Gender tengligi: Versiyalar orasidagi farq

'''Gender tengligi''' va '''jinsiy tenglik,''' aniqrog'ianiqrogʻi: '''erkaklar va ayollar o'rtasidagioʻrtasidagi tenglik''' - — bu oilada erkaklar va ayollar o'rtasidaoʻrtasida teng huquqlarga erishishni nazarda tutadigan tushuncha va boshqa qonuniy munosabatlar. Ba'ziBaʼzi tadqiqotchilarning fikriga ko'rakoʻra <ref>[http://www.owl.ru/library/041t.htm КалабихинаKalabixina ИринаIrina ЕвгеньевнаYevgenevna] кандидатkandidat экономическихekonomicheskix наукnauk, доцентdotsent кафедрыkafedri народонаселенияnarodonaseleniya экономическогоekonomicheskogo факультетаfakulteta МГУMGU.</ref>, gender tengligi - — bu patriarxal tizimdan keyingi ijtimoiy-jinsiy munosabatlarning keyingi bosqichi<ref>''КалабихинаKalabixina ИI. ЕYe.'' КраткийKratkiy понятийныйponyatiyniy словарьslovar поpo гендернымgendernim исследованиямissledovaniyam // СоциальныйSotsialniy полpol: экономическоеekonomicheskoe иi демографическоеdemograficheskoe поведениеpovedenie УчебноUchebno-методическиеmetodicheskie материалыmateriali поpo курсуkursu. МM., 1998.</ref>. Gender tengligi tamoyili insonning shaxs sifatida paydo bo'lishigaboʻlishiga to'sqinliktoʻsqinlik qiladigan barcha ijtimoiy to'siqlarnitoʻsiqlarni o'rganishoʻrganish va yo'qyoʻq qilish, shuningdek, hayotning barcha sohalarida erkaklar va ayollar shaxsiyatini anglash uchun teng ijtimoiy imkoniyatlarni yaratishdan iborat.

== O'zbekistondaOʻzbekistonda gender tenglik ==

== Gender tengligi bo'yichaboʻyicha xalqaro tashkilotlar ==

[[Norvegiya|Norvegiyada]] teng imkoniyatlar loyihalarini moliyalashtiradigan Shimoliy Gender tengligi instituti (1970 yilda Shimoliy Shimoliy Vazirlar Kengashi ko'magidakoʻmagida tashkil etilgan) mavjud.

Ushbu kontseptsiyani tanqid qiluvchilar asosiy postulatlarni keltirib, tenglik tushunchasi ''hamma uchun teng imkoniyatlar berishdir'', deb ta'kidlaydilartaʼkidlaydilar. Gender tengligi kontseptsiyasini tanqid qiluvchilar buni deyarli imkonsiz deb bilishadi, chunki "erkak„erkak va ayol bir-biridan farq qiladi va nafaqat fiziologik, balki ruhiy jihatdan ham"ham“ <ref>''[[Савельев, Сергей Вячеславович|СавельевSavelev СS. ВV.]]'' [http://kp.ru/daily/24527.3/673055/ ИнтервьюIntervyu: отot весаvesa мозгаmozga зависитzavisit весves вv обществеobщestve]</ref> va shuning uchun "tenglik"„tenglik“ haqida gap borganda "hech„hech qanday savol bo'lishiboʻlishi mumkin emas"emas“, chunki jamiyat erkaklarni ayollar sevadigan ishlariga majbur qilsa (do'konlargadoʻkonlarga borish, kiyim-kechak sotib olish, yuzlarini kosmetika bilan bezash, bolalarga g'amxo'rlikgʻamxoʻrlik qilish, uyni shinam qilish) ular baxtli bo'lolmaydiboʻlolmaydi. Ayol, o'zoʻz navbatida, jamiyat uni faqat erkaklar ishini bajarishga majbur qilsa: baxtli bo'lmaydiboʻlmaydi: o'tinoʻtin kesish, mashinalarni ta'mirlashtaʼmirlash, buldozer haydash". Biroq, gender tengligi nazariyasining tarafdorlari, bu fikr ko'pkoʻp avlodlar davomida patriarxal ta'limtaʼlim va insonlarning ilmga qarshi nazariyalar, stereotiplar va jamoatchilik fikrlarini idrok etishiga katta ta'sirgataʼsirga ega deb ta'kidlaydilartaʼkidlaydilar. Ba'ziBaʼzi sotsiologlarning fikriga ko'rakoʻra zamonaviy jamiyatda psixika, xulq-atvor motivlari va fikrlash uslubi jinsga bog'liqbogʻliq degan fikr hukmronlik qilmoqda.

