Vikipediya

Pennsylvania universiteti

Pennsylvania universiteti — (Penn[6] yoki UPenn[7]) Pennsylvania shtatining Filadelfiya shahridagi xususiy Ivy League tadqiqot universitetidir. 1740-yilda tashkil etilgan boʻlib, u Qoʻshma Shtatlardagi toʻrtinchi eng qadimgi oliy taʼlim muassasasi va dunyodagi eng yuqori reytingga ega universitetlardan biri. Bu, shuningdek, AQSh Mustaqillik Deklaratsiyasidan oldin tuzilgan toʻqqizta mustamlaka kollejlaridan biridir. Universitet asoschisi va birinchi prezidenti Benjamin Franklin akademiya, tijorat va davlat xizmati boʻyicha yetakchilarni tayyorlaydigan taʼlim muassasasini yoqlab chiqdi.

Pennsylvania Universiteti

Pensilvaniya universiteti qurollari
Shiori Leges sine moribus vanae (Lotincha)
Turi Universitet
Asos solingan sanasi 14-noyabr, 1740-yil (284 yil avval) (1740-11-14)[1][2]
Asoschisi Benjamin Franklin
Prezidenti Wendell Pritchett[3]
Rektori Beth Winkelstein[4]
Talabalari 22,432 (Kuz 2019)[5]
Manzili
University of Pennsylvania

34th & Spruce Street

Philadelphia, Pennsylvania 19104-6303
,
Philadelphia

39°57′N 75°11′W / 39.95°N 75.19°W / 39.95; -75.19

2021-yil 30-iyun holatiga koʻra, universitetning jamgʻarmasi 20,5 milliard dollarni[8], 2019-yilda esa 1,02 milliard dollarlik tadqiqot budjetiga ega edi. Universitetning atletika dasturi, Quakers, NCAA Division I Ivy League konferensiyasi aʼzosi sifatida 33 sport turi boʻyicha universitet jamoalarini tashkil qiladi.

Tarixi

tahrir

Kollejning kelib chiqishi

tahrir
 
Benjamin Franklin 1791-yilda Pennsylvania universitetini tashkil qilish uchun Pennsylvania shtati universiteti bilan birlashgan Filadelfiya akademiyasi va kollejining asosiy asoschisi, xayrixoh, vasiylar kengashining prezidenti va ishonchli vakili edi (Jozef Duplessis, taxminan 1785-yil).

Pennsylvania universiteti oʻzini Qoʻshma Shtatlardagi toʻrtinchi eng qadimgi oliy taʼlim muassasasi deb biladi, garchi bu Prinston va Kolumbiya universitetlari tomonidan eʼtiroz bildirilgan boʻlsa ham.

1740-yilda bir guruh Filadelfiyaliklar ochiq havoda vaʼz oʻqiyotgan Amerika koloniyalarini aylanib chiqqan sayohatchi Evangelist George Whitefield uchun katta vaʼzgoʻylik zali qurish uchun birlashdilar. Bino Edmund Vulli tomonidan loyihalashtirilgan va qurilgan boʻlib, oʻsha paytdagi eng katta bino boʻlib, u birinchi marta vaʼz qilinganda minglab odamlarni jalb qilgan[9]. Dastlab u xayriya maktabi sifatida xizmat qilishi rejalashtirilgan edi. Ammo mablagʻ yetishmasligi cherkov va maktabning rejalarini toʻxtatib qoʻyishga majbur qildi. Franklinning tarjimai holiga koʻra, u birinchi marta 1743-yilda akademiya tashkil etish gʻoyasini tugʻdirgan va „Richard Petersni bunday muassasani boshqarishga munosib odam deb hisoblagan“. Biroq, Peters Franklinning tasodifiy soʻrovini rad etdi (garchi Piters Pennning asoschilaridan biri [1749-1776], vasiylar kengashi prezidenti [1756-1764] va vasiylar kengashining gʻaznachisi [1769-1770][10]) va boshqa hech narsa. Franklin tomonidan yana olti yil davomida amalga oshirildi va u nafaqat Peters, balki boshqa koʻplab boshqa odamlar bilan bogʻlandi. 1749-yilning kuzida, kelajak avlodlarga taʼlim berish uchun maktab yaratishga koʻproq intilayotgan Benjamin Franklin „Takliflar“ nomli risolani tarqatdi. Pensilvaniyada yoshlar taʼlimi", u „Filadelfiya jamoat akademiyasi“ deb atagan narsaga boʻlgan qarashlari[11].

