Nizolarni tinch yo'l bilan hal etish

Nizolarni tinch yoʻl bilan hal etish – xalqaro huquqning asosiy prinsiplaridan biri, unga muvofiq davlat orasidagi nizolar xalqaro tinchlik, xavfsizlik va adolatni xavf ostiga qoʻymaslik uchun tinch yoʻllar bilan hal qilinishi lozim.

Birinchi boʻlib mazkur prinsip 1928 yilgi Parij paktida mustahkamlangan edi(urushda milliy siyosat quroli sifatida voz kechish togʻrisidagi shartnoma). Unda davlatlar orasida barcha nizo va kelishmovchiliklarni faqat tinch yoʻl bilan hal etish lozimligi eʼlon qilingan edi.

Mazkur prinsipga rioya qilinishi bir qator muhim xalqaro hujjatlar bilan kafolatlanadi: BMT Ustavi, Yevropa Xavfsizlik va Hamkorlik Kengashining 1975-yilgi yakuniy hujjati va boshqalar.

BMTning 1982 yilgi „Nizolarni tinch yoʻl bilan hal etish toʻgʻrisi“dagi deklaratsiyasida nizolarni tinch yoʻl bilan hal qilishning quyidagi vositalari koʻrsatilgan: vositachilik, xalqaro arbitraj, sud orqali hal qilish, mintaqaviy organlar va kengashlarga murojaat qilish, shuningdek tomonlarning tanlovlariga koʻra boshqa vositalar. Nizolarni tinch yoʻl bilan hal etish prinsipi Oʻzbekiston Respublikasi tashqi siyosatining Konstitutsiyasida mustahkamlangan prinsiplaridan biridir.(17-18 modda)

Xalqaro nizolarni tinch yoʻl bilan hal qilish majburiy xarakterdagi xalqaro huquqning asosiy tamoyilidir. U BMT Nizomida shunday shakllangan(2-3 modda) va BMTning Davlatlar oʻrtasidagi doʻstona munosabatlar va hamkorlikka oid xalqaro huquq tamoyillari toʻgʻrisidagi 2526(XXV) rezolyutsiyasida ishlab chiqilgan. Ushbu tamoyilning kelib chiqishi 1866 yilda boʻlib oʻtgan birinchi Gaaga Tinchlik konferansiyasiga borib taqasa boʻladi, u Xalqaro nizolarni Tinch okeanida hal qilish toʻgʻrisida konvensiyani ishlab chiqdi.