Ozarbayjonda qishloq xoʻjaligi

Ozarbayjonda qishloq xoʻjaligi — Ozarbayjon iqtisodiyotining tarmogʻi. Qishloq xoʻjaligi asosan uzumchilik, bogʻdorchilik, tamaki yetishtirish, sabzavotchilik, chorvachilik va pillachilikka ixtisoslashgan. Asosiy texnik ekinlar paxta, tamaki, choy hisoblanadi.

Ozarbayjon Respublikasi hududi 86,6 ming km²ni tashkil qiladi. (12% - oʻrmonlar, 1,6 - suv havzasi, 52,3% - qishloq xoʻjaligiga yaroqli yerlar, 34,1% - boshqa yerlar). Umumiy yer maydonidan (8,7 million gektar) qishloq xoʻjaligi yerlari 4,6 million gektarni tashkil qiladi. Ulardan 1,8 million gektardan ziyodi haydaladigan yerlar, 2 million gektari yozgi va qishki yaylovlar, qishloq xoʻjaligi yerlarining bir qismini koʻp yillik plantatsiyalar egallaydi. Ekin maydonlarining deyarli yarmi mamlakatning don omborida — Kura-Araks pasttekisligida toʻplangan.

Ozarbayjonning yalpi ichki mahsulotidagi qishloq xoʻjaligining ulushi 5,7% ni tashkil etadi (2012). Ozarbayjonda qishloq xoʻjaligi, ovchilik va oʻrmon xoʻjaligida yalpi qoʻshilgan qiymat hajmi - 2,318 million manat (2012).

Tarixi

1995-yilda amalga oshirilgan agrar islohotlar mamlakat iqtisodiyotida bozor munosabatlari qurilishiga, yer va mulkdan foydalanishga, tarmoq tuzilishiga va tadbirkorlikning shakllanishiga jiddiy taʼsir koʻrsatdi. Qishloq xoʻjaligida davlat oʻrnini yer, chorva mollari, ishlab chiqarish va noishlab chiqarish maydonlari va qishloq xoʻjaligi texnikalari ustidan xususiy mulk shakli egalladi. Qishloq xoʻjaligi ishlab chiqaruvchilari soni 1,208,7 kishini tashkil etdi, shundan 99,98% xususiy ishlab chiqarish, 0,02% davlatga tegishli; 66,8% oilalar, 32,8% uy xoʻjaliklari, 0,2% xususiy fermer xoʻjaliklari ishlagan.

Grafik - Ozarbayjonning yillar boʻyicha YaIMdagi qishloq xoʻjaligining ulushi

2006-yilda qishloq xoʻjaligi, ov va oʻrmon xoʻjaligida qoʻshilgan qiymatning YaIMdagi ulushi 7,1% ni tashkil etdi, bu 2005-yilga nisbatan 0,9% ga oshdi. Oʻsimlik yetishtirishda 0,8% pasayish, chorvachilikda 2,9% oʻsish kuzatildi. Qishloq xoʻjaligida ishlab chiqarish hajmining pasayishi ekin maydonlarining kamayishi (kartoshka uchun 5,4%, poliz mahsulotlari 0,5%, choy plantatsiyalari 38,5% ga kamayishi) bilan bogʻliq. Qishloq xoʻjaligi, oʻrmon xoʻjaligi va baliq ovlashga ajratilgan byudjet mablagʻlarining ulushi 3,5 foizga, 2005-yilga nisbatan esa 37,2 foizga oʻsdi.

2006-yilda oziq-ovqat mahsulotlari importi va eksportining ulushi mos ravishda 10,6% va 5,1% ni tashkil etdi.

2007-yilda qishloq xoʻjaligining tarkibi (taqqoslanadigan narxlarda, jami boʻyicha): oʻsimlik yetishtirish - 56,2%, chorvachilik - 43,8%.

2013-2019-yillarda Ozarbayjon qishloq xoʻjaligi korxonalarining umumiy daromadi 2,1 baravar oshdi va 190,080,0 ming manatni tashkil etdi.

2020-yil avgust oyida Agjabadi viloyati Hojilar qishlogʻida makkajoʻxori maydonlariga birinchi marta dronlar yordamida maxsus zararkunandalarga qarshi vositalar sepildi.

Qishloq xoʻjaligining tarmoqlari

Ozarbayjon qishloq xoʻjaligida chorvachilik unumdorligi 39 foizni, qishloq xoʻjaligi esa 61 foizni tashkil etadi, ularning asosiy maydoni gʻallachilikdir.

1990-2017-yillarda qishloq xoʻjaligi mahsulotlari (million manatda)

Yillar	umumiy qiymat	oʻsimliklarni yetishtirish	chorvachilik
1990	0,062	0,046	0,016
1991	0,111	0,084	0,027
1992	0,780	0,673	0,107
1993	4,205	3,115	1,090
1994	48,3	40,7	7,6
1995	233,6	194,7	38,9
1996	295,9	246,6	49,3
1997	213,7	178,1	35,6
1998	59,6	54,7	4,9
1999	37,6	33,4	4,2
2000	23,9	17,8	6,1
2001	22,9	14,9	8,0
2002	22,8	11,0	11,8
2003	41,6	10,3	31,3
2004	63,2	13,0	50,2
2005	68,8	13,9	54,9
2006	63,7	16,0	47,7
2007	119,6	23,2	96,4
2008	186,0	41,0	145,0
2009	227,9	70,0	157,9
2010	192,6	60,0	132,6
2011	236,0	82,2	153,8
2012	319,4	97,3	222,1
2013	363,9	120,5	243,4
2014	404,5	111,8	292,7
2015	410,1	132,5	277,6
2016	449,2	145,8	303,4
2017	645,4	238,5	406,9

Yana qarang

• Ozarbayjon Respublikasi Qishloq xoʻjaligi vazirligi