 
Benjamin Franklinning 1899-yilda Filadelfiya shahriga Justus C. Strawbridge tomonidan sovgʻa qilingan haykali hozirda kollej zalining oldida oʻtiradi.[12]

1749-yilda mavjud boʻlgan boshqa mustamlaka kollejlari — Harvard, Uilyam va Meri, Yel va Nyu-Jersi kollejlaridan farqli oʻlaroq, Franklinning yangi maktabi faqat ruhoniylar uchun taʼlimga eʼtibor qaratmaydi. U oliy taʼlimning innovatsion kontseptsiyasini ilgari surdi, u ham sanʼatning bezakli bilimlarini, ham yashash va davlat xizmatini bajarish uchun zarur boʻlgan amaliy koʻnikmalarni oʻrgatadi. Taklif etilayotgan oʻquv dasturi mamlakatning birinchi zamonaviy liberal sanʼat oʻquv dasturiga aylanishi mumkin edi, garchi u hech qachon amalga oshirilmagan boʻlsa-da, birinchi provost boʻlgan anglikan ruhoniysi William Smith (1727—1803) va boshqa ishonchli shaxslar anʼanaviy oʻquv dasturini afzal koʻrgan[13].

Birinchi universitet

tahrir

Pennsylvania universiteti, shuningdek, oʻzini Qoʻshma Shtatlardagi bakalavriat va magistratura bosqichidagi birinchi universitet deb biladi. Universitet arxivining sobiq direktori Mark Freyzer Lloydning soʻzlariga koʻra, Pennning Qoʻshma Shtatlardagi birinchi universitet ekanligiga ikkita daʼvosi bor: (1) 1765-yilda Amerikada birinchi tibbiyot maktabining tashkil etilishi[14] Pennni „bakalavriat“ va ham taklif qiluvchi birinchi institutga aylantirdi. Kasbiy taʼlim („de-fakto“ pozitsiyasi") va (2) 1779-yilgi nizom uni „Universitet“ („de jure“ pozitsiyasi") nomini olgan birinchi Amerika oliy taʼlim muassasasiga aylantirdi[15][16].

Asosiy kampus

tahrir

Filadelfiya akademiyasi, oʻgʻil bolalar uchun oʻrta maktab, 1751-yilda 4 va Arch koʻchalaridagi foydalanilmagan cherkov majlislar zalida oʻn yildan koʻproq vaqt davomida tugallanmagan va harakatsiz holatda oʻz faoliyatini boshladi. 1755-yilda kollej nizomini olgandan soʻng, Filadelfiya kolleji uchun birinchi darslar xuddi shu binoda, koʻp hollarda Filadelfiya akademiyasini tugatgan oʻgʻil bolalarga oʻqitildi. Inqilobiy urush paytida inglizlar Filadelfiyani tark etganda, Pennning oʻsha paytdagi yagona oʻquv binosi „Kollej zali“ Ikkinchi Kontinental Kongressning (1778-yil 2-iyuldan 13-iyulgacha) vaqtinchalik yigʻilish joyi boʻlib xizmat qildi[17], chunki Britaniya qurolli kuchlari Filadelfiyaning koʻp qismlariga katta zarar yetkazdi. Shu jumladan Pensilvaniya shtat uyi (hozirgi Mustaqillik zali deb nomlanadi), 1775-yil 10-mayda Ikkinchi Kontinental Kongress yigʻilgan va inglizlar tomonidan qoʻlga tushishdan qochish uchun 1776-yil 12-dekabrda tark etishga majbur boʻlgan joy[18]. Ikkinchi Kontinental Kongress delegatlari Britaniyaning chekinishini bilib Filadelfiyaga qaytib kelishdi va 1778-yil 7-iyulga kelib, kvorumga ega boʻlishdi va shu tariqa Penn kolleji Filadelfiya kampusida Kongressni qayta chaqirishga muvaffaq boʻlishdi (qisqacha Pennni Qoʻshma Shtatlar poytaxti sifatida taʼsis etdi).

