M. hududining koʻp qismini 3 ming m gacha balandlikdagi yassitogʻlik egallaydi. Mulanje massivi deb atalgan yassitogʻlik chuqur botiqlik sari tik tushib boradi, uning tubida Nyasa koʻli joylashgan. Toshkoʻmir, boksit, apatit konlari bor. Niobiy rudasi, berilliy, oltin, grafit, asbest, qalay, titan, stronsiy, muskovitli mayda konlar maʼlum. Iqlimi — ekvatorial, mussonli: yozi seryogʻin (noyab.dan apr.gacha), qishi quruq. Eng iliq oyi (noyab.)ning oʻrtacha
Aholisi, asosan, bantu xalqlarining sharqiy guruhiga mansub. Markaziy r-nlarda malavi, jan.da makua, lomve, vayao, suaxili va
== Tarixi ==
M.da qadimdan bantu tili guruhiga mansub qabilalar yashaydi. 15-a. oxirlarida Nyasa kuli atrofida Malavi kabila uyushmalari yuzaga kelgan. 19-a.ning 2-choragida M. xududiga jan.dan ngoni, jan.-sharkdan va Mozambikdan vayao qabilalari kelib joylashgan. 19-a.ning 60-
1944 y. M.da dastlabki siyosiy tashkilot — Nyasalend Afrika kongressi (NAK) tuzildi. U tub aholining ijtimoiy huquklarini kengaytirishni oʻz oldiga maqsad qilib qoʻydi. 50-
== Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmalari ==
M. kongressi partiyasi, 1959
== Xoʻjaligi ==
M. — iqtisodiy jihatdan qoloq agrar mamlakat. Yalpi ichki maqsulotda q.h.ning ulushi 28%, sanoatning ulushi 14,5%. Iqtisodiyotning negizi —
Sanoat, asosan,
Tibbiy xizmat tuzilmasida davlat sogʻliqni saklash muassasalari bilan bir qatorda xususiy shifoxona va kasalxonalar ham bor. Mamlakatda 200 vrach ishlaydi. Shifokorlar chet ellarda tayyorlanadi.
Maorifi, ilmiy va madaiiymaʼrifiy muassasalari. 19-a. oxirlarida xristian daʼvatkorlari mamlakatda da-stlabki maktablarni ochishgan. Mustaqillik eʼlon qilingan paytda (1964) katta yoshdagi aholining 90% savodsiz boʻlgan. 1990-
Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi. M.da nashr etiladigan yirik gaz. va jur.lar: "Malavi gavernment gazett" ("Malavi hukumat gazetasi", ingliz tilidagi haftalik gaz., 1894
Adabiyoti ingliz tilida rivojlana boshlagan. M. mualliflarining dastlabki asarlari 1930-
Meʼmorligi va tasviriy saiʼati. M. xalqlarining qad. madaniyati haqida koʻp narsa maʼlum emas. Oʻnlab km ga choʻzilgan koʻhna irrigatsiya inshootlarining qoldiqlarigina topilgan. Nyanja va cheva xalqlarining asosiy manzilgohlari toʻsiq bilan oʻralgan va imoratlar zich qurilgan qishloqdan iborat boʻlgan. Ngoni elatining kulbalari sirtiga taqasimon ogʻilxonalar qurilgan va toʻqima devorli uylar tarzida joylashtirilgan. Uy devorlari loy bilan suvaladi va kulohsimon tomiga xashak yoki qamish yopiladi. Keyinroq uylar toʻrtburchakli va derazali qilib kurila boshlagan, toʻqima eshiklar oʻrnatilgan. Ayrim uylarning devorlariga qizil va oq boʻyoklar bilan jonivorlar tasviri yoki naqshlar ishlangan. Devorlarni yomgʻir va quyosh nuridan saklash uchun uy atrofiga peshayvonlar qurilgan. 20-a.ning 2-yarmidagina shaharlarda zamonaviy binolar paydo boʻldi. Badiiy hunarmandchilikning kulolchilik va yogʻoch oʻymakorligi turlari yoyilgan. Sopol idishlar qizil rangga boʻyaladi, baʼzan grafit bilan jilo beriladi. Yogʻochdan turli buyumlar va idishlar yasaladi, ularga jonivor va qush tasviri tushirilib, qizil va qora rangga boʻyab qoʻyiladi.
== Musiqasi ==
20-a. oʻrtalarigacha M.da anʼanaviy musiqa ustun boʻlgan. 50-y. larda radio va grammofon yozuvi tufayli amerikacha ommaviy musiqa va turli jan. afrikacha uslublar tarqaldi. Kongodan gitara, Lotin Amerikasidan afrikalashtirilgan lumba uslubi kirib keldi. Musiqadagi tashqi taʼsir bilan ichki rivojlanish birga qoʻshilib, yangi musiqiy uslublar yuzaga keldi. Mamlakatning siyosiy hayoti va xalq turmushini aks ettiruvchi yangi qoʻshiq va raqslar yaratiddi. M. xalqlari orasida rubobni eslatuvchi bir torli mngoli gʻijjagi, zeze deb ataluvchi yassi sitra, shuningdek, puflab chalinadigan nkangala va gubo, chang kabi cholgʻu asboblari keng yoyilgan. 1jahon urushidan keyin lipenga (uzunchoq qovokdan yasalgan surnay), mahalliy materialdan yasalgan harbiy doʻmbira paydo boʻddi. Xalq tabiblari bemorlarni davolashda musiqa va raqsdan foydalanishadi. Qizlarni uzatishda yor-yor aytish keng ommalashgan.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
== Manbalar ==
{{manbalar}}
{{stub}}▼
{{OʻzME}}
Qator 48 ⟶ 46:
[[Turkum:Davlatlar]]
[[Turkum:BMT aʼzolari]]
▲{{stub}}
|