31-Yanvar 2021, 07:39 dagi koʻrinishi tahrirlash InternetArchiveBot (munozara \| hissa) Botlar 84 942 edits Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8 ← Avvalgi tahrir		12-Fevral 2021, 18:40 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish Khorazmiy (munozara \| hissa) Tasdiqlangan foydalanuvchilar 2 531 edits Tahrir izohi yoʻq Keyingi tahrir →
Qator 65: }} <!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi --> '''Urganch''' (1929 yilgacha Yangi Urganch) — Oʻzbekiston Respublikasining [[Xorazm viloyati\|Xorazm viloyatidagi]] shahar, viloyatning maʼmuriy, iqtisodiy va madaniy markazi. ~~Amudaryoning~~[[Amudaryo]]ning quyi oqimi chap sohilida. Shovot kanali shahar oʻrtasidan oʻtib, Urganchni shim. va janubiy qismlarga ajratgan. Shim. qismida, asosan, turar joy binolari, ilmiy va madaniy maorif muassasalari, maishiy xizmat koʻrsatish korxonalari, jan. qismida esa i.ch. korxonalari joylashgan. Har ikkala sohil birbiri bilan koʻpriklar orqali bogʻlangan. Aholisi 136,8 ming kishi (2004). == Tarixi ==▼ Urganch shahri bundan 360 yil oldin hozirgi oʻrniga kelib joylashgan. Shahar oldin [[Turkmaniston]] hududida joylashgan boʻlib u qariyb 3000 yillik tarixga ega. [[Xiva]] xoni [[Abulgʻozi Bahodirxon]] 360 yil oldin [[Amudaryo]] oʻzanini [[Kaspiy dengizi]]ga oʻzgartirib shahar aholisi suvsizlikdan qiynalgani uchun Urganchni Amudaryoning oʻng qirgʻoqiga koʻchirihga amr etgan. Shaharga 1646 yilda [[Xiva xoni]] [[Abulgʻoziy Bahodirxon]] tomonidan asos solingan. Amudaryo oʻz yoʻnalishini oʻzgartirib [[Orol dengizi]] tomon oqa boshlaganidan soʻng Gurganj sh. (Koʻhna Urganch) suvsiz qolgan. Abulgʻoziy Bahodirxon Gurganj, Vazir qalʼa (shahar)larida va ular atroflarida tarqoq holda yashagan aholini koʻchirib Amudaryoning jan. qismlarida joylashtirgan va aholi oʻrnashgan hudud atrofini qalʼa devori bilan mustahkamlab unga "Toza Urganch", yaʼni "Yangi Urganch" deb nom bergan. Shundan keyin qadimgi Gurganj shahrining nomi Koʻhna Urganch boʻlib qoldii. Yangi Urganch bilan Koʻhna Urganch oraligʻi 170 km. Yangi Urganch (hozirgi Urganch) shahri [[Buyuk ipak ~~yoʻlida~~yoʻli]]da joylashganligi tufayli tez surʼatlar bilan rivojlangan savdo va hunarmandchilik markaziga aylangan. Abulgʻoziy Bahodirxonning ogʻli ~~Anushxon~~[[Anushaxon]] (~~Anushoh~~Anushashoh) davrida (~~1664— 89~~1664—89) Yangi Urganch yaqinida katta kanal qazilib, unga Shohobod (Shovot) nomi qoʻyilgan. Mahalliy tarixchi olimlarning maʼlumotlari boʻyicha, Yangi Urganch 17—18 asrlarda balandligi 4–5 m li devor bilan oʻralgan qoʻrgʻon (shaharcha) boʻlgan. Shaharchada taxminan 5 ming kishi yashagan; koʻplab mayda doʻkonlar, ustaxonalar ishlab turgan. 1873 y. avgust oyida Turkiston viloyati gazetasida Yangi Urganch haqida: "Kattaligi Orol boʻyidagi Kazalinskiy shahricha keladi, atrofi qalʼa devorlari bilan oʻrab olingan, Amudaryodan 12 chaqirim narida joylashgan kichkina shahar. Orol dengizidan to Xivaga kelguncha Urganchdek goʻzal shahar yoʻq. U bogʻlar va ariqlar bilan oʻrab olingan", deb yozilgan. Oʻsha davrda Yangi Urganchda 6 mingga yaqin aholi yashagan. 1889 yilda shaharda Yaroslavl manufakturasi korxonasiga qarashli paxta tozalash zavodi, 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida "Xayriya jamiyati", RusOsiyo banki, rustuzem maktabi, xotin-qizlar maktablari ochildi. 