Neman (shahar)

Neman (ruscha: Неман (город))-Rossiya Federatsiyasi Kaliningrad viloyatining shimoli-sharqiy qismidagi Neman daryosining (Memel) chap qirgʻogʻidagi shahar, Neman tumani maʼmuriy markazi. Sovetsk shahridan 12 km uzoqlikda va Kaliningraddan 120 km shimoli-sharqda Litva bilan chegarada joylashgan.

Neman
shaxar
Mamlakat	Rossiya
Asos solingan	1326-yil
Rasmiy til(lar)i	rus tili
Milliy tarkib	ruslar – 88,4 % belaruslar – 3,2 % litvalar – 2,8 % ukrainlar – 2,7 % tatarlar – 0,7 % armanlar – 0,5% nemislar – 0,4 % polyaklar – 0,3 % boshqa millatlar – 1%
Telefon kodi	+7 40162
Pochta indeks(lar)i	238710

Tarixi

Shahar Raganita skalvi qadimiy qal’asi oʻrnida joylashgan. Taxminan 1326-yilda Duysburglik Pyotr tomonidan tuzilgan „Prussiya erining yilnomasi“ ga koʻra, 1221-yilda Raganit yaqinidagi Skalviya qal’asi Janubiy Boltiqboʻyi slavyanlari tomonidan qamal qilingan. 1277-yilda Sambiya Vogti Ditrix fon Lidelau Skaloviyaga harbiy ekspeditsiya uyushtirdi. Fon Liedelau bir necha oʻnlab tartibli aka-ukalarni va mingga yaqin bollardlarni yigʻib, Memel daryosiga kemalarda koʻtarila boshladi. Raganitaning Skalov qal’asini topib, orden armiyasi uni qamal qildi. Boshlangan hujumni Kamonchilarning shiddatli oʻqlari ostida qolgan Skalflar toʻxtatib, orqaga chekinishga majbur boʻldi. Qal’aga takroriy hujum muvaffaqiyatli yakunlandi: askarlarning baʼzilari zinapoyalar yordamida devorlarga koʻtarilishdi, boshqalari darvozalarni yorib oʻtib, ichkariga kirishdi. Qal’aning garnizoni oʻldirildi, ayollar va bolalar asirga olindi. Qal’a va shahar atrofi yondirildi. 1289-yilda Prussiyaning Raganita qal’asi oʻrnida Prussiya landmasteri Meinxard von Querfurt Tilsit va Labiau qal’alarini boshqaradigan yangi qal’a qurdi. Urushlar paytida qal’a binolari bir necha bor vayron qilingan. Ular 1355-yilda butunlay vayron qilingan. Ular nihoyat 1409-yilda zamonaviy tosh versiyasida qayta qurilgan. 1678—1679-yillarda shahar va Ragnit qal’asi shvedlar tomonidan bosib olingan.

1722-yilda aholi punktiga shahar huquqi berildi; bu maqsadda qirol Frederik Uilyam I shaxsan Ragnitga tashrif buyurdi. 1757-yilda yetti yillik urush paytida rus qoʻshinlari Ragnitga yurish qildilar. 1894-yilda Pilkallen orqali Tilsit-Stallupönen temir yoʻl liniyasida Ragnit stantsiyasi qurildi. 1913-yilda Ragnit-Insterburg tor oʻlchovli temir yoʻl liniyasi joriy etildi. 1909-yil 29-iyunda shahar tashkil etuvchi korxona – „Ragnit pulpa zavodi“ aktsiyadorlik jamiyati tashkil etildi. 1945-yil 18-yanvarda 263-Sivash otishma diviziyasi polkovnik K. G. Cherepanov 1-Boltiq fronti (komandiri I. X. Bagramyan) tarkibida Ragnit shahrining sharqiy chekkasiga yetib keldi. Faqat 19-yanvar kuni kechqurun shahar nemis piyoda qoʻshinlaridan butunlay tozalandi[3]. Urushdan keyin Ragnit, Potsdam konferentsiyasiga koʻra, Sovet Ittifoqiga oʻtkazildi. 1947-yilda Neman deb oʻzgartirildi.

1945-yilda tsellyuloza-qogʻoz fabrikasini qayta tiklash boshlandi. Zavod pulpa, qogʻoz va spirt ishlab chiqardi. 1992-yilga qadar shahar va viloyatda koʻplab harbiy qismlar va korxonalar faoliyat koʻrsatdi, Neman sellyuloza-qogʻoz kombinati barqaror ishladi, xonadonlar, ijtimoiy-madaniy ob’ektlar qurildi. Sovxozlarda koʻp mahsulot ishlab chiqarildi. Hozirda sanoat va qurilish tanazzulga yuz tutmoqda.

2006-yildan 2016-yilgacha shahar sobiq munitsipal okrug tarkibidagi Neman shahar posyolkasining markazi boʻlgan.

Taʼlim

Neman shahrida ikkita umumtaʼlim maktabi va sanʼat maktabi bor. 1-sonli maktab 1945-yil 29-sentabrda tashkil etilgan boʻlib, Sovet koʻchasidagi binoda, hozirgi sanʼat maktabi hududida joylashgan. 1946—1970-yillarda maktab 2-sonli oʻrta maktab hozir joylashgan binoda faoliyat koʻrsatgan. 2-sonli maktab 1945-yil 1-sentabrda sobiq nemis maktabining uchta binosi negizida ish boshlagan. Hozirda 6 ta bino mavjud.[26]. Neman shahrining qishloq xoʻjaligi maktabi negizida Federal davlat byudjeti kasbiy taʼlim muassasasi „Yopiq turdagi deviant xatti-harakatlari boʻlgan talabalar uchun Neman maxsus taʼlim muassasasi“ oʻz ishini boshladi. Shaharda oddiy taʼlim muassasasining yoʻqligi yoshlarning maktabni tugatgandan keyin shahardan chiqib ketishiga olib keladi.