Ali Xomanaiy: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Lingveno (munozara | hissa)
k kichik o'zgarishlar, replaced: [[File: → [[Fayl: (4) using AWB
k vekifikatsiya, imlo, replaced: n’s → nʼs (7) using AWB
Qator 37:
== Biografiyasi ==
[[Fayl:Childhood photo of Seyed Ali Khamenei.jpg|right|thumb|160px|Ali Xomanaiy bolaligida]]
Ali Sayd Husayniy Xomanaiy [[1939-yil]]ning [[17-iyul]] kuni [[Eron]]ning [[Mashhad]] shahrida tugʻilgan<ref name="Саджадпур">{{cite news | title=Аятолла Хаменеи: Высший руководитель |publisher=Журнал "Pro et Contra", стр. 11-35|date=2008 июль — август|author=КАРИМ САДЖАДПУР| url=http://uisrussia.msu.ru/docs/nov/pec/2008/4/ProEtContra_2008_4_02.pdf| lang=ru}}</ref>. Xomanaiy oilada sakkiz farzanddan ikkinchisi boʻlgan. Kelib chiqishi va millati boʻyicha [[Ozarbayjonlar|ozarbayjondir]]<ref>{{cite web|url=http://web.archive.org/web/20070814165654/www.irinnews.org/report.aspx?reportid=26910 |title=Azeris unhappy at being butt of national jokes |publisher=UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs |work=IRIN |date=25 May 2006 |accessdate=2009-06-19}}{{oq|en|Although Azeris are prominent among Iran’sIranʼs elite — the supreme leader Ayatollah '''Ali Khamenei is an Azeri''' — they are often the targets of jokes and regularly mocked by the Persian majority.}}</ref><ref>{{cite web|author=Jun 8, 2006|url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/HF08Ak02.html|title=Asia Times Online :: Middle East - Foreign plots and cockroaches in Iran|publisher=Atimes.com|date=2006-06-08|accessdate=2009-06-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/61Bbungpc|archivedate=2011-08-25}}{{oq|en|Supreme Leader Ayatollah '''Ali Khamenei — himself an Azeri'''}}</ref><ref>{{cite web|author=Sep 28, 2004|url=http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/FI28Ak01.html|title=Asia Times - Asia'sAsiaʼs most trusted news source for the Middle East|publisher=Atimes.com|date=|accessdate=2009-06-19|archiveurl=http://www.webcitation.org/61Bbvcvst|archivedate=2011-08-25}}{{oq|en|Indeed, Iran’sIranʼs supreme leader Ayatollah''' Ali Khamenei is an ethnic Azeri''' and so is Rahim Safavi, the overall commander of the Islamic Revolutionary Guards Corps (IRGC) and the most important military-security official in the country.}}
 
</ref>. Ali Xomanaiy [[Muhammad]] paygʻambarning avlodlaridan biri boʻlgan [[Saidiylar]]dan kelib chiqgan. Uning bobosi Sayd Hussayn [[Janubiy Ozarbayjon]]da taniqli din arbobi hisoblanib, avval [[Hiyoboniy]] va [[Tabriz]]da, keyinroq esa [[Iroq]]ning [[En-Najaf]] shahrida yashab oʻtgan<ref name="Rahbar">{{cite news | title=The Rahbar: ’Ali Khamene‘i and the Iranian Culture Wars|publisher=The Estimate.|date=August 25, 2000| url=http://www.theestimate.com/public/082500.html| lang=ru}}</ref>. Ali Xomanaiyning otasi Sayd Javod Husayniy Xomanaiy madrasada muallim, keyinroq Mashhad shahri ulamolaridan biri boʻlgan. 93 yoshida vafot etgan. Ali Xomanaiy oʻz otasi haqida shunday degan: "''Otam mashhur ulamo boʻlgan. Biroq u juda sofdil boʻlib asketik hayot tarzini kechardi. Bizning hayotimiz ogʻir edi. Esimda, baʼzi vaqtlar uyimizda tushlik yoʻq edi. Onam qiyinchilik bilan bizga ovqat tayyorlardi... Tushligimiz non va mayizdan iborat edi."'' Onasi [[Yazd]] shahridan boʻlib<ref>{{cite news | title=Change Comes to Iran|publisher=The Daily Beast|date=Feb 19, 2009|author=Hooman Majd| url=http://www.theestimate.com/public/082500.html| lang=en}}</ref>, [[1989-yil]]da 76 yoshida vafot etgan<ref>{{cite news | title=Iran Leader'sLeaderʼs Mother Dies Of Heart Failure|publisher=The Telegraf, стр. 12 | url=http://news.google.com/newspapers?nid=2209&dat=19890807&id=BPYlAAAAIBAJ&sjid=R_wFAAAAIBAJ&pg=3089,1715923|date=August 7, 1989| lang=en}}</ref>.
 
