Qalqon boshli ilonlar

Qalqon boshli ilonlar
Ilmiy tasniflash
Olam:	Eukariotlar
Tip:	Xordalilar
Sinf:	Sudralib yuruvchilar
Oila:	Ilonlar
Urugʻ:	Qalqon boshli ilonlar
Xalqaro ilmiy nomi
	Pelias Merrem, 1820

Qalqon boshli ilonlar^[1] (lotincha: Pelias) — zaharli ilonlarining kichik turi, baʼzan mustaqil tur sifatida qaraladi.

Tashqi koʻrinishi

Oddiy ilonning boshidagi qalqonlar. 1, 2 va 3 raqamlari kattalashgan parietal, frontal va supraorbital chandiqlarni bildiradi.

Uzunligi 90 sm gacha boʻlgan kichik va oʻrta ilonlar. Ular Vipera sensu stricto kichik jins vakillaridan boshida kattalashgan parietal, frontal va supraorbital qalqonlarning mavjudligi^[1], shuningdek, tumshuqning yuqoriga koʻtarilgan uchining yoʻqligi bilan ajralib turadi^[2]. Burun qalqoni intermaksillerdan burun qalqonlari bilan ajralib turadi. Tanadagi tangachalar mustahkam^[1].

Rangi xilma-xil: och kulrangdan yorqin qizil ranggacha. Barcha vakillar orqa tarafdagi tuq zigzag naqshlari bilan ajralib turadi, garchi baʼzida butunlay qora tanlilar (melanistlar) topiladi^[1].

Tarqalishi

Ular Yevropa va Shimoliy Osiyoda, jumladan, Arktika doirasidan tashqarida (umumiy ilon) yashaydi^[1].

Hayot tarzi

Ular tekisliklarda va togʻlarda quruqlikda yashaydilar. Ular asosan mayda sutemizuvchilar (kemiruvchilar, hasharotlar), shuningdek qushlar va kaltakesaklar bilan oziqlanadi. Yangi tugʻilgan ilonlar kichik kaltakesaklar va ortopteran hasharotlarni ovlaydi. Zahar gemolitikdir . Barcha turlari ovoviviparous^[1].

Sistematika

Subgenus juda koʻp sonli taksonlarni oʻz ichiga oladi, ularning koʻpchiligi noaniq tizimli maqomga ega^[3]. Shunday qilib, turli mualliflar Nikolskiy ilonini tur yoki kichik tur deb hisoblashadi va relikt ilon koʻpincha Kavkazning kichik sinonimi hisoblanadi^[4]. Shunga qaramay, subgenus monofiletik hisoblanadi va quyidagi turlarni oʻz ichiga oladi^[5]:

Vipera altaica
Vipera anatolica
Vipera berus — Oddiy ilon^{[К 1]}
Vipera darevskii — Darevskiy iloni^{[К 2]}
Vipera dinniki — Dinnik iloni
Vipera eriwanensis — Arman dasht iloni^{[К 3]}
Vipera graeca
Vipera kaznakovi — Kavkaz iloni^{[К 4]}
Vipera lotievi — Lotieva iloni
Vipera nikolskii — Nikolskiy iloni
Vipera orlovi — Orlov iloni
Vipera renardi — Sharqiy dasht iloni
Vipera sakoi
Vipera seoanei
Vipera ursinii — Gʻarbiy choʻl ilon
Vipera walser

Manbalar

Izohlar

↑ vklyuchaya V. b. barani i V. b. bosniensis
↑ v tom chisle Vipera olguni
↑ vklyuchaya Vipera shemakhensis i V. e. ebneri
↑ v tom chisle Vipera magnifica

Havolalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Дунаев Е. А., Орлова В. Ф.. Змеи. Виды фауны России: Атлас-определитель. ISBN 978-5-906171-61-0.
↑ Speybroeck J., Beukema W., Bok B., Van Der Voort J., Velikov I. Field Guide to the Amphibians and Reptiles of Britain and Europe : [angl.]. — Bloomsbury Natural History, 2016. — P. 404. — 432 p. — ISBN 1408154595.
↑ Gadyuki (Reptilia: Serpentes: Viperidae: Vipera) Voljskogo basseyna / pod red. k b. n. А. Г. Бакиева. — Tolyatti: Kassandra, 2015. — S. 68—70. — 234 s. Arxivnaya kopiya ot 2 aprelya 2022 na Wayback Machine
↑ The Reptile Database: Vipera kaznakovi (angl.) (Data obraщeniya: 18 avgusta 2022)
↑ Freitas, I., Ursenbacher, S., Mebert, K., Zinenko, O., Schweiger, S., Wüster, W., Brito, J. C., Crnobrnja-Isailović, J., Halpern, B., Fahd, S., Santos, X., Pleguezuelos, J. M., Joger, U., Orlov, N., Mizsei, E., Lourdais, O., Zuffi, M. A., Strugariu, A., Zamfirescu, Ş. R., Martínez-Solano, Í., Velo-Antón, G., Kaliontzopoulou, A., & Martínez-Freiría, F. Evaluating taxonomic inflation: towards evidence-based species delimitation in Eurasian vipers (Serpentes: Viperinae) : [angl.] // Amphibia-Reptilia. — 2020. — T. 41, № 3. — P. 285—311. — doi:10.1163/15685381-bja10007.

[6] vklyuchaya V. b. barani i V. b. bosniensis

[7] v tom chisle Vipera olguni

[8] vklyuchaya Vipera shemakhensis i V. e. ebneri

[9] v tom chisle Vipera magnifica

[Zmei-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Дунаев Е. А., Орлова В. Ф.. Змеи. Виды фауны России: Атлас-определитель. ISBN 978-5-906171-61-0.

[2] Speybroeck J., Beukema W., Bok B., Van Der Voort J., Velikov I. Field Guide to the Amphibians and Reptiles of Britain and Europe : [angl.]. — Bloomsbury Natural History, 2016. — P. 404. — 432 p. — ISBN 1408154595.

[3] Gadyuki (Reptilia: Serpentes: Viperidae: Vipera) Voljskogo basseyna / pod red. k b. n. А. Г. Бакиева. — Tolyatti: Kassandra, 2015. — S. 68—70. — 234 s. Arxivnaya kopiya ot 2 aprelya 2022 na Wayback Machine

[4] The Reptile Database: Vipera kaznakovi (angl.) (Data obraщeniya: 18 avgusta 2022)

[5] Freitas, I., Ursenbacher, S., Mebert, K., Zinenko, O., Schweiger, S., Wüster, W., Brito, J. C., Crnobrnja-Isailović, J., Halpern, B., Fahd, S., Santos, X., Pleguezuelos, J. M., Joger, U., Orlov, N., Mizsei, E., Lourdais, O., Zuffi, M. A., Strugariu, A., Zamfirescu, Ş. R., Martínez-Solano, Í., Velo-Antón, G., Kaliontzopoulou, A., & Martínez-Freiría, F. Evaluating taxonomic inflation: towards evidence-based species delimitation in Eurasian vipers (Serpentes: Viperinae) : [angl.] // Amphibia-Reptilia. — 2020. — T. 41, № 3. — P. 285—311. — doi:10.1163/15685381-bja10007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[К 1]

[К 2]

[К 3]

[К 4]