Gʻarbiy Filadelfiya kampusi

tahrir
 
Janubi-gʻarbiy tomondan „Kollej zali“ tomon, soʻngra 34-koʻcha va Woodland prospektining burchagidan 36-chi koʻcha, Woodland avenyusi va Locust koʻchasi chorrahasigacha (Vudlend avenyusida trolleybus izlari koʻrinib turgan) 1892-yilda koʻring.
 
Pensilvaniya universiteti kampus xaritasi, Gʻarbiy Filadelfiya 1915-yilda Rend MakNally tomonidan nashr etilgan[19]

Bir asrdan koʻproq vaqt davomida Filadelfiya shahar markazida joylashganidan soʻng, kampus Schuylkill daryosi boʻylab 1872-yilda Gʻarbiy Filadelfiyadagi Blockley Almshouseʼdan sotib olingan mulkka koʻchirildi va u yerda hozirda Universitet Siti deb nomlanuvchi hududda qolmoqda.

9-koʻcha kampusi

tahrir

1801-yilda universitet Filadelfiya vaqtinchalik milliy poytaxt boʻlgan paytda Jorj Vashington va John Adams egallashdan bosh tortgan 9-chi va Market koʻchalaridagi foydalanilmayotgan Prezident saroyiga koʻchib oʻtdi[20].

1807-yilda ushbu binoda berilgan darslar orasida kimyo, tibbiyot nazariyasi va klinik amaliyot professori, Amerika Qoʻshma Shtatlari Mustaqillik Deklaratsiyasini imzolagan, Kontinental Kongress aʼzosi va general jarroh Benjamin Rush tomonidan taklif qilingan darslar ham bor edi.

Darslar 1829-yilgacha saroyda buzib tashlangunga qadar oʻtkazildi. Arxitektor William Strickland 1870-yillarda Penn Gʻarbiy Filadelfiyaga koʻchib oʻtgunga qadar Toʻqqizinchi koʻcha kampusining asosini tashkil etgan Kollej zali va Tibbiyot zalida (ikkalasi 1829-1830) bir joyda joylashgan egizak binolarni loyihalashtirdi.

Taʼlim innovatsiyalari

tahrir
 
Houston Hall, Qoʻshma Shtatlardagi birinchi kollej talabalari uyushmasi

Pennning taʼlim sohasidagi yangiliklari 1765-yilda mamlakatdagi birinchi tibbiyot maktabini oʻz ichiga oladi; 1874-yilda birinchi universitet oʻquv kasalxonasi; Uorton maktabi, dunyodagi birinchi kollej biznes maktabi, 1881; birinchi Amerika talabalar uyushmasi binosi, Houston Hall, 1896[21]; mamlakat ikkinchi veterinariya maktabi; va 1946-yilda dunyodagi birinchi elektron, keng koʻlamli, umumiy maqsadli raqamli kompyuter boʻlgan ENIAC uyi. Penn, shuningdek, Shimoliy Amerikadagi eng qadimgi doimiy faoliyat yurituvchi psixologiya boʻlimiga mezbonlik qiladi va Amerika Tibbiyot Assotsiatsiyasiga asos solingan[22][23]. 1921-yilda Penn afro-amerikalik ayol Sadie Tanner Mossell Alexanderga (iqtisod boʻyicha) iqtisod fanlari nomzodi ilmiy darajasini bergan birinchi universitet boʻldi[24].

Shiori

tahrir

Pennning shiori Horacening III.24 (3-kitob, 24-qism), quid leges sine moribus vanae proficiunt?, „[yaxshi] axloqsiz boʻsh qonunlardan nima foyda?“ kabi satriga asoslangan. 1756-yildan 1898-yilgacha Sine Moribus Vanae shiori oʻqilgan. Bu shiorni „Axloqsiz boʻshashgan ayollar“ deb tarjima qilish mumkinligi taʼkidlanganida, universitet shiorni tezda literae sine moribus vanae, „Axloqsiz maktublar foydasiz“ deb oʻzgartirdi. 1932-yilda muhrning barcha elementlari qayta koʻrib chiqildi. Qayta loyihalashning bir qismi sifatida, yangi shior Horatsiyni „qiyindi“ deb qaror qilindi va u hozirgi Leges Sine Moribus Vanae, „Axloqsiz qonunlar foydasiz“ deb oʻzgartirildi[25].

