Markaziy Amerika: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k imlo, replaced: taxm. → taxminan using AWB |
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: t-ra → temperatura (2), mayd. → maydoni, va b.) → va boshqalar), va b. → va boshqa (2) using AWB |
||
Qator 1:
'''Markaziy amerika''' - Shim. Amerikaning jan. qismi. Meksika togʻligining jan. etagidagi Balsas botigʻidan Daryen boʻynigacha davom etgan (baʼzan M. A.ning chegarasini Teuantepek va Panama boʻyinlari orqali oʻtkazadilar). Uz. 2400 km. Eni Panama boʻynida 48 km. Yukatan ya.o.da 960 km. Gʻarbdan Tinch okean, shim. va sharkdan Meksika qoʻltigʻi va Karib dengizi bilan oʻralgan. M. A. hududida Meksikaningjan.-sharqiy qismi, Gvatemala, Salvador, Gonduras, Nikaragua, Kostarika, Panama, Beliz davlatlari joylashgan. Umumiy
Tinch okean sohili kambar pastgekislik boʻlib, qirgʻoq chizigʻi shim.da toʻgʻri, jan.da qoʻltiklar bilan parchalangan, yarim orol va orollar bor. Meksika qoʻltigʻi sohilining aksari qismi tekis. Karib dengizi tomonida Gonduras qoʻltigʻi bor. Qirgʻoq boʻylab mayda orollar joylashgan, ularning koʻplari marjon orollardir.
Qator 5:
M. A. ning katta qismini Kordilyera togʻlari sistemasiga kiruvchi oʻrtacha balandlikdagi togʻlar egallagan. Shim. qismida Tavasko, Yukatan, Moskitiya kabi yirik pasttekisliklar bor. Tavasko bilan Moskitiya akkumulyativ tekisliklar, Yukatan esa neogen ohaktoshlaridan tuzilgan platformadir. Kordilyera togʻlari geosinklinal mintaqasi murakkab taraqqiyot jarayonini oʻtgan, ichki tuzilishi va relyefi xilma-xil. Kaynozoyda yer yuzasi ancha koʻtarilib, yoriqlar hosil boʻlgan, vulkanlar otilib turgan. Hozir ham tez-tez zilzilalar boʻlib turadi.
M. A.da Kordilyera togʻlari uchta yoysimon tizmadan iborat. Shulardan eng yoshi Vulkanli yoki Tinch okean boʻyi togʻlari boʻlib, Meksika chegarasidagi Takana (bal. 4117 m) va Taxumulko (4217 m — M. A.ning eng baland nuqtasi) vulkanlaridan boshlangan va Tinch okean sohili boʻylab, Nikaragua botigʻi orqali Panamaning gʻarbiy qismigacha davom etgan. Bu tizmada oʻnlab soʻnmagan vulkanlar bor. Qad. togʻ jinslari orasidan oltin va kumush, qoʻrgʻoshin, surma, neft, oltingugurt va
M. A. shim. tropik (Nikaragua botigʻigacha) va shim. subekvatorial iqlim mintaqalarida joylashgan (7—22° sh. k. lar). Yil davomida oʻrtacha oylik
Daryolari qisqa, tezoqar va gidroenergiyaga boy. Atlantika okeaniga oquvchi daryolar yil boʻyi sersuv, Tinch okeanga okuvchi daryolar esa fakat yezda toʻlib oqadi. Tektonik soyliklarda kul koʻp; shulardan eng yiriklari: Nikaragua va Managua.
M.A.ning tuproq va oʻsimlik mintaqalari iqlim mintaqalariga muvofiq joylashgan. Shim.-sharqiy qismidagi pasttekisliklarda va togʻ yon bagʻirlarining 800 m balandlikkacha boʻlgan qismidagi podzollashgan laterit tuproklarda palma, rangli yogʻoch olinadigan daraxtlar, liana va epifitli tropik oʻrmonlar bor. Bu yerdagi plantatsiyalarda tropik ekinlar (banan va
Hayvonot dunyosi jihatidan M. A. Neotropik oblastining Markaziy Amerika kichik oblastiga kiritilgan. Jan. Amerikaga xos hayvonlardan keng burunli maymunlar, yaguar, zirxlilar, iguan kaltakesak va
== Adabiyot ==
|