Tunis: Versiyalar orasidagi farq

'''Tunis''', Tunis Respublikasi (AlJumxuriya atTunisiya) — Shim. Afrikada joylashgan davlat. Mayd.Maydoni 164,2 ming km². Aholisi 9,8 mln. kishi (2002). Poytaxti — Tunis sh. Maʼmuriy jihatdan 25 viloyatga bulinadi.

T. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1959 y. 1 iyunda qabul qilingan, unga keyinchalik tuzatishlar kiritilgan. Davlat boshligʻi — prezident (1987 y.danyildan Zayn alObidin bin Ali), u umumiy toʻgʻri va yashirish ovoz berish yuli bilan 5 y. muddatga saylanadi va yana 2 muddatga kayta saylanishi mumkin. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Deputatlar palatasi (bir palatali parlament), ijrochi hokimiyatni prezident bilan hukumat amalga oshiradi.

Yer yuzasining aksari qismi tekislik, ayrim joylarda qirlar uchraydi. Shim. va shim.gʻarbiy qismini Atlas togʻlarinnng sharqiy tarmoklari (TelAtlas, Tunis tizmalari va b.boshqalar) egallaydi. Tunis tizmasining gʻarbiy qismida mamlakatdagi eng baland nukga — Shambi choʻqqisi (1544 m) bor. Togʻlar oraligʻida platolar, shim.da Tunis payettekisligi va jan.gʻarbda Tunis sohili, T.ning markaziy qismida Shott deb atalgan shurxok botiq joylashgan. Foydali kazilmalardan fosforit, temir, qoʻrgʻoshin, marganets va rux rudalari, simob, magniy va kaliy tuz konlari bor. Saxroi Kabirda neft va gaz zaxiralari aniklangan. Iklimi Oʻrta dengiz atrofiga xos subtropik ikdim, yozi issiq va quruq, qishi nisbatan salqin, nam; chekka jan.da tropik choʻl iqlimi, Sahroi Kabirdan garmsel (sirokko shamoli) esib turadi. Oʻrtacha tra yanvarda 10°, iyulda 26°, jan.da yanvarda 21°, iyulda 33°. Yillik oʻrtacha yogʻin 400–1500 mm, Tunis tizmasidan jan.da 100– 200 mm. Dare kam, yirik daryosi — Majarda (uz. 460 km). Tuproq va oʻsimliklari, asosan, Oʻrta dengiz atrofiga xos. Togʻlardagi qoʻngʻir oʻrmon tuproqlarida aralash oʻrmonlar, qolgan hududdagi kulrang va jigarrang tuproqlarda choʻl va chala choʻlga xos oʻsimliklar oʻsadi. Hayvonot dunyosi: shim.da qoplon, toʻngʻiz, alqor, chala choʻllarda qoraqulok,, gepard, chiyaboʻri, sirtlon, tulki, yovvoyi mushuk bor; qushlar, sudralib yuruvchilar koʻp. Hasharotlardan, ayniqsa chigirtka qishloq xoʻjaligi. ekinlariga zarar yetkazadi. Oʻrta dengizdan baliq ovlanadi. Ashkyol, JabelBuXedma va b.boshqa milliy boglari, qoʻriqxona va rezervatlar tashkil etilgan.

Aholisining 97% dan koʻprogʻi tunislik arablar, 1%dan ortigʻi barbarlar, ozroq yevropalik (fransuz, italyan va b.boshqalar)lar. Rasmiy til — arab tili. Fransuz tili ham tarqalgan. Dindorlari — sunniy musulmonlar. Shahar aholisi 61%.

T. hududida ilk paleolit davridan odam yashab keladi. Mil. av. 4—2ming yilliklarda dehqonchilik va chorvachilik taraqqiy etib, istehkomli manzilgohlar vujudga kelgan. Mil. av. 12-a.da T.ga yunonlar, keyinroq finikiyaliklar kirib keldi. Finikiyaliklar tomonidan T.da asos solingan shaharlar ichida Karfagen yirik shaxardavlatga aylangan. Mil av. 264—146 ylardagi Puni uruioʻari natijasida Karfagen davlati barham topgan. T. Rim imperiyasining Afrikadagi mulkiga aylangan. 439 y. barbarlar va qoʻzgʻolonchi dehqonlar koʻmagida Karfagenni vandamar bosib olgan. 534 y. T. Vizantiyaga tobe boʻlgan. T. tub aholisining ozodlik kurashiga 647 y. T. hududiga kirib kelgan musulmon arab qoʻshini yordam bergan. 670 y. arablar Qayruvon sh.gashahriga asos soldilar (keyinchalik bu shahar Shim. Afrikaga islom dinini yoyish markazi boʻlib qoldi), 698 y. ular Karfagenni, 703 y. esa T.ni butunlay egalladilar. 800 yil T. Abbosiplar xalifaligidan ajralib chiqib, Agʻlabishshr sulolasi hukmronligidagi mustaqil davlatga aylandi. 909 y. barbar qabilalarining qoʻzgʻoloni natijasida T.da ismoiliylarning Fotimiylar davlati barpo etildi.

1535 yil T.ni Ispaniya bosib oldi, 1574 y. turklar ispanlarni quvib chiqarib, T.ni Usmonli turk imperiyasi tarkibiga qoʻshib oldi. Biroq turk sultonlari T.ni nomigagina idora qilar edi. 1591 y.danyildan T.ni Tunis deylari, keyinchalik Murodiylar sulolasi (1612—1702) beylari boshqardi. 1705 y. Husayniylar sulolasi beylari mustaqil T. davlatini barpo etdilar. 1861 y. Tunis liberal islohotchisi Xayriddin atTunisiy tashabbusi bilan dastlabki konstitutsiya (Dustur) qabul qilindi. 1881 y. fransuz qoʻshinlari T.ni bosib oldi. 1934 y. Habib Burgʻiba vatanparvar kuchlarni birlashtirib, Yangi dustur — soʻl millatparvar partiyasini tuzdi, shu partiya milliy ozodlik harakatiga rahbarlik qildi. 2-jahon urushi yillari (1939—45) va undan keyin T.dagi milliy ozodlik xarakati kuchaydi. 1952—54 y.lardayillarda shaharlardagi umumiy ish tashlash sharoitida T. ozodlik armiyasi (1952 y. Yangi dustur partiyasi tomonidan tuzilgan) harakat boshladi. 1954 y. 31 iyulda Fransiya T.ga ichki muxtoriyat berishga majbur boʻldi. 1955 y. 3 iyunda imzolangan konvensiyaga binoan T.ni idora qilish milliy hukumat qoʻliga oʻtdi. 1956 y. 20 martda Fransiya T. mustaqilligini tan oldi. 1957 y. monarxiya tugatildi va respublika eʼlon qilindi. H. Burgʻiba prezident etib saylandi. T. — 1956 y.danyildan BMT aʼzosi. OʻzR suverenitetini 1991 y. 26 dek.da tan olgan va 1992 y. 26 noyab.da diplomatiya munosabatlari oʻrnatgan. Milliy bayrami — 20 mart — Mustaqillik kuni (1956).

Siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari. Yangilanish harakati partiyasi, 1939 y. tuzilgan, 1993 y.gachayilgacha T. kommunistik partiyasi deb atalgan; Demokratik konstitutsiyaviy birlashma partiyasi, 1934 y. Dustur partiyasining parchalanishi natijasida tuzilgan, 1964 y.gachayilgacha Yangi dustur, 1988 y.gachayilgacha Sotsialistik dustur partiyasi deb atalgan; Xalq birligi partiyasi, 1973 y. tashkil etilgan; Demokrat sotsialistlar partiyasi, 1977—78 y.lardayillarda asos solingan; Demokratik birlashuv ittifoqi, 1988 y. tuzilgan; Sotsialliberal partiya, 1988 y. tashkil etilgan. T. umumiy mehnat birlashmasi kasaba uyushma markazi, 1946 y. asos solingan.

Qishloq xoʻjaligida aholining 60% band. Q.x.gaQishloq xoʻjaligiga yaroqli yerlar 8 mln. gektarga yaqin. 3,2 mln. gektari ekinzor, 2,6 mln. gektari yaylov, 150 ming ga yer sugʻoriladi. Gʻalla yetishtirish va yaylov chorvachiligi muhim ahamiyatga ega. Asosiy ekinzorlari mamlakatning shim. va shim.sharqida joylashgan. Bugʻdoy, arpa, sitrus mevalar, zaytun, xurmo, sabzavot, uzum, bodom, qand lavlagi, tamaki yetishtiriladi. Chorvachilikda qoʻy, echki, qoramol, eshak, xachir, tuya boqiladi. Parrandachilik sanoat asosida tashkil etilgan. Tel togʻlarida oʻrmon mahsulotlari, ayniqsa, poʻkakli daraxt poʻstlogʻi, jan.da qogʻoz sanoatida ishlatiladigan alfa oʻti yigʻiladi. Hammomot va Qobis qoʻltiqlarida, Karqanna o.lari sohilida baliq ovlanadi.

