Layli va Majnun: Versiyalar orasidagi farq

(MAT, 9-tom, 152-153152—153-betlar).

Shu jihatdan Navfal qizi va uning sevgilisi taqdirining ijobiy hal qilingani tushinarlidir. Ammo Navfal qizi va uning sevgilisining muhabbati Majnun va Laylilar o’rtasidagioʻrtasidagi ishq-xavos ishqi darajasiga ko’tarilgankoʻtarilgan emas. Navfal qizi va sevgilisining o’zarooʻzaro ishqi Alisher Navoiy ta’riflagantaʼriflagan «"avom ishqidurkim, …derlar: «falon falonga oshiq bo’lubdur…boʻlubdur… va bu qismning (avom ishqining) biyikrak martabasi shar’iy nikohdurkim, bari xaloyiqqa sunnat…»

Alisher Navoiy dostonida bu ikki xil ishqning talqinida shoir majoziy ishq martabasiga Majnun va Laylilar ishqi misolida alohida urg’uurgʻu beradi, chunki bu martaba komillik martabasi bo’libboʻlib, unda «pok ko’znikoʻzni pok nazar bila pok yuzga solmoqdur va pok ko’ngulkoʻngul ul pok yuz oshubidin ko’zg’olmoqkoʻzgʻolmoq va bu pok mazhar vositasi bila oshiqi pokboz mahbubi haqiqiy jamolidin bahra olmoq»dir (MAT, 14-tom, 68-bet)

(MAT, 9-tom, 310-312310—312-betlar).

Shunday qilib, Alisher Navoiy «Xamsa»sidagi ikkinchi – — «Farhod va Shirin», uchinchi – — «Layli va Majnun» dostonlari haqida umumiy yo’nalishyoʻnalish tarzida mulohaza yuritdik. Agar diqqat bilan qaralsa, bu ikki dostonni bir-biriga yaqinlashtiruvchi mushtarak mavzu – — komil inson mavzusi bor. Bu mavzu ularni bir-biriga bog’labginabogʻlabgina qolmaydi, balki mavzuning har bir dostonda o’zigaoʻziga xos tarzda yoritilishi ularning uslubiy o’zigaoʻziga xosliklarini namoyon etadi, ya’niyaʼni «Farhod va Shirin»da bu mavzu ijtimoiy faollik ko’lamidakoʻlamida yoritilsa, «Layli va Majnun»da esa asosan ishq maydonidagi ichki kechinmalar, ruhiy holatlarning chuqur tasviri orqali nihoyatda mahorat bilan tasvirlanadi.