Muhr

tahrir
 
1757-yil Pennsylvania universiteti vasiylik muhri

Pennsylvania Universiteti Vasiylik organlarining rasmiy muhri korporatsiya tomonidan chiqarilgan hujjatlarda imzo va haqiqiylik belgisi boʻlib xizmat qiladi[26]. Birinchi boʻlib soʻrov 1753-yilda vasiylar yigʻilishida qayd etilgan boʻlib, unda baʼzi vasiylar „Korporatsiyadan foydalanish uchun oʻyib yozilgan umumiy muhr olishni xohlashdi“. Biroq, faqat 1756-yildagi yigʻilishgacha „Kollej uchun tegishli qurilma va shiorga ega boʻlgan davlat muhri“ kumush bilan oʻyib qoʻyilishi soʻraldi[27]. Eng soʻnggi dizayn, asl muhrning oʻzgartirilgan versiyasi 1932-yilda tasdiqlangan. , bir yil oʻtgach qabul qilingan va hali ham asl nusxasi bilan bir xil maqsadlarda foydalaniladi[26].

Hozirgi muhrning tashqi halqasiga Pennsylvania universitetining lotincha nomi „Universitas Pennsylvaniensis“ yozuvi yozilgan. Ichkarida stol ustida trivium va oʻzgartirilgan kvadrivium mavzulari sarlavhalari yozilgan yettita toʻplangan kitoblar, klassik taʼlimning tarkibiy qismlari: Teolog[ia], Astronom[ia], Philosoph[ia], Mathemat[ica], Logica, Ritorika va grammatika. Kitoblar va tashqi halqa oʻrtasida universitetning lotincha shiori „Leges Sine Moribus Vanae“ joylashgan[26].

Akademik va fanlararo eʼtibor

tahrir

Pennning „Bir universitet siyosati“ talabalarga Pennning oʻn ikkita maktabining har qandayida darslarga yozilish imkonini beradi. Sanʼat va fanlar kolleji Sanʼat va fanlar maktabining bakalavriat boʻlimidir. Sanʼat va fanlar maktabida, shuningdek, Magistratura boʻlimi va Fels hukumat instituti joylashgan Liberal va professional tadqiqotlar kolleji, Tashkiliy dinamika boʻyicha magistrlik dasturlari va Atrof-muhitni oʻrganish (MES) dasturlari mavjud. Uorton Pensilvaniya universitetining biznes maktabidir. Bakalavr dasturlariga ega boʻlgan boshqa maktablarga Hamshiralik ishi maktabi va Muhandislik va amaliy fanlar maktabi (SEAS) kiradi.

Penn fanlararo taʼlim va tadqiqotlarga katta eʼtibor qaratadi. U ikki darajali dasturlar, noyob mutaxassisliklar va akademik moslashuvchanlikni taklif qiladi. Pennning „Bir universitet“ siyosati bakalavrlarga tibbiyot, veterinariya va stomatologiya maktablaridan tashqari Pennning barcha bakalavriat va magistratura maktablarida kurslarga kirish imkonini beradi. Penndagi bakalavrlar, shuningdek, Quaker Konsorsiumi deb nomlanuvchi oʻzaro kelishuvga binoan Bryn Mawr, Haverford va Swarthmoreda kurslarni oʻtashlari mumkin.

Qabullar

tahrir

Pensilvaniya universitetiga bakalavriatga qabul qilish US News tomonidan „eng tanlangan“ deb hisoblanadi. Qabul qilish boʻyicha mas’ullar talabaning oʻrta maktab darajasi va tavsiyanomalariga eʼtibor qaratgan holda, talabaning GPA koʻrsatkichini juda muhim akademik omil deb bilishadi[28].

2025-yilgi sinf uchun 2021-yil kuzida kirish uchun universitet 56 333 ta ariza qabul qildi va abituriyentlarning 5,68 foizini qabul qildi[29]. Atlantika, shuningdek, Pennni mamlakatdagi eng tanlangan 10 ta maktab qatoriga kiritdi. Magistratura darajasida, US News & World Report ning qabul statistikasiga asoslanib, Pennning eng tanlangan dasturlariga uning huquq maktabi, sogʻliqni saqlash maktablari (tibbiyot, stomatologiya, hamshiralik, veterinariya) va Wharton biznes maktabi kiradi.

