Niger: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: t-ra → temperatura, Q. x. → {{subst:FULLPAGENAME}}, I. ch. → {{subst:FULLPAGENAME}}, sh.da → shahrida, Mayd. → Maydoni, y.da → yilda (16), va b. → va boshqa (7) using AWB |
|||
Qator 1:
{{Niger_info}}{{Maʼnolari|Niger (maʼnolari)}}
'''Niger''' (Niger), Niger Respubli-kasi (République du Niger) —Gʻarbiy Afrikadagi davlat.
== Davlat tuzumi ==
Qator 6:
== Tabiati ==
N. hududining koʻp qismi Sahroi Kabirda, bal. 200–500 m gacha boʻlgan plato. Eng baland joyi 2022 m (Air platosida, Idukaln-Tages togʻi), jan.-gʻarbi Niger daryosining oʻrta oqimidagi vodiy. N.da oltin, uran, qalay rudalari, volfram, niobiy, temir, koʻmir, fosforit, platina konlari bor. Chad kuli soyligida osh tuzi qatlamlari topilgan. N.ning shim. va shim.-sharqida iklim choʻl tropik, jan. va jan.-gʻarbida subekvatorialdir. Eng salqin oylari — dek., yanvarda oʻrtacha
== Aholisi ==
N.da aholining 50% ga yaqinini xausa elati tashkil etadi. Songay va jerma, kanuru va tubu, tuareg , fulba va
== Tarixi ==
N. hududida qadimdan aholi yashab kelgan. Air togʻligi, Tener choʻli, Agades
2-jahon urushidan keyin milliy ozodlik harakati boshlandi. 1946 y. Niger taraqqiyparvar partiyasi (NTP) tuzildi. 1947 y. Fransiyaning "dengiz orti hududi" maqomini oldi. 1951 y. NTPning soʻl qanoti Jibo Bakari rahbarligida partiyadan ajralib chiqib, N. demokratik ittifoqini tuzdi. Uning nomi 1958 y. Savaba (Ozodlik) deb oʻzgartirildi. 1957 y. J. Bakari N. huku-mat kengashining bosh vaziri etib saylandi. 1958 y. 28 sent.da Fransiyaning yangi konstitutsiyasi loyihasi haqidagi referendumda Savaba N.ga mustaqillik berilishini talab qildi. 1958 y. 18 dek.da N. Fransiya Hamjamiyati tarkibida oʻzini oʻzi boshqaruvchi respublika deb eʼlon qilindi. 1959
N. — 1960
Siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari. Taraqqiyot jamiyati milliy harakati — Nassara, 1988 y. 2 avg .da tashkil etilgan; Demokratik va sotsi-al konvent, 1991
== Xoʻjaligi ==
N. — agrar mamlakat. Mus-tamlakachilik hukmronligi davrida iqtisodiyot, asosan, yer yongʻoq yetishtirishga ixtisoslashgan edi. 1960-
Qishloq xoʻjaligi eng qoloq tarmoq qisoblanadi. Aholining 80% dan koʻprogʻi shu sohada band. Tovar mahsulotining asosiy qismini mayda anʼanaviy yarim natural dehqon xoʻjaliklari beradi. Niamey va uning atro-fida yirik mexanizatsiyalashgan xoʻjaliklar tashkil topa boshladi. De-hqonlarning oʻzaro yordam uyushmalari tashkil etildi. Yer yongʻoq, paxta, sholi yetishtiruvchi kooperativlar paydo boʻldi.
== Sanoati ==
N.da uran, qalay, gips, osh tuzi, soda qazib olinadi.
N.da t. y. yoʻq. Avtomobil yoʻllari uz. 19 ming km, shundan 3 ming km asfalt -. langan. Niger daryosida kemalar katnaydi. Niamey va Agadesda xalqaro aeroport bor. Chetga uran ekstraktlari, ti-rik mol va chorvachilik mahsulotlari, arahis yogʻi, paxta, sabzavot chiqaradi, chetdan neft mahsulotlari, don, transport vositalari va asbob-uskunalar keltiradi. Tashqi savdodagi asosiy mijozlari: Fransiya, Italiya, Germaniya, Yaponiya, Nigeriya, Jazoir. Pul birligi — Afrika franki.
