Namibiya: Versiyalar orasidagi farq

'''Namibiya''' (Namibia), Namibiya Respublikasi (Republic of Namibia) — Afrikaning jan.janubi-gʻarbiy qismida joylashgan davlat. Maydoni 825,4 ming km². Aholisi 1,8 mln. kishi (2002). Poytaxti — Vindxuk shahri Maʼmuriy jihatdan 13 tuman (district)ra boʻlinadi.

Namibiyaning qirgʻoq chizigʻi tekis. Yer yuzasining aksari qismi balandligi 900–1500 m yassitogʻlik boʻlib, daryo vodiylari va tektonik botiklar mavjud. Eng baland joyi 2600 m (Brandberg togʻi). Yassitogʻlikning sharqiy va shim.shimoliy chekkalari qiya, gʻarbiy chekkasi esa sohil boʻyi tekisligi — Namib choʻliga tik tushgan. Namibiyaning markazi va janubidagi keng bukilma quyi kembriy yotqiziqlari bilan toʻlgan. Foydali qazilmalardan mis, germaniy, qoʻrgʻoshin-vanadiy, marganets, qalay, volfram konlari bor. Oltin, kumush, uran rudalari, oltingugurt, rux, sohildan va dengizning sohilga yaqin qismidan olmos xdm qazib olinadi.

Iklimi tropik, juda quruq. Eng issiq oyi — yanvarning oʻrtacha temperaturasi 18—27°, eng salqin oyi — iyulniki 12—16°. Yillik yogʻin sohilda 10–15 mm, shim.shimoli-sharqida 500 – 700 mm. Koʻpgina daryolarida faqat yomgʻir yoqqan vaqtda suv oqadi. Yirik daryolari: Oranj, Zambezi va Kunene. Namibiya hududining koʻp qismida tropik choʻl va qizgʻish qoʻngʻir tuproq. Namib choʻlida oʻsimlik juda siyrak. Yassitogliklar kserofit butazorlar bilan qoplangan. Balandroq joylar chala choʻl va choʻl savannasidan iborat. Hayvonlardan endemik kemiruvchilar, hasharotxoʻrlar, naytish yashaydi. Viverralar, kiyik, sirtlon uchraydi. Hayvonlarningayrim turlari faqat milliy bogʻlar va qoʻriqxonalarda saqlanib qolgan, milliy bogʻlarning eng kattasi — Etosha milliy bogʻi.

1960 yilda tuzilgan SVAPO , (Jan.Gʻarbiy Afrika xalq I tashkiloti) tub joy aholining milliy ozodlik harakatiga boshchilik qildi. 70-yillarning oxirlaridan bu tashkilotning faolligi kuchaydi. U N.ga darhol mustaqillik berilishini va demokratik xalq hukumati tuzilishini talab qildi. Nihoyat, 1990 yil 21 martda Namibiya mustaqil deb eʼlon qilindi va Namibiya Respublikasi deb yuritila boshladi. Namibiya — 1990 yildan BMT va Afrika Birligi tashkiloti aʼzosi. 1991 yil 25 dekabrda OʻzROʻzbekiston Respublikasi suverenitetini tan olgan. Milliy bayrami — 21 mart — Mustaqillik eʼlon qilin-tan kun (1990).

Namibiya konchilik sanoati rivojlangan agrar mamlakat. Konchilik sanoati Namibiya iktisodiyotining negizidir. Yalpi ichki mahsulotda konchilik sanoati 21,6%, qishloq xoʻjaligi va baliqchilik 15,4%, qayta ishlash sanoati 6,2%ni tashkil etadi. 20-asrning 90-yillarida har yili salkam 800 ming karat olmos, 1600 kg oltin, 90 t dan ziyod kumush, 72 ming t rux, 33 ming t mis, 35 ming t qoʻrgʻoshin, shuningdek, koʻp miqdorda uran rudalari, kalay, marganets, volfram, vanadiy, oltin-gugurt qazib olindi. Rangli metallurgiya korxonalari qurilgan. Yiliga oʻrtacha 1 mlrd. kVt-soat elektr energiya hosil qilinadi. Vindxuk, Sumeb va UolfishBeyda yirik issiklik elektr st-yalaristansiyalari bor. Kunene daryosida 320 MVt kuvvatga ega boʻlgan GES qurilgan.

Zamonaviy tibbiyot va maorif tizimlari endigina yoʻlga qoʻyila boshladi. Vindxukda Texnika kolleji bor. Il-miy muassasalari: Vindxukda Ilmiy jamiyat, Meʼmorlik in-tiinstituti, Uolfish-Beyda Ekologiya tadqiqoti departamenti, Vindxukda qishloq xoʻjaligi departamenti. Vindxukda xalq kutubxonasi, Arxiv va uning kutubxonasi, Davlat muzeyi, Svakop-mund va Lyuderits shahrida muzey bor.

Namibiyada nashr etiladigan asosiy gazeta va jurnallar: "Algemayne saytung" ("Umumiy gazeta", nemis tilida chiqadigan kundalik kechki gaz., 1915 yildan), "Namib tayme" ("Namib vaqti", ingliz, nemis, afrikaans va por-tugal tillarida haftada 2 marta chikadigan gaz., 1958 yildan), "Namibian" ("Namibiyalik", ingliz tilida chika-digan gaz., 1985 yildan), "Nyu ira" ("Yangi davr", ingliz tilida haftada 2 marta chiqadigan hukumat gaz.), "Republikeyn" ("Respublikachi", afrikaans, ingliz va nemis tillarida chiqadigan kundalik gaz., 1977 yildan), "Namibiya tudey" ["Bugungi Namibiya", ikki haftada 1 marta Luanda (Angola)da chika-digan jur.jurnal, 1977 yildan], "SVAPO informeyshn bulletin" ("SVAPO axborot byulleteni", oyiga 1 marta chikali). Namibiya axborot agentligi (NAMPA) 1987 yilda tashkil etilgan. Namibiya radioeshittirish korporatsiyasi, radioeshittirish va telekoʻrsatuv mahkamasi, 1979 yilda tuzilgan.