Yillar boʻyicha birinchi kursning kuzgi statistikasi
2020[30] 2019[31] 2018[32] 2017[33]
Ariza beruvchilar 42,205 44,961 44,491 40,413
Qabul qilinadi 3,404 3,446 3,740 3,757
Qabul qilish stavkasi 8.07 % 7.66 % 8.41 % 9.30 %
Roʻyxatdan oʻtgan 2,321 2,400 2,518 2,456
Yield 68.18 % 69.65 % 67.33 % 65.37 %
SAT natijasi* 1460-1570 1450-1560 1440-1560 1420-1560
ACT natijasi* 33-35 33-35 32-35 32-35
  • SAT va ACT koʻrsatkichi 25 dan 75 foizgacha.

Akademik tibbiyot markazi va biotibbiyot tadqiqot majmuasi

tahrir
 
1751-yilda Benjamin Franklin va doktor Tomas Bond tomonidan asos solingan Pensilvaniya kasalxonasi hozirda Pensilvaniya universiteti sogʻliqni saqlash tizimining bir qismi boʻlib, Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi eng qadimgi shifoxona boʻlib, mamlakatdagi eng qadimgi jarrohlik amfiteatrga ega.

Symonds tomonidan birinchi oʻrinni egalladi[34]. Oʻsha yili Quacquarelli Symonds ham Pennning veterinariya tibbiyoti maktabini oltinchi oʻringa qoʻydi[35]. 2019-yilda Perelman tibbiyot maktabi US News & World Report 2020 reytingida tadqiqot uchun uchinchi eng yaxshi tibbiyot maktabi deb topildi[36].

Pensilvaniya universiteti sogʻliqni saqlash tizimi (shuningdek, UPHS nomi bilan ham tanilgan) shtab-kvartirasi Pensilvaniya shtatining Filadelfiya shahrida joylashgan, Pensilvaniya universiteti vasiylariga tegishli boʻlgan koʻp kasalxonali sogʻliqni saqlash tizimi. UPHS va Pensilvaniya universitetidagi Perelman tibbiyot maktabi birgalikda Pensilvaniya universitetining klinik va tadqiqot tashkiloti boʻlgan Penn Medicine-ni oʻz ichiga oladi[37]. UPHS kasalxonalariga Pensilvaniya universiteti kasalxonasi, Penn Presviterian tibbiyot markazi, Pensilvaniya kasalxonasi, Chester okrugi kasalxonasi, Lancaster umumiy kasalxonasi va Prinston tibbiyot markazi kiradi. Penn Medicine Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi birinchi shifoxona Pensilvaniya kasalxonasiga egalik qiladi va ishlaydi[38]. Shuningdek, u Amerikadagi birinchi jarrohlik amfiteatri[39] va uning birinchi tibbiy kutubxonasi joylashgan[40].

  •  
    The Pennsylvania Hospital as painted by Pavel Svinyin in 1811
  •  
    Perelman School of Medicine
  •  
    Hospital of the University of Pennsylvania (facing northwest towards front entrance)
  •  
    Penn owned Princeton Medical Center, eastern facade

Taniqli odamlar

tahrir

Penn fanlar, akademiya, siyosat, harbiy, sanʼat va ommaviy axborot vositalarida oʻzini namoyon qilgan koʻplab bitiruvchilarni yetishtirdi[47].

Baʼzi oʻn bir davlat yoki hukumat rahbarlari Pennga tashrif buyurgan yoki uni tugatgan, jumladan sobiq prezident Donald Trump[47], sobiq prezident William Henry Harrison, tibbiyot maktabida bir semestrdan kamroq vaqt oʻqigan; Filippinning sobiq bosh vaziri Sezar Virata; Nigeriyaning birinchi prezidenti Nnamdi Azikive; Gananing birinchi prezidenti Kvame Nkrumah; va Kot-d’Ivuarning amaldagi prezidenti Alassan Uattara. Penn ilmiy darajasiga ega boʻlgan boshqa taniqli siyosatchilar orasida Hindistonning sobiq moliya vaziri Jayant Sinha, sobiq elchi va Yuta gubernatori Jon Xantsman, kichik, Meksikaning hozirgi moliya vaziri, Ernesto J. Kordero, Pensilvaniya sobiq senatori Arlen Spektr va sobiq Pensilvaniya gubernatori va DNC raisi Ed Rendell bor[48].


