Memorial (jamiyat)
Memorial (ruscha: Мемориал) – Rossiyada Sovet Ittifoqi qulagan paytda Iosif Stalin davrida sodir etilgan inson huquqlari buzilishi va boshqa jinoyatlarni oʻrganish uchun tashkil etilgan xalqaro tashkilot[1][2]. Rossiyada tarqatib yuborilishidan oldin, ikkita alohida yuridik shaxsdan iborat edi. Sovet Ittifoqida, xususan, Stalin davrida sodir etilgan insoniyatga qarshi jinoyatlarni qayd etish bilan shugʻullangan Memorial International va „Memorial“ inson huquqlari markazidan iborat edi[3]. Markazlashtirilgan tashkilot emas, balki harakat sifatida, 2021-yil dekabr holatiga koʻra, Memorial Rossiyada 50dan ortiq va boshqa mamlakatlarda, jumladan Qozogʻiston, Ukraina, Germaniya, Italiya, Belgiya va Fransiyada 11 ta filiallarni oʻz ichiga oladi[4]. Filiallar mintaqadan farq qilsa-da, ular inson huquqlari, oʻtmishdagi qatagʻonlarni hujjatlashtirish, yoshlarni tarix bilan tanishtirish va siyosiy qatagʻon qurbonlarini xotirlash kunlarini nishonlash boʻyicha bir xil qadriyatga amal qiladi[5].
| Turi | NNT |
|---|---|
| Maqsadi | Inson huquqlarini himoya qilish |
| Ishga tushgan sanasi | 28-yanvar, 1989-yil |
| Prezidenti | Yan Rachinskiy |
| Mukofotlari |
Roʻyxat
|
Memorial 1980-yillarning oxiridagi „perestroyka“ davrida, XX asr boshlarida sodir etilgan insoniyatga qarshi jinoyatlarni hujjatlashtirish, Buyuk Terror, Gulag qurbonlari va ularning oilalariga yordam berish uchun paydo boʻlgan[6]. 1987-1990 yillarda jamiyatning 23 ta boʻlimi tashkil etildi[7]. Sovet Ittifoqi parchalanganda, Memorialning Ukrainadagi filiallari Rossiya tarmogʻiga aloqador boʻlib qoldi. Rossiyaning shimoli-gʻarbiy va markaziy qismidagi Memorialning baʼzi eng birinchi filiallari, Ural va Sibir keyinchalik mustaqil mahalliy tadqiqotlarni hujjatlashtiradigan veb-saytlarni ishlab chiqdilar va oʻz mintaqalarida sovet tuzumi jinoyatlarini eʼlon qildilar.
2012-yil iyul oyida Rossiyada „xorijiy agentlar toʻgʻrisida“gi qonun qabul qilingandan soʻng, „Memorial“ hukumatning bosimiga uchradi. 2014-yil 21-iyulda „Memorial“ inson huquqlari markazi Adliya vazirligi tomonidan „xorijiy agent“ deb eʼlon qilindi. 2015-yil noyabr oyida Sankt-Peterburg filialidagi tadqiqot va axborot markaziga, 2016-yil 4-oktyabrda esa „Memorial International“ning oʻziga bosim oʻtkazildi[8]. 2021-yil 28-dekabrda Rossiya Oliy sudi „Memorial International“ni qonunni buzganlik uchun yopishga qaror qildi[9][10]. „Memorial“ advokati apellyatsiyaga berishini aytdi[11]. „Memorial“ inson huquqlari markazi Moskva shahar sudi tomonidan 2021-yil 29-dekabrda yopildi. Davlat ayblovchilari jamiyatni „qonunni buzganlikda, terrorizm va ekstremizmni qoʻllab-quvvatlashda“ ayblagan. Shu kuni Inson huquqlari boʻyicha Yevropa sudi Rossiyaga Memorialni majburan tarqatib yuborishni toʻxtatish toʻgʻrisida koʻrsatma berib, muvaqqat chora qoʻlladi[12].
Memorial Rossiyada yuridik shaxs sifatida 2022-yil 5-aprelda tugatildi[13][14]. „Memorial“ning inson huquqlari boʻyicha ayrim faoliyati Rossiyada davom ettirilmoqda[15]. Memorial boshqa mamlakatlarda, rus boʻlmagan eng yirik boʻlimi joylashgan Germaniyada oʻz faoliyatini davom ettirmoqda. 2022-yil oktabr oyida Ukrainaning „Fuqaro erkinliklari markazi“ inson huquqlari tashkiloti va belaruslik faol Aleksandr Byalyatskiy bilan birgalikda „harbiy jinoyatlar, inson huquqlari buzilishi va huquqbuzarliklarni hujjatlashtirishdagi“ saʼy-harakatlari uchun Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotining laureatlaridan biri boʻldi[16].
Manbalar
tahrir- ↑ Chernova, Anna; Berlinger, Joshua. „Russian court shuts down human rights group Memorial International“. CNN (2021-yil 28-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 11-may.
- ↑ Osborn, Andrew; Antonov, Mikhail. „Russia shuts Memorial Human Rights Centre in 'one-two punch'“. Reuters (2021-yil 29-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 29-dekabr.
- ↑ Chernova, Anna; Guy, Jack. „Russian court shuts down Memorial Human Rights Center, day after sister group ordered closed“. CNN. Qaraldi: 2021-yil 29-dekabr.
- ↑ „Memorial – Structure and organisations“. memo.ru. Qaraldi: 2021-yil 29-dekabr.
- ↑ International Memorial website, www.memo.ru, accessed 28 December 2021
- ↑ „MEMORIAL Charter“. 2006-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-yanvar.
- ↑ „Structure and organisation“ (2018) Memorial website, www.memo.ru
- ↑ „The Register of foreign agent NGOs“ (Wayback Machine saytida 2016-01-12 sanasida arxivlangan) unro.minjust.ru, Russian Federation Ministry of Justice (in Russian), accessed 28 December 2021
- ↑ Nechepurenko, Ivan. „Russian Court Orders Prominent Human Rights Group to Shut“. The New York Times (2021-yil 28-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 28-dekabr.
- ↑ „Russian court shuts down human rights group Memorial International“. CNN. Qaraldi: 2021-yil 28-dekabr.
- ↑ Roth, Andrews. „Russian court orders closure of country's oldest human rights group“. The Guardian (2021-yil 28-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 29-dekabr.
- ↑ Friedman, Ingrid Burke. „As Russia shutters respected NGOs, European Court of Human Rights intervenes“. Jurist (2021-yil 30-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 30-dekabr.
- ↑ „The Organization Has Been Liquidated by a Court Decision“. Memorial Society. Qaraldi: 2022-yil 5-aprel.
- ↑ Chernova, Anna. „Historic Russian Human Rights Center Closes, Warns of "Return to the Totalitarian Past"“. CNN. Qaraldi: 2022-yil 5-aprel.
- ↑ Старикова, М. „«Мемориал» после ликвидации объявил о старте нового проекта“ (ru). Коммерсантъ (2022-yil 7-aprel). Qaraldi: 2022-yil 11-aprel.
- ↑ Kwai, Isabella; Engelbrecht, Cora; Ward, Euan. „Live Updates: Nobel Peace Prize Is Awarded to Rights Advocates in Ukraine, Russia and Belarus“ (en-US). The New York Times (2022-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 7-oktyabr.