Sanoatida kon, elektrotexnika, tikuvchilik, toʻqimachilik, charmpoyabzal tarmoklari va xizmat koʻrsatish sohasi rivojlangan. Oziq-ovqat, metallurgiya, neftni qayta ishlash, kimyo korxonalari bor. Kon sanoatida neft, fosforit, temir, rux rudasi qazib chiqarish muhim ahamiyatga ega. Ishlab chiqarish. sanoati korxonalarining aksariyati mamlakatning shim.sharqiy Femida barpo etilgan. Chekka rnlarda sement ishlab chiqarish. yoʻlga qoʻyilgan. Yiliga oʻrtacha 6,7 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. Hunarmandchilik (gilam va savat toʻqish, kulolchilik, mis va jezdan bezak buyumlarni yasash) rivojlangan. T.y.Transport yoʻli uzunligi 2,2 ming km, avtomobil yoʻllari uz. 22,5 ming km. Asosiy dengiz portlari: Tunis, Sfaks, Bizerta, Qobis, Sexira. Tunis sh. yaqinida xalqaro aeroport bor. T. chetga neft va neft mahsulotlari, gazmol, zaytun yogʻi, vino, fosforit chiqaradi. Chetdan mashina va uskuna, oziq-ovqat va keng isteʼmol mollari oladi. Fransiya, AQSH, Germaniya, Italiya, Ispaniya bilan savdo qiladi. Pul birligi — tunis dinori.

Davlatga qarashli davolash muassasalari bilan bir katorda xususiy shifoxonalar ham bor. Aholining 90% bepul tibbiy yordam olish huquqiga ega. Vrachlar 3 oliy tibbiyot oʻquv yurtida tayyorlanadi. Tibbiy hamshira, doya, laborant va b.boshqa tibbiy xodimlar tayyorlash uchun maxsus maktablar ochilgan. Milliy onkologiya intiinstituti (1969), Paster intiinstituti (1906), Oilani rejalash, onalik va bolalikni muhofaza qilish markazi, Tunis unti huzuridagi Milliy kardiologiya intiinstituti tibbiyot sohasida ilmiy tadqiqotlar bilan shugʻullanadi.

Maorifi, ilmiy va madaniymaʼrifiy muassasalari. Taʼlim tizimi fransuzcha uslubda tashkil etilgan. Keyingi yillarda uni arablashtirishga harakat qilina boshladi. Boshlangʻich maktab 6 y.lik (6—12 yoshli bolalar uchun majburiy), umumiy oʻrta taʼlim maktabi 7 y.lik boʻlib, u 3 y.lik quyi va 4 y.lik yuqori oʻrta maktabdan iborat. Boshlangʻich maktab negizida 4 y.lik hunartexnika taʼlimi tashkil etilgan. Mamlakatda 50 ga yaqin ft va oliy oʻquv yurtlari bor. Eng yiriklari: Poytaxtdagi Tunis unti (1960), Milliy maʼmuriy maktab (1949), Milliy musiqa, raqs va xalq sanʼati konservatoriyasi, Sanʼat, meʼmorlik va shaxdrsozlik texnika intiinstituti, Milliy agronomiya intiinstituti. Ilmiy muassasalarning aksariyati poytaxtda joylashgan. Tunis unti tarkibida iqtisodiy va ijtimoiy tadqiqotlar markazi, Ilmiy va texnik tadqiqotlar intiinstituti (1969), Yadro tadqiqotlari markazi (1966), Milliy texnika intiinstituti (1969), Milliy onkologiya intiinstituti (1969), Milliy led. tadqiqotlari intiinstituti (1971) bor. Bundan tashqari, Milliy arxeologiya va sanʼat intiinstituti (1957), Milliy agronomiya tadqiqotlari intiinstituti (1914), Milliy veterinariya tadqiqotlari intiinstituti, Milliy okeanografiya va baliqchilik intiinstituti (1924), Dengiz suvlaridan foydalanish va irrigatsiya markazi (1963), Milliy oʻrmonchilik intiinstituti va b.boshqa ilmiy muassasalar mavjud. Kutubxonalari: Milliy kutubxona (1883), Ommaviy kutubxona (1965). Muzeylar: Bardo milliy muzeyi (1888), Karfagen milliy muzeyi (1964), Islom sanʼati muzeyi va b.boshqa

Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi. T.da koʻpgina gaz. va jurnali lar nashr etiladi. Yiriklari: "AsSaboh" ("Tong", arab tilida chiqadigan kundalik gaz., 1951 y.danyildan), "ArRayi" ("Fikr", arab tilida chiqadigan haftalik ijtimoiysiyosiy gaz., 1977 y.danyildan), "Renuvo" ("Yangilanish", fransuz tilida chiqadigan kundalik gaz., 1932 y.danyildan), "AtTariq alJadid" ("Yangi yoʻl", arab tilida chiqadigan haftalik gaz., 1981 y.danyildan), "AlVaxda" ("Birlik", arab tilida chiqadigan haftalik gaz., 1981 y.danyildan), "AlHurriya" ("Ozodlik", arab tilida chiqadigan kundalik gaz., 1934 y.danyildan), "Dialog" ("Muloqot", fransuz tilida chiqadigan ijtimoiysiyosiy haftanoma, 1974 y.danyildan), "AlFikr" ("Tafakkur", arab tilida chiqadigan oylik adabiy jurnali, 1955 y.danyildan), "AlMaraa" ("Ayol", arab va fransuz tillarida oyiga 2 marta chiqadigan jurnali, 1961 y.danyildan). Tunis Afrik Press (TAP) axborot agentligi, T.dagi yetakchi gaz.lar, radio va televideniyening akdiyadorlik jamiyati, 1961 y. asos solingan. Radioeshittirish 1936 y.danyildan, telekoʻrsatuv 1966 y.danyildan olib boriladi. Ularni T. radioeshittirish va televideniye davlat mahkamasi nazorat qiladi.

Adabiyoti T. hududida mil. av. 1ming y.likda puni, soʻng lotin tilida rivojlangan. Apuley, Avgustin kabi mashhur adiblar Shim. Afrikadan chiqqan boʻlsada, T.ning oʻz adabiyoti faqat musulmon arab hukmronligi davrida arab tilida vujudga keldi. 10—11-a.larda Ibn Xani alAndalusiy va Ali atTunisiy Ibrohim alXusriy, Ibroqim arRakik va Abdulaziz alTaʼrifiy kabi shoir va yozuvchilar, 14— 15-a. boshlarida atokli mutafakkir Ibn Xaddun ijod kiddilar. 15-a.dasufiylar adabiyoti vujudga keldi. 15—16-a.larda arab tilining Tunis shevasida nazm janri ustun boʻlgan xalq adabiyoti shakllandi. 19-a. adabiyotida milliy ozodlik kurashi ruhi sezila boshladi. Muhammad ashShodli Xaznadar ijodida bu ruh, ayniqsa, yaqqol namoyon boʻldi. 20-a. boshlarida T. adabiyotida dastlabki romanlar (Saloh Suvisiyning "AlXayra va Siroj alLayla" romani) paydo buldi. 20—30-y.lardayillarda hozirgi zamon T. adabiyotining asoschisi shoir Abulqosim ashShobbiy, hikoyanavis AliadDuʼajiy, shoir va publitsist Tohir Haddad asarlari mashhur boʻldi. Mahmud alMesadiy, Muhammad alLarusi alMutviy, Muhammad alMarzukiy kabi yozuvchi va dramaturglar adabiyot rivojiga barakali hissa qoʻshdilar. T. mustaqillikka erishgach, shoir, yozuvchi va dramaturg Mustafo alForsiy ijodi kamol topdi. 1960-y.lardayillarda T. adabiyotiga arab va fransuz tillarida ijod qiluvchi yozuvchi va dramaturglar kirib keldi. 20-a. oxirlarida Hasan Nasr ("Yomgʻirli tunlar" hikoyalar toʻplami), Izzeddin Medaniy ("Nol inson" romani, "Gʻaroyib hodisalar" hikoyalar toʻplami), Mahmud Tunsiy (hikoya va lirik sheʼrlar), Muhammad Saloh alJabriy ("Zamira hayotidan bir kun" qissasi), Abdurahmon Amar ("Sevgi va inqilob" qissasi, "Besh qaxramon" pyesasi) va b.boshqa yozuvchi hamda dramaturglar ijodi diqqatga sazovor.

