Yoʻtal: Versiyalar orasidagi farq

'''Yoʻtal'''  — murakkab reflektor holat, ixtiyoriy yoki gʻayriixtiyoriy ravishda tez [[nafas]] chiqarish harakati; [[nafas aʼzolariningaʼzolari]]ning himoyalanish-tozalanish reaksiyalaridan[[reaksiya]]laridan biri. Y.Yoʻtal [[markaziy nerv sistemasi]] (Y.yoʻtal markazi [[uzunchoq miyadamiya]]da joylashgan) tomonidan idora etiladi. Nafas yoʻllari va [[pnevmoniya|oʻpka yalligʻlanganda]], shuningdek, nafas yoʻllariga chang , toʻzon va b.boshqa yot narsalar tushganida Y.yoʻtal paydo boʻladi. Baʼzan nafas yoʻllari shilliq qavatining "qichishishi"dan„qichishishi“dan yoki bezovtalanish va zoʻriqishdan (asabiylashish tufayli) Y.yoʻtal yuzaga keladi. Y.Yoʻtal vaqtida, avvalo chuqur nafas olinadi, soʻng [[nafas muskullari]] taranglashadi, hiqildoqsagi[[hiqildoq]]dagi [[ovoz]] yorigʻi esa berkiladi  — [[koʻkrak boʻshligʻidaboʻshligʻi]]da yuqori [[bosim]] vujudga keladi. Shundan keyin toraygan ovoz yorigʻi orqali kuchli havo oqimi yuqori bosim bilan ketma-ket tashqariga otilib chiqadi va, ayni vaqtda, u oʻpkadan[[oʻpka]]dan [[balgʻam]] yoki yot zarralarni ilashtirib haydab keladi.

Y.Yoʻtal uzun-qisqaligiga qarab xurujli (koʻkyoʻtalda[[koʻkyoʻtal]]da), davriy (bronxitda[[bronxit]]da), toʻxtovsiz, qisqa (plevritda[[plevrit]]da); tovushiga koʻra  — xirillagan (hiqildoq shikayet langandashikastlanganda va isteriya vaqtida), boʻgʻiq (tovush boylamlarining yalligʻlanishi va yaralanishida); balgʻam hosil boʻlishiga qarab  — hoʻl (balgʻam keladi) va quruq boʻladi. Y.Yoʻtal tez va qattiq tutganda koʻkrakni ogʻritishi, bemorni halloslatishi va hatto [[uyqu]] bermasligi mumkin. Mudom va bot-bot Y.yoʻtal tutishi [[oʻpka emfizemasi]], [[yurak-oʻpka yetishmovchiligigayetishmovchiligi]]ga olib keladi. Y.niYoʻtalni bartaraf etish uchun vrachga murojaat qilish lozim.

Davolash. Asosan, Y.gayoʻtalga sabab boʻlgan kasallik davolanadi, balgʻam koʻchiradigan, yoʻtal markaziga taʼsir etadigan dorilar beriladi. Quruq Y.dayoʻtalda ogʻriqni va Y.niyoʻtalni qoldiruvchi doridormonlardori-dormonlar tavsiya etiladi. Vrach tavsiyasiga koʻra, tomoqqa[[tomoq]]qa, [[koʻkrak]] sohasiga [[gorchichnik]] qoʻyiladi, issiq sutga[[sut]]ga [[asal]] qoʻshib ichiriladi, dorili [[ingalyasiya]] qilinadi. Y.Yoʻtal koʻkyoʻtal, [[gripp]] va b.boshqa [[infeksion kasalliklar]] belgisi boʻlishi mumkin, shu sababli, yoʻtalganda ogʻizga[[ogʻiz]]ga dastroʻmol tutish zarur (uni tez-tez yuvib, dazmollab turish kerak). <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>

{{med-stub}}