Oʻzbek masjidi
Oʻzbek masjidi (arabcha: جامع الأزبك) – tarixiy masjid, Iroqning Bagʻdod shahridagi al-Rusafa tumanida joylashgan. U oʻzining arxitekturasi va 17-asrga oid tarixi bilan ajralib turadi. Masjid Bagʻdodga koʻchib kelgan va shu yerda istiqomat qilgan oʻzbek xalqi (masjid nomini olgan) bilan aloqadorligi sababli ham oʻziga xosdir[1][2]. Shayx Jalol Hanafiy 1930-yillarning oxirida masjidning imomi va voizi boʻlgan.
| Masjid | |
 | |
| Masjid minorasi | |
| Mamlakat |  Iroq
|
| Shahar | Bagʻdod |
| Homiy | Abdulazizxon |
| Gumbazlar soni | 1 |
| Gumbazlar soni | 1 |
| Minoralar soni | 1 |
| Minoralar soni | 1 |
| Holati | aktiv |
 Oʻzbek masjidi Vikiomborda
| |
Tarixi
tahrirSugʻorish ishlari, ziyoratgoh holati va ahamiyati
tahrir
Masjidning qurilishi 1682-yilda Buxoro xonligi amiri Abdulazizxon tomonidan 1650-yilda Bagʻdodda haj safari chogʻida vafot etgan amakisi Qulixon qabri ustida qurilish qilgan davridan boshlangan. Ukasi Subhonqulixon 1680-yilda xonlik taxtini egallaganidan ikki yil oʻtib, Abdulazizxon amakisining huzurida boʻlish uchun masjidga joylashadi. Usmonlilar sultoni Murod IV davrida koʻplab oʻzbeklar Bagʻdodga koʻchib kela boshlagan va masjid oʻsha paytda shaharda yashovchi oʻzbek xalqining yigʻilish markazi sifatida tanilgan. Masjid 1818-yilda Bagʻdodning Mamluk hokimi Dovud Posho hukmronligi davrida vayrona ahvolda boʻlgan, shu sababli u masjidni taʼmirlab, kichik minora barpo ettiradi, bu holat masjidni diqqatga sazovor joylardan biriga aylantiradi. Masjidda Dovud Posho tomonidan tashkil etilgan madrasa ham mavjud[1][2][3].
Keyingi yillari va qayta qurishi
tahrir1917-yilda ingliz askarlari Bagʻdodga bostirib kirgach hospis masjid binosiga koʻchiriladi. Masjid keyinchalik 1961-yilda Abdulkarim Qosim davrida sobiq Mudofaa vazirligini kengaytirish ishlari davomida buzib tashlangan va hozirgi koʻrinishida qayta qurilgan[1]. U buzib tashlanishidan biroz avval madrasada taʼlim berish ishlari tugatilib, oxirgi muallim Shayx Salim bin Mustafo boʻlgan. Masjid keyinchalik rahbarning boshpanasiga aylandi. 1963-yilda Abdulqosim hukumatini agʻdargan Ramazon inqilobi paytida Qosim hibsga olinishdan oldin masjidda bir necha kun tunab, keyin qatl etilgan[1]. Hozirda masjid Sunniy Vaqf idorasi tomonidan nazorat qilinmoqda va al-Ahmadiya masjidi yaqinidagi al-Maydan maydonida joylashgan[4].
Oʻzbek masjidining taniqli shaxslari orasida 1930-yillarning oxirida uning imomi va voizi boʻlgan Shayx Jalol al-Hanafiy va bu masjidda omma oldida maʼruzalar oʻqigan islom huquqshunosi va olimi Abdulkarim Zaydon ham boʻlgan[5].
Tavsifi
tahrirHozirgi masjid qayta qurilishidan avval farqli koʻrinishga ega boʻlgan hamda kichik minoraga ega boʻlmagan[6]. Masjid ikkita minoradan iborat boʻlib, eskisida faqat poydevori saqlanib qolgan va Bagʻdoddagi eng kichik minora boʻlgani bilan ajralib turadi. Ikkinchisi yangi minoradir[7]. Minora yonida baland gumbaz bor[8].
Galereya
tahrir-
Masjiddagi yozuv taxtasi. -
Oʻzbek masjidi
Yana qarang
tahrirManbalar
tahrir- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „جامع ألأزبك في بغداد بناه أمير أوزبكستان وجدده الوالي داود باشا وكان ملجاً لعبد الكريم قاسم“ (2019-yil 5-aprel). 2019-yil 5-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 23-iyun.. 2019-04-05. Archived from the original (Wayback Machine saytida 2019-04-05 sanasida arxivlangan) on 2019-04-05. Retrieved 2023-06-23.
- ↑ 2,0 2,1 History of Baghdad Mosques and their Antiquities – Authored by Mahmoud Shukri Al-Alusi
- ↑ „الگاردينيا - مجلة ثقافية عامة - بغداد الرشيد مدينة الجوامع والمساجد / الحلقة الأولى“. www.algardenia.com. Qaraldi: 2023-yil 23-iyun.
- ↑ „ضمن حملته لإعادة إعمار بيوت الله وتأهيلها.. الدكتور سعد كمبش يتفقد عددا من المساجد في منطقة الميدان ببغداد“ (ar). ديوان الوقف السني (2020-yil 28-sentyabr). Qaraldi: 2023-yil 24-iyun.[sayt ishlamaydi]
- ↑ „عبد الكريم زيدان“ (ar). www.aljazeera.net. Qaraldi: 2023-yil 13-sentyabr.
- ↑ الرواس, بهاء الدين محمد مهدي الخزامي/الصيادي. واردات الغيب (ar). Dar Al Kotob Al Ilmiyah دار الكتب العلمية, 2020-01-01. ISBN 978-2-7451-9601-9.
- ↑ History of modern Baghdad Mosques by Yunis al-Samarrai
- ↑ The history of the Baghdad hospice and the Sufi sheikhdom in the Ottoman era, 2014
Adabiyotlar
tahrir- Zamonaviy Bagʻdod masjidlari tarixi (2023), Yunis as-Samarrai