Obiy,behi - ikalasi ham fors tili materiali bo'lib,oʻzbek tiliga oʻzlashgan.Alisher Navoiy asarlarida: Behi rangidek oʻlmish dardi hajringdan manga siymo, Dimogʻim ichra har bir tuhmi yangligʻ donai savdo. (Badoe ul-vasat, 34) Ne soʻzdaki sa'y oshkor qilib, Chu xasm oʻldi obiy madoro qilib. (Saddi Iskandariy, 1363)

Qoʻllanish davri

tahrir

Bu soʻzlar faqat XIV-XV asrlarda,aniqrogʻi,Alishe Navoiy asarlarida qoʻllangan.Zamaxshariy lugʻatida a:bi shaklida berilgan.

Behi soʻzi izofa orqali yangi ma'no atab,olmalar turkumiga kiruvchi meva nomini bildiradi.Soʻzning asosi beh boʻlib,yaxshi,yoqimli,koʻrinishli,yaxshi hidli ma'nolarida kelib,behi hidli,yoqimli meva demakdir.

Obiy soʻzi ham izofa vositasida yasalgan.Soʻzning asosi ob - suvdir.Obiy soʻzi behining oʻzini emas, uning bir turi nomini anglatadi.Bundagi asosiy ma'no suvning koʻkligi, rangi asosga olingan boʻlib,obiy - koʻkish, koʻk, koʻkligi ,oʻxshashligi asosiy oʻrinda turadi.Demak, behi soʻzi mevaning hidi,xususiyati asosida,obiy-oby soʻzi esa mevaning rangi asosida aytiladi.

Shakllari

tahrir

Obiy,behi soʻzlari hozirgi eroniy tillarda: tojik tilida beh-bihi, oby (bihi oby - behining bir turi), fors tilida beh,abi tarzida qoʻllanadi.Bundan tashqari, osetin tilida bia,fors tilida bia,obia,gruzin tilida bia,abxaz va boshqa qoʻshni tillarda bia,bin kabi shakllari ham mavjud.

Manbalar

tahrir

[1]

  1. Vafoyev, Bahrom. Meva nomlari, "FAN" nashriyoti, Toshkent, 1991 — 18-19-bet. ISBN 5 - 648 - 01251 -9.