Olu,olcha

Olu(olcha) — soʻzi fors tilidan oʻzlashgan va oʻzbek tilida aktiv qoʻllanuvchi boʻlib, qoʻshma soʻzlar tarkibida birinchi yoki ikkinchi komponent sifatida qatnashadi. Alisher Navoiy ijodida ham koʻpgina qoʻshma soʻzlar tarkibida kelganligini koʻramiz. Mustaqil holda ham olu shaklida kelgan: Husnu raʼnoliq bila dastori uzra sanchibon, Vahki, shaftoli gulidur, yo erur olu guli. (Badoe ul-vasat, 702)

Olu soʻzining yasalishi

Olu — soʻzi fors-tojik tili materiali boʻlib, u rang bildiruvchi ol-al soʻzidan yasalgan. Dastlab rangli mevalarni ummumnom — olu nomi bilan atab, keyinchalik yana ularni tur va guruhlarga ajratishda qatnashgan(shaftolu, zardolu, olma, olcha-olucha, olu, gilos va boshqalar).

Olu soʻzining etimoni

Olu soʻzining etimoni haqida manbalarda maʼlumot berilmagan. Mana shu qoʻllash formalarini qiyoslash va fors-tojik tilidagi rang ifodalovchi soʻz asoslaridan ol-al bilan aloqasi bor. Chunki shu turdagi mevalar bir-birlaridan faqatgina rang, tuslari bilan farqlanadi.

Ranglar boyicha turlari

fors tilida: oluzard — sariq olu, olusiyoh — qora olu, oluyisafid — oq olular, parallel: shaftolu — oq olu, zardolu — sariq olu, olbolular qoʻllanadi.

Biologik turlari

Mevani rangidan tashqari, bilogik belgisi orqali ham nomlanadi: (pashm alu) — tukli (yungli oli) — tukdor olu

Qadimgi va hozirgi manbaalarda qoʻllanishi

Oʻrxun-Yenisey yozma manbalarida uchramaydi. Mahmud Qoshgʻariy lugʻatida aluch(olicha) ,Zamaxshariy lugʻatida a:lu, hozirgi tillarda: tojik tilida olu, fors tilida alu, kurd tilida olucha, turkiy tillarda: turkman tilida garali, qoraqalpoq tilida qaroli kabilar.