1931 yilda viloyat teatri Xiva shahridan Urganchga koʻchib oʻtdi. 1935 yilda shaharda oʻqituvchilar instituti faoliyat koʻrsata boshladi. 1952 yilda Chorjoʻy-Urganch—Qoʻngʻirot temir yoʻli qurib bitkazildi. 1959 yildan Urganch Taxiatosh elektr energiyasini ola boshladi, 1963 yilda Oʻrta Osiyo — Markaz magistral gaz quvuriga ulandi. Qator 81 ⟶ 82: Urganchda, Toshkent birinchi tibbiyot institutining filiali, 36 umumiy taʼlim, 3 musiqa, 2 kasbhunar maktablari, 8 kasbhunar kolleji mavjud. Viloyat musiqali drama va komediya teatri, kartinalar galereyasi, 27 kutubxona, madaniyat va istirohat bogʻi, "Olimpiya" sport majmuasi, stadionlar, sport zallari va maydonchalari, tennis kortlari bor. 21 kasalxona, poliklinika, dorixonalar va boshqa tibbiy muassasalar aholiga xizmat koʻrsatadi. 4 sanatoriy, dam olish maskanlari ishlab turibdi. 1992—2003 yillarda "Buyuk allomalar xiyoboni", "Al Xorazmiy", "Al Beruniy", "Amir Temur", "Mirzo Ulugʻbek", "Abulgʻoziy Bahodirxon", "Ogahiy", "Komiljon Otaniyozov", "Avaz Oʻtar oʻgʻli", "Xumo qushi", "Jaloliddin Manguberdi", "Avesto" yodgorlik majmualari bunyod etildi. 1999 yilda shaharda [[Jaloliddin ~~Manguberdining~~Manguberdi]]ning 800 yilligi, 2001 yilda "Avesto" kitobi yaratilganligining 2700 yillik yubileylari xalqaro miqyosda nishonlandi. 2003 yilda shaharda tantanali ravishda Xorazmda "Umid nihollari" respublika sport musobaqalarining oʻtkazilishi munosabati bilan bir qancha yirik sport inshootlari bunyod etildi. Qadimgi Xiva bilan bogʻliq holda turizm rivojlangan. Mahalliy va xorijiy mehmonlar va sayyohlarga "Oʻzbekturizm" kompaniyasining boʻlimi, "Jayhun", "Xorazm Palas", "Avesto" mehmonxonalari xizmat koʻrsatadi. Shaharda 27 nomda gazeta va jurnallar (jumladan, "Xorazm haqiqati", "Urganch oqshomi", "Yoshlar ovozi", "Tujjor" va boshqalar) nashr etiladi. Meʼmoriy yodgorliklardan Doshqinbobo meʼmoriy majmuasi (1827), Salimjonovlar uyi (1902), pochta binosi (1915), Boboxun Salimov uyi (20-asr boshi) va boshqalar saqlangan. Adabiyotlar. Abulgʻozi y , Shajarai turk, T., 1991; Nurjanov K., Matnazarova G., Xorazm tarixi, 1—2 j., Urganch, 1995; Mamedov M.A., Muradov R.G., Srednevekovie pismennie istochniki o Drevnem Urgenche, Ashxabad, 2000.▼ <!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->▼ Aholisi — 166,3 ming kishi (2017). ▲== Tarixi == '''Urganch''' shahri bundan 360 yil oldin hozirgi oʻrniga kelib joylashgan. Shahar oldin [[Turkmaniston]] hududida joylashgan boʻlib u qariyb 3000 yillik tarixga ega. [[Xiva]] xoni [[Abulgʻozi Bahodirxon]] 360 yil oldin [[Amudaryo]] oʻzanini [[Kaspiy dengizi]]ga oʻzgartirib shahar aholisi suvsizlikdan qiynalgani uchun Urganchni Amudaryoning oʻng qirgʻoqiga koʻchirihga amr etgan. == Geografiyasi == Qator 131 ⟶ 126: == Adabiyot == * ''Pilyavskiy V.'' '''Ургенч и Миздахкан.''' — M., 1947. («[[Сокровища зодчества народов СССР]]» seriyasi). * Abulgʻozi y , Shajarai turk, T., 1991; * Nurjanov K., Matnazarova G., Xorazm tarixi, 1—2 j., Urganch, 1995; ▲~~Adabiyotlar. Abulgʻozi y , Shajarai turk, T., 1991; Nurjanov K., Matnazarova G., Xorazm tarixi, 1—2 j., Urganch, 1995;~~* Mamedov M.A., Muradov R.G., Srednevekovie pismennie istochniki o Drevnem Urgenche, Ashxabad, 2000. ▲<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri --> == Havolalar == * [http://xorazm.uz/ Xorazm portali]

Urganch: Versiyalar orasidagi farq