Qator 33:
N.da 3500 ga yaqin oʻrinli 300 dan ortiq davolash muas-sasasi, 140 vrach xizmat koʻrsatadi. Sogʻliqni saqlash va ijtimoiy ishlar va-zirligi sogʻliqni saklashning marka-ziy organi hisoblanadi.
Maorifi, madaniy-maʼrifiy va il-miy muassasalari. Mamlakat aholisining 90% savodsiz. Maktab yoshidagi bolalarning 21% oʻqishga jalb etilgan. N. maorif tizimi fransuz tizimi taʼsirida tashkil topdi. 6—7 yoshdan boshlab bolalar boshlangʻich maktabda 6 y. oʻqiydi. Oʻrta maktab — 7 y.lik. Davlatga qarashli boshlangʻich maktablardan tashqari xususiy maktablar ham bor. Oʻqituvchilar normal (ped.) bi-lim yurtlarida 4 y. mobaynida tayyorlanadi, 4 y.lik va 1 y.lik ped. kurslari ham bor. Maradidagi texnika li-seyi, Agadesdagi konchilik bilim yurti hunar-texnika taʼlimi beradi. Zinderda feldsher va sanitarlar tayyorlovchi milliy maktab, Niameyda so-gʻliqni saklash maktabi, fuqaro avia-siyasi va meteorologiya maktabi bor. Oliy oʻquv yurtlari: Niamey universiteti, milliy maʼmuriy kollej. Un-t huzu-rida Mat. tadqiqot in-ti, Ijtimoiy fanlar tadqiqot markazi, Geol. tad-qiqotlari byurosi ishlaydi. Bundan ta-shqari, Afrika Birligi Tashkilotining tilshunoslik, tarix va ogʻzaki anʼanalar tadqiqot markazi, agronomiya tadqiqotlari milliy in-ti, veterinariya lab. va
Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi. N.da nashr etiladigan gaz. va jur.lar: "Saxel" (fransuz tilida chiqadigan kundalik hukumat gaz., 1960
Meʼmorligi va badiiy hunarmandchiligi. Niger daryosi yuqori oqimida yashovchi oʻtroq xalqlarning yashash joyi guvaladan toʻrtburchak qilib qurilgan yassi tomli uylardan iborat. Mamlakat jan.-gʻarbida poxol kulbalar, sharqida esa guvala va toshdan kurilib tomi xa-shak bilan yopilgan uylar koʻp. Don omborlari doyra shaklida guvaladan 3 m gacha balandlikda kurilib, tepasidan tuynuk krldiriladi. Koʻchmanchi aholi (tuareglar, fulbelar) teri bilan yopilgan chodirlarda yashaydi. Shahar meʼmorligi — sudancha uslubning bir turi. Turar joy va masjidlar somonloy (banko)dan kuriladi. Zinder, Taxua va
Mamlakat poytaxti va uning atrofida, xausa elati istiqomat qiladigan viloyatlarda bosma rangdor naqsh solingan charm buyumlar — xaltalar, egarjabduqlar, shippaklar, idishlar, hatto marjonlar yasaladi. Hamma joyda temirchilik, zargarlik, toʻquvchilik tarqalgan. Bronza va kumushdan qadama naqsh solingan pichoqlar, kumush bilaguzuklar va shokilalar, ot yuganlari tayyorlanadi. Kulolchilik buyumlari orasida botiq naqshli idishlar ajralib turadi. Rangdor (qizil, oq, zan-gori) gazlamalar, qovoq poʻstidan yasalgan idishlar ishlab chiqariladi.
== Teatri ==
Musulmon bayramlari kunlarida sayoq qiziqchilar qishloklarda yogʻoch qoʻgʻirchoqlarni oʻynatib, mashara-bozlik qilishlari qadimdan davom etib keladi. 20-a.ning 50-
== Kinosi ==
N. mustaqillikka erishganidan keyin kino i. ch. rivojlana boshladi. 1962
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
|