Ibn Xaldun: Versiyalar orasidagi farq

Bizgacha yetib kelgan eng qadimgi qo'lyozmada (Qadimgi Misr, eramizdan avvalgi XXII asr) noib va aholi o'rtasidagi munosabatlar to'g'risida fikr yuritiladi. Bu davrda sinfiy ajralish to'la shakllanmagan bo'lib, boshqaruv ishiga ishbilarmonlarni taklif etish (yuqori tabaqali yoki oddiy aholidan bo'lishidan qat'i nazar) kerak deyilgan.

Qadimgi Misr Afrikaning shimoliy-sharqida, Nil daryosining quyi oqimida joylashgan qadimiy davlat. Miloddan avvalgi 106 ming yillikda Nil atrofidagi savannalarda tarqoq yashagan qabilalar terimchilik, ovchilik, keyinroq esa baliq ovlash bilan shugullanishgan. Ular orasida qadimiy som xalqlariga mansub qabilalar, barbarlar va kushitlar bolib, ularning aralashuvidan miloddan avvalgi 4ming yillikda Misr xalqi vujudga kelgan. Aholi nufusining ortishi chorvachilik va dehqonchilikka otishni tezlashtirgan, bu esa hududiy jamoalarning paydo bolishiga olib kelgan. Dehqonchilik qilish uchun kanallar, togonlar qurish zaruriyati tugilgan, buning uchun esa ozaro urushlarda asir tushgan qullar mehnatidan foydalanilgan. Natijada jamoada ijtimoiy tabaqalanish roy berib, urug zodagonlari ajralib chiqqan, qabila sardorlari podshohchalarga aylangan. Bir qancha mayda quldorlik davlatlar vujudga kelgan. Keyinchalik ular ortasidagi kurash natijasida, shimolda Quyi Misr, janubda Yuqori Misr podsholiklari tuzilgan. Miloddan avvalgi taxminan 3ming yillikda ikkala podsholik birlashib, yagona davlat barpo bolgan. Misrning keyingi tarixi 4 asosiy davrga bolinadi: Ilk podsholik (miloddan avvalgi taxminan 3000 2800), Qadimgi podsholik (miloddan avvalgi taxminan 28002250), Orta podsholik (miloddan avvalgi taxminan 20501700), Yangi podsholik (miloddan avvalgi 15801070), Songgi (Liviya-Sais va Eron) davr (miloddan avvalgi taxminan 1070332).

Jasur Abdurahmonov.