Ali Xomanaiy oʻz taʼlimini [[Mashhad]] shia akademiyasida (''Havza'') boshlagan. Uning muallim va oʻqituvchilari Haj Shayx Hoshim Gʻazviniy va Oyatullo Miloniy boʻlgan. [[1957-yil]]da Xomanaiy [[Najaf]] shahriga koʻchib oʻtadi. Bir yil Najafda yashab [[Qum]] shahriga koʻchib oʻtadi. Qum shahrida u Oyatullo [[Husayn Borujerdiy]] va [[Ruhillo Homeyniy]] bilan tanishadi. Ruhillo Homeyniyning radikal dunyoqarashi Ali Xomanaiyga qattiq taʼsir qilib u faol tarzda aksilshoh targʻibotini boshlaydi. [[1964-yil]]da Ruhillo Homeyniy Erondan badargʻa qilinadi. Ali Xomanaiy esa [[Birjand]]da «SAVAK» tomonidan hibsga olinadi, biroq keyinroq ozod etiladi va Xomanaiy Mashhadga qaytib ketadi. [[1963]]—[[1975-yil]]gacha u yana besh marta bir necha oyga qamoqqa tushadi.
Qator 46:
Ali Xomanaiy Islom inqilobining eng faol ishtirokchilaridan va Ruhillo Homeyniyning eng yaqin maslakdoshlaridan biri edi. Inqilobdan soʻng ular tomonidan «Jumhuriye islomi» gazetasiga asos solindi<ref>{{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/journalism-iii-post-revolution-era|title=JOURNALISM iii. Post-Revolution Era|publisher=[[Encyclopædia Iranica]]|archiveurl=http://www.webcitation.org/6839SCH3r|archivedate=2012-05-30}}</ref>. Ruhillo Homeyniy Ali Xomanaiyni [[Tehron]]dagi bosh juma masjidi imomi (rahbari) (oʻsha paytda [[Tehron]]dagi umumdavlat va umummilliy siyosiy xabarlar joyi) etib tayinlaydi. Ushbu lavozimda u Oyatullo [[Husayn Ali Montazariy]]ning oʻrnini egalladi. Keyinroq u kam vaqt [[Abulhasan Banisadr]] hukumatidagi harbiy qoʻmondonlik vaziri oʻrinbosari boʻlib faoliyat yuritadi. Xomanaiy bir necha marotaba eron-iroq urushi paytida [[parlament]] komiteti nomidan frontlarga tashrif buyuradi.
 
[[1981-yil]]ning [[27-iyun]] kuni soʻl-radikal «Mojahedine halq» partizanlik tashkiloti tomonidan Ali Xomanaiyga suiqasd amalga oshiradi. Biroq ushbu suiqasd ular oʻylaganidek amalga oshmaydi. Oʻsha paytda, matbuot anjumani oʻtkazilayotgan paytda, Xomanaiyning yonidagi magnitofonga oʻrnatilgan va yashirilgan bomba portlaydi. Portlash natijasida Xomanaiyning oʻng qoʻli ishlamay qoladi<ref name="Саджадпур"/><ref>{{cite news | title=Profile: Iran'sIranʼs 'unremarkable'unremarkableʼ supreme leader Ayatollah Khamenei|publisher=BBC|author=James Reynolds| url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-14362281|date=4 August 2011| lang=en}}</ref>. Suiqasddan ikki oy oʻtgach, yana oʻsha tashkilot hukumat boshligʻi kotibiyati binosida portlash uyushtiradi. Ushbu portlash natijasida oʻsha paytdai [[Eron Prezidenti]] [[Muhammad Ali Rojaiy]] va bosh vazir [[Muhammad Javod Bahonar]] halok boʻlishadi.
 
Oʻsha yili oʻtkazilgan navbatdan tashqari prezidentlik saylovlarida Ali Xomanaiy 95 % ovoz toʻplab ilk bor prezidentlik lavozimida faoliyatini boshlaydi. Ushbu lavozimda Eronda ilk bor diniy inson gʻalaba qozongan holat sodir boʻladi. Bundan oldin Ruhillo Homeyniy [[Eron Prezidenti]] faqat dunyoviy taʼlim olgan inson boʻlishi (Abulhasan Banisadr va Muhammad Ali Rojaiy shunday toifaga kirardi) mumkinligini taʼkidlagan edi. Biroq, Xomanaiyning Eronda juda mashhurlik va ommabopligi tufayli u oʻz fikrini oʻzgartirib Ali Xomanaiyni prezident saylovlarida qatnashishiga rozilik bildiradi. Prezident saylovlaridan keyin Eron bosh vaziri etib [[Mir-Husayn Musaviy]] tayinlanadi. Mir-Husayn Musaviyning buvisi Ali Xomanaiy otasining opasi hisoblangan.
Qator 98:
| accessdate =25 April 2009| archiveurl= http://web.archive.org/web/20090429062335/http://www.rferl.org/featuresarticle/2005/8/19C76894-2A3A-49D7-96A5-02039F66FD20.html| archivedate= 29 April 2009 <!--DASHBot-->| deadurl= no}} (via Web Archive)</ref>. Biroq bir guruh eronlik sobiq diplomatlar Xomanaiy Eron maxsus xizmatlari va xavfsizlik xizmati aʼzolariga oʻzi eʼlon qilgan fatvo Eron Islom Respublikasiga yadroviy qurolni ishlab chiqarishni man etmaydi deb aytganini bong urishdi.
 
Fatvoning bajarilishi va taʼsiri shuningdek bir necha shubhalar tufayli savol ostida qoldi. Shubhalanuvchilar Xomanaiyning oʻzi eʼlon qilgan fatvosidan qaytishi mumkinligidan xavotirda ekanliklarini aytishdi. Ushbu shubhalar oʻzini oqlar edi, chunki eron-iroq urushi paytida oʻsha paytdagi Oliy Rahbar Ruhillo Homeyniy zarar yetkazuvchi qurolga nisbatan fatvosini bekor qilgani va qurol, shu jumladan yader qurolini ishlab chiqarishni qaytalashni buyurgani hammaning esida edi<ref>«Iran’sIranʼs nuclear theology: Bombs and truth: Muslim theological objections to nuclear weapons—real and imagined», [[The Economist]], dated 19 May 2012.</ref>.
 
== Tashqi siyosati ==