|
'''Amir''' (arab. —– amr qiluvchi, boshliq, hokim) —– lashkarboshi, hokim, bek. Arab xalifaligining dastlabki xa-lifalarixalifalari va umaviylar davrida alohida qo‘shin qo‘mondonlari A. deb atalib, ular odatda zabt etilgan viloyatlarga noib etib tayinlanganlar. Xalifalar-gaXalifalarga Umar ibn al-Xattobdan boshlab "A. al-mo‘minin" ("Mo‘minlar A.i") unvo-niunvoni berilgan. Abbosiylar davrida A. odatda xalifalarning oliy hukmdor ekanligini tan olgan hokimlar, shu-ningdekshuningdek xalifalikka nomigagina qaram bo‘lgan sobiq noiblar (ag‘labiylar, tu-luniylar, tohiriylar) yoxud qurol kuchi bilan o‘zlari davlat barpo etgan mustaqil hokimlar (safforiylar, taznaviylar, buvayhiylar); ularni 10-asrda sultonlar deb ham atay boshlashgan. 10-asr oxiri —– 11-asr boshida A. deb turli tabaqaga mansub hokimlar va lashkarboshilar (ay-yubiylar, mamluklar davlatlari va boshqalarda) atalgan. O‘rta asrlarda Movarounnahr xonliklarida Amir ul-umaro, Amiri shikor mansablari mavjud bo‘lgan. Oltin O‘rda, so‘ngra Movarounnahr va Eronda mo‘g‘ullar istilosidan so‘ng A. deb ulus-laruluslar boshliqlari atalgan (bek yoki no‘yon ma’nosida). Bu unvonni Amir Temur ham olgan; temuriylar sulolasiga man-sub shahzodalar Amirzoda (amir o‘g‘li) deb atalib, mirzo uning qisqartirilgan shaklidir. 18-asr oxiridan e’tiboran Buxoro xonligi hukmdorlari o‘zlarini A. deb atay boshlaganlar. Safaviy-larSafaviylar Eronida A.—– viloyat hokimlari (odatda qabila boshliqlari, xonlar va sultonlar), Afg‘onistonda A. unvoni-niunvonini barakzoylar sulolasi hukmdorlari Do‘stmuhammadxondan boshlab olganlar. 20-asrda monarxik arab davlatlarida (mas, Saudiya Arabistonida) A.—– hukmron su-lolaning valiahd shahzodalari.
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
<!-- Bot tomonidan yaratildi -->
{{OʻzME}}
|
