Atom yadrosi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MalikxanBot (munozara | hissa)
→‎top: Bot v1: Tuzatma
MalikxanBot (munozara | hissa)
k Bot v1: Tuzatmalar
Qator 1:
{{Maʼnolari|Yadro (maʼnolari)}}
'''Atom yadrosi''' – nuklonlardan – protonlar (r) va neytronlar (i)dan tash-kil topgan atom o‘zagioʻzagi. Atom yadrosining xususi-yatlarini o‘rganishdaoʻrganishda yadro kuchlari katta ahamiyatga ega bo‘ladiboʻladi. Atom yadrosida gravita-sion va elektromagnit kuchlar ta’siri kam bo‘lsaboʻlsa ham Atom yadrosi xossalariga ta’siri bo‘ladiboʻladi. Yadro kuchlarining ta’sir radiusi juda kichik, 10~13 sm. Yadro kuchlari yadroning spiniga va izotop spiniga bog‘liqbogʻliq. Atom yadrosining butun xususi-yatlarini o‘zoʻz ichiga oladigan yagona nazariya yaratilgan emas, chunki yadro strukturasi va kuchlari to‘liqo‘rganilmagantoʻliqoʻrganilmagan. Undan tashqari yadrodagi nuklonlar harakatini aniqlovchi tenglamalarni matematika nuqtai nazaridan yechish mumkin emas.
 
Atom yadrosining xossalarini o‘rganishdaoʻrganishda turli modellar tatbiq qilinadi. Har qaysi model Atom yadrosining ma’lum xossalarini aks ettirgan holda ba’zi xossalarini tushuntirishda qarama-qarshiliklarga olib keladi. Masalan Atom yadrosining yemirilish xususiyatini gidro-dinamik model bilan yaxshi tushuntiril-sa, magik yadrolar holatlarining xususiyatlarini tushuntirish mumkin emas, aksincha, krbiklar modeli bilan magik yadrolar holatlarini yaxshi tushuntirilsa, yemirilish hodisasini tushuntirish mumkin emas va hokazo (qarang [[Yadro modellari]]). Atom yadrosi tuzilishi va xossalarini tajriba yerdamida o‘rganishoʻrganish uchun xilma-xil yadro hodisalari: zarralarning Atom yadrosidan ela-stik va elastikmas sochilishlari, yadro reaksiyalari, tabiiy va sun’iy radio-aktiv nurlanish, yadro yemirilishi va hokazolardan foydalaniladi.
 
[[O‘zbekistonOʻzbekiston]]da ham atom yadrosini o‘rganishgaoʻrganishga doir ilmiy tadqiqot ishlari olib bo-riladi. Toshkentda R. B. Bekjonov, A. I. Mo‘minovMoʻminov, T. I. Mo‘minovMoʻminov, Q. Sh. Azimov va boshqalarning mos tushishlar, gam-ma-nurlarning dopplercha kengayishi, gammachiziqlarining shakl o‘zgarishioʻzgarishi, yadro holatlarini rezonans uyg‘otishuygʻotish, gamma-nurlarining g‘alayenlangangʻalayenlangan va g‘alayonlanmagangʻalayonlanmagan gammagamma burchak kor-relyatsiyalari va qutblanishi usullaridan foydalanib o‘tkazganoʻtkazgan yadro sathlari orasidagi elektromagnit o‘tishlaroʻtishlar ehtimolliklariga oid tajribaviy tadqiqotlari atom yadrosining tuzili-shi haqida keng ma’lumotlar olishda juda samarali bo‘ldiboʻldi. Natijada yadro holatlarining 10~6– 10~17 s oralikdagi yashash vaqtlari va parsial kengli-klari o‘lchandioʻlchandi, spin, juftlik, magnit va elektr momentlari, deformatsiya pa-rametrlari aniqlandi. Oqibatda atom yadrolarining tuzilishiga tegishli ma’lumotlar olindi.