Manbalar

tahrir
  1. ↑ „Penn History Exhibits“. University Archives and Records Center. 2019-yil 22-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  2. ↑ „A Penn Trivial Pursuit – Penn Current“ (3-iyun 2011-yil). 2011-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
  3. ↑ „Wendell Pritchett to Serve as Interim President“. University of Pennsylvania Almanac. 68-jild, № 22. 8-fevral 2022-yil. Qaraldi: 1 Iyul, 2022. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= (yordam)
  4. ↑ Snyder, Susan „With Amy Gutmann's departure expected soon, Penn names interim president“. The Inquirer (4-fevral 2022-yil). Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  5. ↑ „Common Data Set 2019–20“. University of Pennsylvania. 23-may 2020-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  6. ↑ (The registered trademark as the primary substitute for using the University’s full name and part of official brand), access-date =1 Iyul, 2022
  7. ↑ (permissible in situations where it may help to distinguish Penn from other universities within the Commonwealth of Pennsylvania and used as part of email address), access-date= 1 Iyul, 2022
  8. ↑ „About the Endowment“. Penn Office of Investments. Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  9. ↑ Montgomery, Thomas Harrison. A History of the University of Pennsylvania from Its Foundation to A. D. 1770. Philadelphia: George W. Jacobs & Co., 1900. 
  10. ↑ „Richard Peters“. Archives.upenn.edu (24-yanvar 2022-yil). Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  11. ↑ Friedman, Steven Morgan „A Brief History of the University, University of Pennsylvania Archives“. Archives.upenn.edu. 2010-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  12. ↑ Strawbridge, Justus C.. Ceremonies Attending the Unveiling of the Statue of Benjamin Franklin. Allen, Lane & Scott, 1899. ISBN 978-1-103-92435-6. Qaraldi: 1 iyul, 2022. „justus c strawbridge.“ 
  13. ↑ „Penn's Heritage“. University of Pennsylvania. 22-aprel 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  14. ↑ „University of Pennsylvania“. World Digital Library. 1-yanvar 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  15. ↑ „The University of Pennsylvania: America's First University“. University Archives and Records Center, University of Pennsylvania. 2012-yil 4-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 iyul, 2022.
  16. ↑ „afafaf“. archives.upenn.edu. Qaraldi: 1 iyul, 2022.Andoza:SemiBareRefNeedsTitle
  17. ↑ „Meeting Places for the Continental Congresses and the Confederation Congress, 1774–1789“. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  18. ↑ Riley, Edward M. (1953). „The Independence Hall Group“. Transactions of the American Philosophical Society. 43-jild, № 1. 7–42-bet. doi:10.2307/1005661. ISSN 0065-9746. JSTOR 1005661.
  19. ↑ 'Philadelphia Guide to the City and Environs. New York & Chicago: Rand McNally & Company, Publishers, 1915 — 86-bet. Qaraldi: 2 iyul, 2022. 
  20. ↑ Wood, George Bacon. The History of the University of Pennsylvania, from Its Origin to the Year 1827. McCarty and Davis, 1834. OCLC 760190902. 
  21. ↑ Thomas, George E.; Brownlee, David Bruce. Building America's First University: An Historical and Architectural Guide to the University of Pennsylvania. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2000 — 3-bet. ISBN 978-0-8122-3515-9. 
  22. ↑ „Welcome to the Department of Psychology“. University of Pennsylvania. 23-aprel 2006-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  23. ↑ „History of the School of Medicine“. University Archives and Records Center, University of Pennsylvania. 15-dekabr 2005-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  24. ↑ „The life and accomplishments of Sadie Tanner Mossell Alexander“. University of Pennsylvania Almanac (3-sentabr 2002-yil). 25-may 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  25. ↑ Hughes, Samuel (2002). „Whiskey, Loose Women, and Fig Leaves: The University's seal has a curious history“. Pennsylvania Gazette. 100-jild, № 3. 13-noyabr 2005-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 2 Iyul, 2022. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= (yordam)
