Oʻzbek tili: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
kTahrir izohi yoʻq
Alrius (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Qator 16:
}}
 
'''Oʻzbek tili''' (''Oʻzbekcha'' yoki ''Oʻzbek Turkchasi'') — [[Oltoy tillari]] oilasining turkiy tillar turkumiga kiruvchi tildir. Ushbu til [[Oʻzbekiston]] Respublikasining Konstitutsiyasiga muvofiq davlat tili hisoblanadi.
 
Davlat tili haqidagi Qonun 1989-yil 21-oktabrda qabul qilingan. 1995-yil 21-dekabrda takomillashtirildi.
Qator 24:
Miloddan oldingi davrlardan to X asrlargacha bo‘lgan davr. Bu davrdagi til fanda '''qadimgi turkiy til''' deb yuritiladi. Qadimgi xalq og‘zaki ijodi namunalari, O‘rxun-Enasoy yodgorliklari (VI—VII asrlar) shu tilda yaratilgan.
 
XI—XIV asrlarda amalda bo‘lgan til '''eski turkiy til''' deb ataladi. [[MaxmudMahmud Qoshg‘ariy]]ning «Devonu-lug‘atit-turk» («Turk tillari devoni»), Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» («Saodatga yo‘llovchi bilim»), [[Ahmad Yugnakiy]]ning «Hibatul haqoyiq» («Haqiqatlar armug‘oni»), [[Xorazmiy]]ning «Muhabbatnoma», [[Rabg‘uziy]]ning «Qissai Rabg‘uziy» asarlari shu tilda yaratilgan.
 
XV asrdan XIX asrning ikkinchi yarmigacha qo‘llangan til '''eski o‘zbek adabiyaabiy tili''' deb nomlangan. [[Atoyi]], [[Sakkokiy]], [[Sayfi Saroyi]], [[Lutfiy]], [[Alisher Navoiy]], [[Bobur]], [[Mashrab]], [[Turdi]], [[Maxmur]], [[Gulxaniy]], [[Muqimiy]], [[Furqat]], [[Zavqiy]] va boshqa ko‘plab ijodkorlarning asarlari shu tilda yaratilgan.
 
XIX asrning ikkinchi yarmidan hozirgi davrgacha ishlatib kelayotgan til '''hozirgi o‘zbek adabiy tili''' deb ataladi. «Turkiston viloyati gazeti» nashr qilina boshlagan vaqtdan (1870-yildan) eʼtiboran to hozirgi kungacha yaratilgan barcha asarlar hozirgi o‘zbek adabiy tilining namunalari hisoblanadi.
Qator 53:
[[Rus tili]]dan o‘zlashgan so‘zlar. O‘zbek milliy tilining shakillanishi va rivojlanishida rus millatining tili g‘oyat katta rol o‘ynaydi. Rus xalqi bilan o‘zbek xalqi orasidagi yaqin aloqa, ayniqsa ruslarning iqtisodiy va madaniy taʼsiri rus tilidan ruscha va yevropa tillariga oid so‘zlkarning o‘zbek tiliga kirishiga sabab boʻlgan. Rus tilidan o‘zlashgan so‘zlar: fabrika, gimnaziya, doktor, shapka…
== [[Oʻzbek yozuvi|Yozuvi]] ==
{| style="text-align:center" border="1"
|-
Qator 214:
1940 yildan 1991 yilgacha oʻrta hisob bilan oʻzbek tilida 50 ming nomda 50 million nusxada kitoblar chop etilganini (bunga shu yillari nashr etilgan jurnal, gazetalar kirmaydi) hisobga olsak, biz yana lotin yozuviga oʻtishda qanchadan-qancha adabiyotdan yiroqlashishimiz mumkinligi ayon boʻladi.
=== Lotin yozuviga koʻchish ===
Lekin, dunyoning eng rivojlangan mamlakatlari (ularni sanab oʻtirishning hojati yoʻq) lotin yozuvidan foydalanadilar. Shuning uchun ham hozirgi eng zamonaviy texnika, tabiiy fanlar yoki ijtimoiy tadqiqotlar haqidagi adabiyotlar shu yozuv asosida yoritiladi. BMT, UNESCO va boshqa xalqaro tashkilotlarning xabar qilishlaricha, yangi texnika, texnologiya va fanga tegishli adabiyotlarning 80 foizi lotin yozuvida chop etilar ekan.
{{asosiy|Oʻzbek Lotin Yozuvi}}
Lekin dunyoning eng rivojlangan mamlakatlari (ularni sanab oʻtirishning hojati yoʻq) lotin yozuvidan foydalanadilar. Shuning uchun ham hozirgi eng zamonaviy texnika, tabiiy fanlar yoki ijtimoiy tadqiqotlar haqidagi adabiyotlar shu yozuv asosida yoritiladi. BMT, UNESCO va boshqa xalqaro tashkilotlarning xabar qilishlaricha, yangi texnika, texnologiya va fanga tegishli adabiyotlarning 80 foizi lotin yozuvida chop etilar ekan.
{| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | A a
Qator 253 ⟶ 252:
|}
Demak, Oʻzbekistonni dunyoning rivojlangan mamlakatlari qatoriga qoʻshilishi uchun lotin yozuviga oʻtish maqsadga muvofiqdir. Oʻzbekistonda bu jarayon bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda va 2005-yilda tugallanishi koʻzda tutilgan.
== ManbalarEslatmalar ==
{{reflist}}
== Havolalar ==