Gazdagi o'z-o'zidan zaryadsizlanish-bu faqat tashqi ionlashtiruvchi omil mavjud bo'lganda yuzaga keladigan zaryadsizlanish. Bunday omilning rolini rentgen yoki ultrabinafsha nurlanish, isitish va boshqalar o'ynashi mumkin.

Agar tashqi elektr maydoni bo'lmasa, unda erkin zaryadlar neytral gaz zarralari bilan birga xaotik termal harakatni amalga oshiradi. Ammo elektr maydoni qo'llanilganda zaryadlangan zarrachalarning tartibli harakati boshlanadi-gazdagi elektr toki .Bu rasmda biz ionlashtiruvchi ta'sirida gaz oralig'ida paydo bo'ladigan zaryadlangan zarrachalarning uchta navini ko'ramiz: musbat ionlar, manfiy ionlar va elektronlar. Gazdagi elektr toki zaryadlangan zarrachalarning qarama — qarshi harakati natijasida hosil bo'ladi: musbat ionlar — salbiy elektrodga (katod), elektronlar va salbiy ionlar-musbat elektrodga (anodga).

Elektronlar musbat anodga tushib, kontaktlarning zanglashiga olib, oqim manbasining "ortiqcha" tomoniga yo'naltiriladi. Salbiy ionlar anodga qo'shimcha elektron beradi va neytral zarrachalarga aylanib, gazga qaytadi; anodga berilgan elektron ham manbaning "plyusiga" shoshiladi. Katodga kelgan musbat ionlar u erdan elektronlarni oladi; katodda paydo bo'lgan elektron tanqisligi ularni manbaning "minusidan" etkazib berish bilan darhol qoplanadi. Ushbu jarayonlar natijasida tashqi zanjirdagi elektronlarning tartibli harakati paydo bo'ladi. Bu galvanometr tomonidan qayd etilgan elektr toki.

Rasmda tasvirlangan jarayon. rasmdagi, gazda o'z-o'zidan zaryadsizlanish deb ataladi. Nima uchun mustaqil emas? Shuning uchun uni saqlab qolish uchun ionizatorning doimiy harakati zarur. Biz ionizatorni olib tashlaymiz-va oqim to'xtaydi, chunki gaz oralig'ida erkin zaryadlarning paydo bo'lishini ta'minlaydigan mexanizm yo'qoladi. Anod va katod orasidagi bo'shliq yana izolyatorga aylanadi.[1]

  1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil