Mahmud Gʻaznaviy: Versiyalar orasidagi farq

|eni = 200px

|tavsif = Sarkarda, markazlashgan davlat asoschisi, ilm-fan va madaniyat homiysi

|tavallud joyi = [[Gʻazna]]

|vafot joyi = [[Gʻazna]]

|imzo =

}}

'''Mahmud Gʻaznaviy''', Abulqosim Mahmud ibn Sobiqtegi (967— [[Gʻazna]], 1030) — davlat arbobi va harbiy sarkarda, [[Gʻaznaviylar]] davlati hukmdori (998—1030). [[Sabuktegin]]ning oʻgʻli. Yoshligida otasidan [[harbiy sanʼat]]ni puxta egallagan. [[Somoniylar]]ga qarshi isyon koʻtargan [[turk]] amirlari [[Abu Ali Simjuriy]] va [[Foyiq]]qa qarshi janglarda otasining qoʻshinida qatnashib, katta jasorat koʻrsatgani uchun [["sayf uddavla"]] ("davlat qilichi") unvoni bilan taqdirlandi (994). [[Gʻaznaviylar]] davlatining [[Nishopur]]dagi noibi (994—997). Otasi vafotidan soʻng taxtni egallagan (998 yildan). [[Marv]] yaqinidagi jangda [[somoniylar]] qoʻshinini magʻlubiyatga uchratgan (999. 16.5). [[Somoniylar davlati]] agʻdarilgach, Mahmud]] [[Bagʻdod]] [[xalif]]asi [[al-Qodir]] (hukmronligi, 991 —1031)dan [["yamin uddavla va amin ulmilla"]] ("davlatning oʻng qoʻli va millatning ishonchi") degan faxriy unvon va [[Xuroson]] hokimligi haqida yorliq olgan (999). [[Qoraxoniylar]] xoni [[Nasr]] Mahmud Gʻaznaviy]]ga [[elchi]] yuborgan; 1001 yilda [[qoraxoniylar]] bilan tuzilgan sulh shartnomasiga muvofiq, har 2 davlat oʻrtasidagi chegara chizigʻi qilib [[Amudaryo]] belgilandi. Shunday qilib, [[Somoniylar davlati]] oʻrnida 2 ta yangi davlat tashkil topgan. M. F. qoʻlida [[Shimoliy Hindiston chegarasidan tortib [[Xazar]] ([[Kaspiy]]) dengizigacha choʻzilgan katta hudud birlashtirilgan. Keyinchalik bu davlat tarkibiga [[Shimoliy Hindiston]], [[Xorazm]] va [[Gʻarbiy Eron]] ham kiritilgan. [[Qoraxoniylar]] bilan ayrim urushlar (1006—08)dan soʻng , [[Chagʻoniyon]], keyinchalik [[Xuttalon]], [[Qabodiyon]] [[viloyat]]lari va [[Termiz]], [[Amul]] ([[Chorjoʻy]])ni ham oʻz davlati tarkibiga qoʻshib olgan. Mahmud Gʻaznaviy yirik harbiy yurishlar olib borish bilan birgalikda qoʻshni [[davlat]]lar hukmdorlari bilan diplomatik aloqalar va qarindoshlik munosabatlari oʻrnatgan. [[Bayhaqiy]]ning yozishicha, [[Xorazm]]dagi xalq gʻalayonlari oqibatida 1016 yilda [[Abul Abbos Maʼmun]] qatl etilib, taxtga uning jiyani yosh va tajribasiz [[Muhammad ibn Maʼmun]] oʻtirdi. Mahmud Gʻaznaviy bu xabarni eshitgach, qasos olish bahonasida katta qoʻshin (100 ming askar, 500 fil) bilan kelib, [[Xorazm]] davlati poytaxti [[Qiyot]]ni egallagan (1017) va hojib [[Oltintosh]]ni [[Xorazm]]da oʻz noibi qilib qoldirgan va [[Beruniy]] boshchiligidagi [[olim]]lar, [[shoir]]lar va [[sanʼatkor]]larni, shuningdek, yosh [[xorazmshoh]]ni butun sulolasi bilan [[Gʻazna]]ga olib qaytgan.

 

{{end box}}

 

 

[[Turkum:Gʻaznaviylar davlati]]