|
Manba: Islom.uz
Molik ibn Anas ibn Molik ibn Abu Omir ibn Amr ibn al-Horis Abu Abdulloh al-Asbahiy al-Madaniy –— Dorul-hijratning imomi va faqihi hisoblanadi. Molik ibn Anas 93 hijriy sanada Madinai Munavvarada dunyoga keldilar. Al-Asbahiy nasablari Yamanning al-Asbah qabilasidandir. Imom Molik taba'tabaʼ-tobe'iynlardantobeʼiynlardan bo`libboʻlib, o`zoʻz davrlarining buyuk ilm sohiblaridan biri, muhaddis va Molikiy mazhabining imomi edilar.
Imom Shofe'iyShofeʼiy u kishi haqida shunday deydilar: «Molik tobe'iynlardantobeʼiynlardan keyin Alloh taoloning xalqiga hujjatidir». Imom Nasaiy Imom Molikning hadis ilmidagi o`rinlarioʻrinlari va fazllari haqida shunday deydilar: «Men uchun hadis ilmida Molikdan ko`rakoʻra bilimdon, hurmatli, ishonchli, amin va za'iflardanzaʼiflardan kam rivoyat qilgan boshqa kishi yo`qdiryoʻqdir».
Imom Shofe'iyShofeʼiy: «Agar Molik va Ibn Uyayna bo`lmagandaboʻlmaganda edi, Hijozning ilmi yo`qolibyoʻqolib ketgan bo`lardiboʻlardi»-deydilar. Shuningdek: «Agar ulamolar esga olib o`tilsaoʻtilsa, Molik yulduzdirlar»-deydilar. Ibn Mahdiy: Molik al-Hakam va Hammoddan faqihroqdir»"-dedilar.
Imom Molik xalifa Abu Ja'frJaʼfr al-Mansurning taklifi bilan Islom ta'limotlarinitaʼlimotlarini musulmonlarga tushuntiruvchi kitob yozadilar va uni «al-Muvatto`Muvattoʻ» (osonlashtirilgan) deb atadilar. Xalifa al-Mansur hamma musulmonlarni shu kitob bo`yichaboʻyicha ish tutishga buyurmoqchi bo`lganlaridaboʻlganlarida, Imom Molik rozilik bermaydilar. Bu kitob qirq yil mobaynida to`plangantoʻplangan hadislarni o`zoʻz ichiga olib, uni mingga yaqin kishi rivoyat qilgan. Bu rivoyatlar o`ttiztaoʻttizta bo`libboʻlib, shundan yigirmatasi mashhur.
Yahyo ibn Yahyo al-Laysiy al-Andalusiy al-Muvatto`»Muvattoʻ"ni vasflab: «U hadis va fiqh kitobidir, unga teng keladigan boshqasini bilmayman»-deydilar. Imom Shofe'iyShofeʼiy: «Er yuzida ilmda «al„al-Muvatto`»danMuvattoʻ“dan to`g`riroqtoʻgʻriroq kitob yo`qyoʻq»-deydilar.
Imom Molik Na'iymNaʼiym al-Mujmir, Zayd ibn Aslam, Abul Zinod, Sa'idSaʼid al-Maqburiy, Hamiyd at-Toviyl, Xuzayfa as-Sihamiy al-Ansoriylardan rivoyat qilganlar. Ammo, Imom Molikdan rivoyat qilganlar ko`pkoʻp bo`libboʻlib, u kishining ustozlari az-Zuhriy va Yahyo ibn Sa'iydSaʼiyd, asrdosh ulamo sheriklaridan al-Avzo`iyAvzoʻiy, as-Savriy, Sufyon ibn Uyayna, al-Lays ibn Sa'dSaʼd, Ibn Jurayj, Shu'baShu’ba ibn Hajjoj, ash-Shofe'iyShofeʼiy, Ibn al-Qatton va Abu Ishoq al-Fazariylar shular shumlasidandir.
Imom Molik buyuk taqvo sohibi edilar. Agar hadis aytmoqchi bo`lsalarboʻlsalar, tahorat olib, o`rinlarigaoʻrinlariga viqor bilan joylashib olib keyin hadis aytishni boshlar edilar. U kishiga shu haqda aytishganlarida: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislarini ulug`lashniulugʻlashni yaxshi ko`ramankoʻraman shuning uchun tahoratdan xotirim jam bo`lgandaginaboʻlgandagina hadis aytaman» deb javob qilgan ekanlar. Shuning kabi yo`ldayoʻlda ketayotib, tik turib yoki shoshilib turgan hollarida hadis aytishni yomon ko`rarkoʻrar edilar. Yoshlari ulug`ulugʻ bo`libboʻlib, zaiflashib qolganlarida ham Madinai Munavarada ot yoki tuya minmagan, «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam jussalari dafn etilgan shaharda ot yoki tuya minmayman», degan ekanlar.
Imom Molik muhaddisgina bo`libboʻlib qolmay, buyuk faqih, Molikiy mazhabining imomi edilar. U kishining mazhablari Islom olamida keng yoyilgan bo`libboʻlib, Shofe'iyShofeʼiy va Hanbaliy mazhablarining asosi hisoblanadi. Molikiy mazhabi hozirda, asosan shimoliy g`arbiygʻarbiy Afrika davlatlarida keng tarqalgan.
Imom Molik Islom davlatining eng katta ilm markazlarining biri bo`lganboʻlgan «Doru us-Sunna» –— Madinai Munavvarada yashaganliklari sababli hadis talab qilib boshqa yurtlarga safar qilmaganlar, balki, hadis talabida Madinaga kelgan ulamolar bilan uchrashib hadis almashar edilar.
Imom Molik butun umrlari davomida hech qanday qo`zg`alonqoʻzgʻalon fitnalarga aralashmaganlariga qaramay, xalifa Abu Ja'farJaʼfar al-Mansur davrida –— ya'niyaʼni 146 yilda u kishining boshlariga musibat tushadi: darra bilan kaltaklanadilar va qo`llariniqoʻllarini tortib kuraklarini chiqarib yuboriladi. Buning sababi Imom Molik rivoyat qilgan «Mustakrah (majburlangan)ga taloq yo`qyoʻq» hadisining Muhammad ibn Abdulloh ibn Hasan an-Nafs az-Zakiya Madinai Munavvarada qo`zg`olonqoʻzgʻolon qilib chiqqan paytida ba'zibaʼzi bir kuchlar tomonidan fina uchun qo`llanilganqoʻllanilgan va bu hadisi sharif Abu Ja'farJaʼfar al-Mansurga qilingan bay'atbay’at noto`g`rinotoʻgʻri ekanligini bildirilganligidadir. Chunki xalifa al-Mansur taloq sharti bilan musulmonlardan bay'atbay’at olardi.
Imom Molik ibn Anas 179 hijriy sanada vafot etadilar.
{{uzbek}}{{wikify}}{{pass}}
[[Category:Tarix]]
[[Category:Islam]]
| 