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 „Frequently Asked Questions: Questions about the University“. University of Pennsylvania. 2012-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  27. ↑ Coleman, William. Trustees of the University of Pennsylvania Minute Books, volume 1. University of Pennsylvania Archives: University of Pennsylvania, 1749–1768 — 36, 68-bet. Qaraldi: 2 iyul, 2022.  (Wayback Machine saytida 2012-06-07 sanasida arxivlangan)
  28. ↑ „University of Pennsylvania“. US News & World Report: Education. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  29. ↑ Tilitei, Leanna „Penn accepts record-low 5.68% of applicants to the Class of 2025“ (en-us). www.thedp.com. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  30. ↑ „Common Data Set 2020–2021“. University of Pennsylvania 35, 11 (25-iyun 2021-yil). 2022-yil 17-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 yul, 2022.
  31. ↑ „Common Data Set 2019–2020“. University of Pennsylvania 35, 11 (19-may 2020-yil). 2022-yil 18-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 yul, 2022.
  32. ↑ „Common Data Set 2018–2019“. University of Pennsylvania 35, 11 (8-mart 2019-yil). 2022-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 yul, 2022.
  33. ↑ „Common Data Set 2017–2018“. University of Pennsylvania 35, 11 (5-noyabr 2018-yil). 2022-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 yul, 2022.
  34. ↑ Chin, Zachary „Penn Nursing ranked top in the world, but receives mediocre score for 'employer reputation'“. The Daily Pennsylvanian. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  35. ↑ „QS world university rankings 2018: veterinary science“. The Guardian (28-fevral 2018-yil). Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  36. ↑ Hachenburg, Carmina „Perelman School of Medicine ranked third place for research in U.S. News report“. The Daily Pennsylvanian. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  37. ↑ Ellison, Alya „Penn Medicine to open 43.6B hospital in October“. Becker's Hospital Review (22-sentabr 2021-yil). Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  38. ↑ Williams, William Henry. America's First Hospital: The Pennsylvania Hospital, 1751-1841. Haverford House, 1976. ISBN 9780910702027. 
  39. ↑ „Visitor Information for Pennsylvania Hospital“. University of Pennsylvania. Penn Medicine.
  40. ↑ Weise, F (2004-yil yanvar). „Being there: the library as place“. Journal of the Medical Library Association. 92-jild, № 1. 6–13-bet. PMC 314099. PMID 14762459. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
  41. ↑ „Ten great investors“. Incademy Investor Education. Harriman House Ltd.. 20-noyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-noyabr 2015-yil.
  42. ↑ Farrington, Robert „The top 10 investors of all time“. The College Investor (22-aprel 2011-yil). 20-noyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-noyabr 2015-yil.
  43. ↑ „In Honor Of... Donald Norman“ (en). Federation of Associations in Behavioral & Brain Sciences (FABBS). Qaraldi: 13-sentabr 2020-yil.
  44. ↑ Preer, Robert (September 1, 2010). „He Wonʼt Back Down: Elon Musk“ (Wayback Machine saytida November 8, 2016, sanasida arxivlangan), Wharton Magazine.
  45. ↑ „Entrepreneur Elon Musk: Why Itʼs Important to Pinch Pennies on the Road to Riches“ (Wayback Machine saytida July 14, 2017, sanasida arxivlangan), Knowledge@Wharton, May 27, 2009.
  46. ↑ SpaceX Leadership: Elon Musk (Wayback Machine saytida May 16, 2014, sanasida arxivlangan), SpaceX, November 21, 2011.
  47. ↑ 47,0 47,1 „The 10 Most Powerful Alumni Networks | Online College Tips – Online Colleges“. Onlinecollege.org (14-mart 2011-yil). 14-aprel 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2 iyul, 2022.
  48. ↑ „Presidents of the United States: Where each went to college“. Thelistwire.usatoday.com (28-yanvar 2022-yil). Qaraldi: 2 iyul, 2022.

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Pennsylvania_universiteti&oldid=4163836" dan olindi