Qoʻngʻiroqchalar

Glokenshpil, shuningdek, karillon deb ataladi.

Qoʻngʻiroqchalar (italyancha: campanelli, fransuzcha: jeu de timbres, nemischa: Glockenspiel, baʼzan nemischa glokenshpil deb ataladi) muayyan balandlikdagi zarbli musiqa asbobidir. Asbob pianoda yengil jiringlash tembriga ega, forteda zoʻr va yorqin. Qoʻngʻiroqchalar ikki xil boʻladi: oddiy va klaviaturali.

Oddiy (odatiy) qoʻngʻiroqchalar ― trapetsiyasimon yogʻoch ramkada ikki qatorga joylashtirilgan xromatik sozlangan metall plastinkalar toʻplami. Ulardagi plastinkalarning joylashishi pianino oq va qora tugmachalarining joylashishiga oʻxshaydi. Qoʻngʻiroqlarning qoʻllaniladigan diapazoni^[1] c² до c⁵ gacha (ikkinchi oktavagacha — beshinchi oktavagacha), baʼzi asboblarda u kengroqdir. Oddiy qoʻngʻiroqchalarda ikkita kichik metall bolgʻacha yoki yogʻoch (baʼzan, ayniqsa, bolalar qoʻngʻiroqchasida — plastmassa) tayoqchalar — mallet bilan chalishadi.

Klaviaturali qoʻngʻiroqchalarda plastinkalar kichik pianino kabi korpusga oʻralgan boʻlib, u yerda tugmachalar zarbasini plastinkalarga uzatuvchi oddiy bolgʻa mexanizmi mavjud (bu mexanizm chelesta mexanizmiga oʻxshaydi). Klaviaturali qoʻngʻiroqchalar texnik jihatdan oddiylarga qaraganda ixchamroq, ammo tembrning sofligi boʻyicha yutqazadi.

XIX asrdan beri qoʻngʻiroqchalar, koʻpincha, simfonik orkestrda ishlatilgan. Qoʻngʻiroqchalar uchun notalar haqiqiy tovushdan ikki oktava pastroqda yoziladi, partiturada ularning partiyasi qoʻngʻiroqchalar qismi ostida, ksilofon partiyasining tepasida yoziladi.

Qoʻngʻiroqchalar ishlatiladigan baʼzi asarlar:

Motsart — „Sehrli nay“ operasi;
Delibes — „Lakme“ operasi („Qoʻngʻiroqchali ariya“);
Chaykovskiy — Italyancha Kaprichchio;
Dukas — „Sehrgarning shogirdi“ simfonik skersosi;
Prokofyev — 1-sonli Des-dur orkestri bilan fortepiano uchun konsert;
Hindemit — Klarnet va orkestr uchun konsert;
Mayk Oldfild — "https://ru.wikipedia.org/wiki/Tubular_Bells".

Manbalar tahrir

↑ „SONOR :: NG 31“ (deadlink). www.sonor.com. 2015-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 15-noyabr. (Wayback Machine saytida 2015-11-17 sanasida arxivlangan)

Adabiyotlar tahrir

Glokenshpil // Tovarniy slovar / I. A. Pugachyov (glavniy redaktor). — M.: Gosudarstvennoe izdatelstvo torgovoy literaturi, 1957. — T. II. — Stb. 238—239 — 567 s.

Havolalar tahrir

Vena simfonik kutubxonasidagi qoʻngʻiroqchalar haqida maʼlumot(Inglizcha)
Qoʻngʻiroqchalar // Katta Sovet Ensiklopediyasi : [30-jild] / Bosh. muh. A. M. Proxorov . — 3-nashr. — M. : Sovet ensiklopediyasi, 1969-1978.
Qoʻngʻiroqchalar^{[sayt ishlamaydi]} (nomaʼlum havola) (nomaʼlum havola 14.06.2016 dan [2139 kunlar]) — Qisqacha musiqiy lugʻatdan maqola
James Blades. Percussion instruments and their history. Bold Strummer, 1992 — 398—400 bet. ISBN 9780933224612.

[1] „SONOR :: NG 31“ (deadlink). www.sonor.com. 2015-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 15-noyabr. (Wayback Machine saytida 2015-11-17 sanasida arxivlangan)

[1]