Vikipediya

Rossiyada korrupsiya

Korrupsiya Rossiyada muhim muammo sifatida qabul qilinadi[1], hayotning turli jabhalariga, jumladan, iqtisodiyot, biznes[2], davlat boshqaruvi[3], huquqni muhofaza qilish[4][5], sogʻliqni saqlash[6][7][8] va taʼlim sohasida uchraydi[9]. Korrupsiya fenomeni davlat boshqaruvining tarixiy modelida mustahkam oʻrin olgan va mamlakatda qonun ustuvorligining umumiy zaifligi bilan izohlanadi[1]. Transparency International 2022-yilda „korrupsiya Rossiyada keng tarqalgan“ deb taʼkidladi va uni 2021-yil uchun korrupsiyani idrok etish indeksida Yevropa davlatlari orasida eng past o‘ringa qoʻyildi[10]. KorrupsiyaVladimir Putin rejimi ostida kleptokratiya[11], oligarxiya[12] va plutokratiya sifatida turlicha tavsiflangan[13]. 

Rossiyada korrupsiyaning tarqalishi

tahrir

1990-yillarning boshlarida AQShning Moskvadagi elchixonasida Markaziy razvedka boshqarmasining (MRB) boshligʻi Richard Palmerning soʻzlariga koʻra, Sovet Ittifoqining parchalanishi va Rossiyaning yuksalishi milliardlab dollar ekvivalentining noqonuniy tarqatilishi bilan bir vaqtga toʻgʻri kelgan. Dollarlarni Sovet davlati gʻaznasidan Yevropa va AQSh boʻylab shaxsiy hisob raqamlariga oʻtkazish boshlandi. Bu Sovuq Urush davrida KGB tomonidan ishlab chiqilgan Gʻarb banki bilimlaridan foydalangan holda Sovet tizimining „har bir burchagidagi“ elita tomonidan amalga oshirildi. Palmer buni Qoʻshma Shtatlardagi kabi taʼrifladi: " Kongress aʼzolarining koʻpchiligi, shuningdek, Adliya va Gʻaznachilik departamentlari, FBI, Markaziy razvedka boshqarmasi, DIA, IRS, Marshal xizmati, Chegara xizmati agentlari; shtat va mahalliy Politsiya xodimlari, Federal zaxira banki, Oliy sud sudyalari „katta korrupsiya“ bilan shugʻullangan[14][15][16].

Vladimir Putinning ikkinchi prezidentlik muddati boshida Rossiyaning korrupsiyani idrok etish indeksidagi oʻrni 2004-yildagi 90-oʻrindan[17] 2005-yildagi 126-oʻringa[18] — 36 pogʻonaga pasaydi. 2021-yilgi korrupsiyani idrok etish indeksi 180 ta davlatning davlat sektorlarini 0 dan („juda korrupsiyalashgan“) 100 („juda toza“) gacha boʻlgan shkala boʻyicha baholadi va keyin bu mamlakatlarni ball boʻyicha reytingga kiritdi. Birinchi oʻrinni egallagan davlat eng halol davlat sektoriga ega deb hisoblanadi[19]. Rossiya 29 ball bilan 136-oʻrinni egalladi; taqqoslash uchun, dunyo bo‘yicha eng yaxshi ball 88 ball (birinchi o‘rin Daniya), eng yomon ball esa 11 ball (180-o‘rin Janubiy Sudan) bo‘lgan[20].

Oʻrtacha pora miqdori Dmitriy Medvedev prezidentligi davrida oshgan. Rossiya Ichki ishlar vazirligining Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurash boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, 2008-yilda oʻrtacha pora miqdori 9000 rublni tashkil etgan; 2009-yilda 23 000 rubl; 2010-yilda 61 000 rubl; va 2011-yilda 236 000 rublni tashkil etdi — 2011-yilda oʻrtacha pora 2008-yildagi oʻrtacha poradan 26 baravar koʻp, shu davrdagi inflyatsiya darajasidan koʻp marta yuqori bo‘lgan[21].

