Preobrajenko shartnomasi
Preobrajenskiy shartnomasi — Saksoniya, Polsha va Rossiya oʻrtasida Shvetsiyaga qarshi Moskva yaqinidagi Preobrajenskiy qishlogʻida 1699-yil 11 (21)-noyabrda tuzilgan Ittifoq shartnomasi[1].
Ushbu ittifoq shartnomasi asosida Rossiya Shimoliy urushga kirdi. Shartnomani podsho Pyotr I va Saksoniya saylovchisi Avgust II Kuchli nomidan gapirgan general-mayor Karlovich imzoladilar; keyinchalik Drezdenda Avgust II tomonidan ham imzolangan[2].
Shartnomani tuzish Moskva yaqinidagi Preobrajenskiyda yashirin muzokaralar muhitida boʻlib oʻtdi. Maqsad Shvetsiya qiroli Karl XII ga qarshi qaratilgan „Shimoliy ittifoqni“ yaratish edi, unda Rossiya, Daniya va Saksoniya birlashgan edi[3].
Shimoliy urushga olib kelgan ushbu gʻoyalarning asosiy mafkurachilaridan biri Liflyandiyalik zodagon Iogann Reyngold Patkul edi. Bir necha oy oldin u Avgust Kuchli, Daniya va Brandenburg oʻrtasida ittifoq tuzishga harakat qilgan edi. Brandenburg saylovchisi va Prussiya gertsogi Fridrix III unga qiziqish bildirmadi. Biroq, Rossiya shaxsida Patkul Shvetsiyaning Boltiqboʻyi mintaqasida pozitsiyasini zaiflashtirishdan manfaatdor sherik topdi.
1699-yil may oyida Patkul Kopengagenga yoʻl oldi va Daniya qiroli Kristian V ning yordamini oldi. Liflyandiyaga kirgach, Avgust II Patkul qisqarishdan norozi boʻlgan Liflyandiya baronlarini qoʻllab-quvvatlashga vaʼda berdi, shundan soʻng u Rossiyaga muzokarachilarni yubordi. Xuddi shu 1699-yil kuzda u general-mayor Karlovich bilan birgalikda Moskvaga Buyuk Pyotr huzuriga yuborildi va oʻsha yilning 11-dekabrida Preobrajenskiyda Avgust nomidan Rossiya va Polsha oʻrtasidagi ittifoq tuzdi (boshqa manbada yordam berdi)[4].
Shartnoma imzolangandan ikki oy oʻtgach, sakslar Shvetsiyaning Boltiqboʻyi yerlariga bostirib kirishdi va Shimoliy urushni boshladilar.
Manbalar tahrir
- ↑ «Преображенский союзный договор 1699» // Советская историческая энциклопедия. М.: Советская энциклопедия, 1966. Т. 11 — С. 531.
- ↑ Паткуль // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.
- ↑ Паткуль, Иоганн-Рейнгольд // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
- ↑ Паткуль, Иоганн Рейнгольд // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Adabiyotlar tahrir
- Паткуль, Иоганн Рейнгольд // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Паткуль // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 4 т. — СПб., 1907—1909.
- Паткуль, Иоганн-Рейнгольд // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.
- Молчанов Н. Н. Дипломатия Петра Великого. — М.: Международные отношения, 1990
- Anisimov, Evgeniĭ Viktorovich. The reforms of Peter the Great. Progress through coercion in Russia (англ.). — M.E. Sharpe (англ.)рус., 1993. — P. 53. — (The New Russian history). — ISBN 1-56324-047-5.
- Groß, Reiner. Die Wettiner (нем.). — Kohlhammer, 2007. — Bd. 621. — S. 181—182. — (Kohlhammer Urban Taschenbücher). — ISBN 3-17-018946-8.