Tenglik tushunchasini tanqid qiluvchilar, umuman tushunchaning mohiyatini tan olsalar-da, unga yana bir ta'riftaʼrif berishadi: Gender tengligi - — bu ayolning ayol sifatida, erkak esa erkak sifatida rivojlanish imkoniyatidir. <ref>''АлефтинаAleftina ПостернакPosternak'' [http://kabmir.com/novosti/ravenstvo_muzhchin_i_zhenshhin_eshhe_odna_utopija.html РавенствоRavenstvo мужчинmujchin иi женщинjenщin. ЕщёYeщyo однаodna утопияutopiya?] // ИнтернетInternet-газетаgazeta «Единый„Yediniy мир»mir“, 08.03.2010</ref>

2015 yilda [[Pokiston]] [[Birlashgan millatlar tashkiloti|Birlashgan Millatlar Tashkilotining]] Gender tengligi va ayollarning huquqlarini kengaytirish bo'yichaboʻyicha bo'limiboʻlimi tomonidan hisobot tayyorlandi<ref>[http://www.un.org/russian/news/story.asp?NewsID=24172#.Vbtw9_ntlBc ЦентрTsentr новостейnovostey ООНOON — ООНOON оo правахpravax женщинjenщin: доdo полногоpolnogo гендерногоgendernogo равенстваravenstva ещёeщyo оченьochen далекоdaleko]</ref>. Bu hisobot "BMT„BMT-ayollar"ayollar“ deb tanilgan.

Hisobotning markaziy masalalaridan biri ayollarni ish bilan ta'minlashtaʼminlash masalasi edi. Hisobot mualliflarining fikriga ko'rakoʻra, oliy ma'lumotlimaʼlumotli ayollar soni tarixiy maksimal darajaga yetganiga qaramay, ularning ish bilan ta'minlanishtaʼminlanish holati achinarli ko'rinishgakoʻrinishga ega. [[Oliy oʻquv yurtlari|Universitetlarni]] imtiyozli diplom bilan tugatgan yosh qizlar, ayniqsa, [[tibbiyot]] va [[matematika]] kabi fanlardan yosh yigitlarni tobora ortda qoldirishlariga qaramay, ish topa olmaydilar. Hatto ish topishga muvaffaq bo'lganlarboʻlganlar ham har doim ham ijtimoiy ishonchsizlik tufayli o'zlarinioʻzlarini ishonchli his qila olmaydilar. Ushbu masala rivojlanayotgan mamlakatlarda ayniqsa dolzarb bo'libboʻlib, ularda ayollarning 75 foiz ish o'rinlarioʻrinlari, ish beruvchi tomonidan qonuniy majburiyatlari himoyalanmaganini tashkil etadi.

Hisobotda ta'kidlanganidektaʼkidlanganidek, rivojlangan mamlakatlarda gender tengligi holati ham ideal darajadan uzoq emas. Masalan, Shvetsiya va Frantsiyada ayollar erkaklarnikiga nisbatan maoshlaridagi farq 31 foizga kam, Germaniyada 49 foizga kamroq, Turkiyada esa 75 foizga teng. Hisobot mualliflarining fikriga ko'rakoʻra, gender tengsizligiga qarshi kurashning asosiy choralari butun dunyo bo'ylabboʻylab ayollarni yaxshi ish joylari bilan ta'minlashtaʼminlash huquqi kerak.

BMT ma'lumotlarigamaʼlumotlariga ko'rakoʻra, erkaklar va ayollar ish haqidagi farq o'rtachaoʻrtacha 37,8 % ni tashkil etadi (bu ko'rsatkichkoʻrsatkich mamlakatlar bo'yichaboʻyicha juda katta farq qiladi - — Buyuk Britaniyada 18,1 % dan Angolada 59,6 % gacha {{Sfn|Perez|2020}} .