T. hududidan kapsa madaniyati sanʼat yodgorliklari (qoyatoshlarga ishlangan jonivor va odam tasvirlari, ov manzaralari, sopol idishlar) topilgan. Finikiylar davridan ibodatxona, daxma va binolarning , rimliklar davridan shahar xarobalari (Dugga, TuburboMayus va b.boshqalar) saklanib qolgan. Ularda teatr, amfiteatr, hammom, sirk, turar joy, oromgoxlar boʻlganligi seziladi. Oʻrta asrlarda musulmon meʼmorligi (masjid, minora va saroy binokorligi) shakllandi. Qayruvon, Sfaks, Sus, Monastir, Tunisda minorali masjidlar, shoh saroylari qurildi, istehkomlar, sharsharalar, suv omborlari barpo etildi (Qayruvondagi Sidi Oqba masjidi, 9-a., Tunisdagi Bab alJadid, Bab alMinora tosh darvozalari, 13-a.). 11 — 15-a.larda meʼmorlik ispanmagʻrib, 16—19-a.larda turk sanʼati oqimida rivojlandi. 20-a.da shaharsozlikka fransuz meʼmorlari boshchilik qildi, ular mahalliy binokorlik anʼanalarini Yevropa ratsionalizmi tamoyillari bilan uygʻunlashtirishga intildi. Mustaqillik yillarida yetishib chiqqan O.K. Kakub, X. Amara va b.boshqa tunislik meʼmorlar zamonavii konstruksiya va materiallar (temirbeton, shisha, metall, plastmassa va yogʻoch)dan foydalanib uyjoy va jamoat binolarining loyihalarini tuza boshladilar. Tunis sh.dagishahridagi yangi turar joy binolari, "Dyu Lak", "Afrika" mehmonxonalari, Monastir sh.dagishahridagi "Palma" mehmonxonasi, ayniqsa, muvaffaqiyatli chiqqan.

T. zamonavii tasviriy sanʼatiga 12-a.ning 90-y.laridayillarida asos solindi. 20-a.ning 20—30-y.laridayillarida Yaxyo Turkiy, Hodi Hayoshiy, Amar Farhod kabi musavvirlar shaklan mukammal, mazmunan milliy sanʼat asarlari yaratdilar. Hoz.Hozirgi zamon tasviriy sanʼatida realistik va modernistik oqimlar mavjud. Realizm yoʻnalishidagi rassomlardan Ali bin Salim, Hodi Turkiy, Hotam Mekkiy, grafikami Ibrohim adDaxak, modernizm oqimidagi haykaltarosh Hodi Selmiy, rangtasvirchi va grafik Zubayr Turkiy va b.boshqa mashhur. T. zamonavii amaliy bezak sanʼatining asosiy turlari gilam toʻqish, kashtachilik, toʻr toʻqish, kulolchilik, zargarlik va kandakorlikdan iborat.

Musiqasi uzoq yillar davomida finikiy, yunon, rim, ayniqsa, arab va turk madaniyati taʼsirida rivojlanib keldi. T.musiqasi Magʻrib mamlakatlari madaniyatida alohida ahamiyatga ega. Badaviylar anʼanalari negizida marosim va mehnat qoʻshiqlari, shoirbaxshilar ijodi rivoj topdi. Mumtoz musiqasi Andalusiya (Ziryob) maktabi taʼsirida qaror topgan. Turkumli janr nuba muayyan maqam (lad)larga asoslanib, cholgʻu badihaviy muqaddima (istiftax), maʼlum usullarda ijro etilayotgan vokal (avʼyat, btayxi, baruel, taushiyya, dardj va b.boshqalar) hamda cholgu (msaddar, dxoul kabi) qismlardan iborat. 24 mumtoz nubadan hozirda T. da 13 tasi saklangan. Qasida, muvashshax, shuningdek, diniy musika shakllari — zajal, zikr, turk madaniyati taʼsirida bashraf (cholgu kuy) lar keng oʻrin olgan. Milliy sozlari: ud, torlikamonli rabab, qonun, naysimon kasba, zurna (surnay turi), doirasimon tar va bendir, toʻrtburchak daf, darbuka, tbala (baraban turlari). Mustaqillikka erishilganidan soʻng musiqa madaniyatiga eʼtibor kuchaydi. 60-y.lardayillarda simfonik orkestr, milliy ansambllar tashkil etildi. Tunis folklor ansambli, Bizerta mumtoz musiqa ansambli, "Rashidiya" jamiyati orkestri (hoz.hozirgi radio orkestri) ishlay boshladi. Anʼanaviy musiqa bilan birga musiqa madaniyatining yevropalashgan shakllari yoyila bordi. Musiqa kadrlari oliy va oʻrta musiqa oʻquv yurtlari, jumladan, Tunisdagi Milliy musiqa, raqs va xalq sanʼati konservatoriyasi, Sfaksdagi konservatoriyada tayyorlanadi. Bastakor, ijrochi va musiqashunos Saloh alMahdiy, bastakor va udchi M. alJamusiy, xonandalar U. Karim, Sh. Alaviy, Abdulhaq Tarialar mashhur. Har yili oʻtkaziladigan Karfagen musika festivali folklor sanʼatining jahon markaziga aylandi.

