Sadriddin Ayniy: Versiyalar orasidagi farq

'''Sadriddin Ayniy''' (taxallusi; aslhaqiqiy ismi SaSadriddin Said-driddinMurodzoda; Saidmurodzoda)t. ([[1878.15.4,]]) Buxoro- viloyati[[29-dekabr]], G‘ijduvon tumani — [[1954.15.6, Dushanba]]) —yirik yozuvchi,tojik olim,yozuvchisi jamoatva arbobi.shoiri, O‘zbektojik va tojikoʻzbek tillarida tilidaijod yozganqilgan. Tojikiston FA akad. va birinchi prezidenti (1951—54), O‘zbekiston FA faxriy a’zosi (1943), Tojikistonda xiz-mat ko‘rsatgan fan arbobi (1940), filol. fanlari d-ri (1948), prof. (1950). Avval eski maktabda (1884—87), keyin madra-salar: Mir Arab (1890—91), Olimxon (1892—93), Badalbek (1894—96), Hoji Zohid (1896-99), Ko‘kaldosh (1899-1900)da tahsil olgan. Ahmad Donish va ozar-bayjon yozuvchisi Hoja Marog‘iyning hamda jadid ma’rifatparvarlarining asarlari uning dunyoqarashiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. A. Buxoroda yangi usul-dagi maktablar ochadi, ular uchun o‘quv qo‘llanmalar, ommani ilm-ma’rifatga chaqiruvchi she’r va hikoyalardan iborat "Yoshlar tarbiyasi" (1909) darsligini tuzadi. "Yosh buxoroliklar" harakatida faol qatnashadi. 1918—21 yillarda to-jikcha, o‘zbekcha marsh, qo‘shiq va she’rlar yaratadi. "Buxoro jallodlari" (1922) povesti, "Buxoro mangit amirligining tarixi" (1921) asarida Buxoroning ijtimoiy-siyosiy hayoti ifodalangan. "Odina", "Qiz bola yoki Xolida" (1924), "Tojik adabiyotidan namunalar" (1926), "Qul bobo yoki ikki ozod" (1928) kabi qissa, hikoya, ocherklari muhim ahamiyatga ega. A. tojik va o‘zbek adabiyotlarining ming yillik tarixiy taraqqiyotida yeti-shib chiqqan 200 dan ortiq shoir, tarix-chi, olim, tazkiranavislar hayoti va ijo-di haqida ma’lumot beradi. A. 1927-29 yillarda yirik romani "Doxunda"ni to-jik tilida nashr ettirdi. 1934 yilda esa o‘zbek tilida "Qullar" romanini yarat-di. Unda o‘zbek va tojik xalqining yuz yillik hayoti aks etadi. A.ning "Eski maktab" (1935) asarida eski maktabdagi o‘qish va o‘qitish haqida hikoya qilinadi. Yigirmanchi yillarda e’lon qilingan qator hajviy asarlari, "Yana bu qaysi go‘rdan chiqdi", "Puling halol bo‘lsa, tuy qil" (1924), "Mashrab bobo", "E, to‘nim" (1925), "Bilganim yo‘q", "Ken-gash" (1926) kabi o‘zbekcha feletonlari, 242hajviy she’r va maqolalari, ayniqsa, "Sudxo‘rning o‘limi" (1939) hajviy po-vesti yozuvchining mohir satirik ekanli-gini ko‘rsatdi. Muqanna va Temurmalik boshchiligidagi xalq qo‘zg‘olonini aks et-tiruvchi adabiy-tarixiy ocherklar yozdi. U to‘rt qismdan iborat "Esdaliklar"ida (1949—54) Buxoroning o‘tmish hayoti va o‘sha davr ijtimoiy-madaniy muhitini yoritadi. A. adabiyotshunos, tilshunos, sharqshunos olim sifatida "Firdav-siy va uning "Shohnoma"si haqida" (1934), "Kamol Xo‘jandiy", "Shayxur-rais Abu Ali ibn Sino" (1939), "Us tod Rudakiy" (1940), "Shayx Muslihiddin Sa’diy Sheroziy" (1942), "Alisher Na-voiy" (1948), "Zayniddin Vosifiy" (uning "Badoye ul-vaqoye" asari haqida"), "Mirza Abdulqodir Bedil", Muqimiy, G‘afur G‘ulom va Said Nazar haqidagi asarlari o‘zbek va tojik adabiyotshunos-ligi va tanqidchiligida, "Fors va tojik tillari haqida", "Tojik tili" kabi ilmiy ishlari tojik tilshunosligida muhim voqea bo‘ldi. A.ning "Doxunda", "Qullar", "Sudxo‘rning o‘limi" va "Es-daliklar" asarlari xorijiy tillarga tarjima qilingan. O‘zbekiston va Toji-kiston Respublikalaridagi bir qator shahar, tumanlar, qishloqlar, ko‘chalar, maktablar, kutubxonalar, san’at va mada-niyat muassasalari A. nomiga qo‘yilgan. Samarqandda A. yodgorlik uy-muzeyi ochilgan (1967).

«Esdaliklar» (tarjimai hol asari), «Tahsibus - sibyon» («Pok bola»), «Yoshlar tarbiyasi» (1909) darsligi, «Buxoro jallodlari» (1922), «Odina» (1924), «Qulbobo yoki ikki ozod» (1928), «Yetim» (1940), «Sudxo‘rning o'limi» (1939), «Eski maktab» (1935) kabi qissalar, «Doxunda» (1930), «Qullar» (1934) kabi romanlar, «Tojik adabiyotidan namunalar» (1926), «Qiz bola yoki Xolida» (1924), «Alisher Navoiy», «Ustod Ro‘dakiy» kabi ilmiy tadqiqotlari va boshq.