Xalq oʻyinlari va bayramlarida, sayyor qiziqchilarning sanʼatida teatr unsurlari boʻlgan. 13-a.dan soya va qoʻgʻirchoq teatrlari yoyildi. 1826 y. Italiyadan kelgan truppa tunislik tomoshabinlarni Yevropa teatri bilan tanishtirdi. 1860—75 y.lardayillarda dastlabki teatr binolari qurildi. 1893 y. livanlik dramaturg Shukri Gʻanimning "Antara" spektakli sahnalashtiriddi. 1908 i. Sulaymon alKardaxiy birinchi T. teatriga asos soldi, 1913 y. u "AshShaxama alArabiya" va "Aladab" jamoalariga boʻlinib ketdi. 1921—22 ylarda misrlik rej. Jorj Abyad "Arab teatri"ni tashkil etdi. 1955 y. ish boshlagan Munitsipal teatri doimiy truppa va katta repertuarga ega edi. Mustaqillikka erishilgach (1956), 1959 y. tashkil etilgan teatr maktabi (rahbari Hasan Emerli) tez orada Drama markazi (rahbari Muhammad Aziza)ga, 1982 y. Drama sanʼati intiga aylantirildi. 1960—70 y.lardanyillardan Sus, Sfaks, Bizerta, AlQof, Qayruvon, Qafsa sh.larida teatrlar ishlay boshladi. 1960 y.danyildan Monastir sh.dashahrida Magʻribdagi barcha teatrlarning festivallari, Hammomotdagi teatr markazida (1964 y. tashkil etilgan) va koʻhna Karfagen xarobalarida Xalkaro teatr festivallari oʻtkaziladi.

1897 y. Sh. Shikli dastlabki kinoseanslarni tashkil etdi. 1907 y. doimiy kinoteatr ochildi. 1922 y. Sh. Shikli qisqa metrajli "Zuhra", 1924 y. esa toʻliq metrajli "Ohu koʻzlari" filmlarini suratga oldi. Mustamlakachilik davrida gʻaroyibsarguzasht filmlar — "Etikdoʻz Maʼruf" (1921, rej. R. Dessor), "Yasmina" (1926, rej. A.Yugon), "Kayruvonlik telba" (1939, rej. J.A. Krezi, arab tilidagi birinchi film), "Bim" (1949, rej. A. Lamoris) va b.boshqa yaratildi. 1946—54 y.lardayillarda T.da "Afrika" kinostudiyasi ishladi. Mustaqillik koʻlga kiritilganidan keyin T. filmlar ishlab chiqarish. va prokat qilish aksiyadorlik jamiyati tuzildi (1957), qisqa metrajli xronika filmlari bilan bir qatorda milliy ozodlik kurashiga va ijtimoiy masalalarga bagishlangan "Tong" (1966), "Qoʻzgʻolonchi" (1967), "Fallohlar" (1970) kabi badiiy filmlar yaratildi. 70—80-y.lardayillarda yaratilgan filmlar orasida ishchilar hayoti va kurashini tasvirlovchi "Sejnan" (rej. A. Bin Ammar), Fransiyadagi arab muhojirlari takdiriga oid "Elchilar" (rej. N. Xtariy), kichik qishloq hayotining oʻzgarishi toʻgʻrisidagi "Sirtlon quyoshi" (rej. R. Baxiy), tunislik ayollar hayotidan olingan "Aziza" (rej. A. Bin Ammar), shuningdek, "Kechuv" (rej. M.B.Mahmud), "Farishtalar" (rej. R. Baxiy) kabi filmlar bor.