Kreml apparati rahbari Sergey Ivanovning soʻzlariga koʻra, Rossiyada eng korrupsiyalashgan sohalar (maishiy korrupsiya boʻyicha) sogʻliqni saqlash, taʼlim[22], uy-joy kommunal xoʻjaligidir[23]. Taqqoslash uchun, RBC jurnalining mustaqil ekspertlari huquq-tartibot idoralarini (jumladan, Davlat Yoʻl harakati xavfsizligi inspektsiyasini) Rossiyadagi eng korrupsiyalashgan soha deb atashadi, undan keyin sogʻliqni saqlash, taʼlim, uy-joy kommunal xizmat koʻrsatish va ijtimoiy himoya xizmatlari turadi[24]. Hukumat darajasida esa korrupsiyaning beshta asosiy yoʻnalishi quyidagilardan iborat: davlat shartnomalari va xaridlari; ruxsatnomalar va sertifikatlar berish; huquqni muhofaza qilish organlari; yer taqsimoti va yer munosabatlari; qurilish.

Rossiyadagi korrupsiyaning bahosi turlicha[25]. Rosstatning rasmiy hukumat statistikasiga koʻra, 2011-yilda „yashirin iqtisodiyot“ Rossiya yalpi ichki mahsulotining atigi 15 foizini egallagan va bunga hisobot berilmagan ish haqi (soliqlar va ijtimoiy toʻlovlardan qochish uchun) va soliq toʻlashdan boʻyin tovlashning boshqa turlari kiradi[26]. Rosstatning hisob-kitoblariga koʻra, 2011-yilda korrupsiya YaIMning atigi 3,5-7 foizini tashkil etgan. Taqqoslash uchun, ayrim mustaqil ekspertlar korrupsiya Rossiya yalpi ichki mahsulotining 25 foizini tashkil qiliahini taʼkidlamoqda[27]. Poraxo‘rlikning asosiy yo‘nalishida ham qiziq bir o‘zgarish bor: avvallari mansabdor shaxslar qonunbuzarliklarga ko‘z yumish uchun pora olgan bo‘lsa, endi ular faqat o‘z vazifalarini bajarish uchun olishadi[28]. Koʻpgina ekspertlar soʻnggi yillarda Rossiyada korrupsiya biznesga aylanganini tan olishadi. 1990-yillarda tadbirkorlar turli jinoiy guruhlarga „krisha“ (soʻzma-soʻz „tom“, yaʼni himoya) bilan taʼminlash uchun pul toʻlashlari kerak edi. Hozirgi kunda bu „himoya“ vazifasini mansabdor shaxslar bajaradi. Korruptsion ierarxiyalar iqtisodiyotning turli tarmoqlarini[29], jumladan, taʼlimni ham egallab olgan[30].

Oxir-oqibat, Rossiya aholisi bu korrupsiya uchun haq toʻlaydi[31]. Masalan, baʼzi mutaxassislar  uy-joy, suv, gaz va elektr energiyasi tariflarining inflyatsiya darajasidan sezilarli darajada oshib ketishi, eng yuqori darajadagi korrupsiya hajmining bevosita natijasidir, deb hisoblaydi[32]. Soʻnggi yillarda korrupsiyaga munosabat oʻzgardi: Putinning ikkinchi muddatidan boshlab Putin tizimi davlat xizmati va biznesni hamma joyda va ochiq birlashtirib borishi, qarindosh-urug‘lari, do‘stlari va tanishlarini byudjet xarajatlaridan foyda olish va davlat mulkini o‘zlashtirib olish uchun ishlatishi bilan ajralib turadi. Korporativ, mulk va yerga bostirib kirish odatiy holdir[33].

Baʼzi olimlar  Rossiyada avtoritar rejim va davlat-korporatistik iqtisodiyotga asoslangan ierarxik jamiyatning oʻrnatilishi, bu yerda korrupsion amaliyotlarning tarqalishi butun hokimiyat tizimini saqlab qolishning ajralmas mexanizmlaridan biri boʻlgan asosiy toʻsiqdir[34].

Korrupsiyani idrok etish indeksi (CPI) Rossiya uchun
Yillar 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2020
Rossiya uchun CPI qiymatlari, ball 2,58 2,27 2,4 2,4 2,1 2,3 2,7 2,7 2,8 2,4 2,5 2,3 2,1 2,2 2,1[35] 2,4[36] 28[37] 28[38] 27[39] 30[40]
Oʻrin[41]' 47/54 (0,9) 49/52 (0,9) 82/99 (0,8) 76/85 (0,9) 82/90 (0,9) 79/91 (0,9) 71/102 (0,7) 86/133 (0,6) 90/145 (0,6) 126/158 (0,8) 121/163 (0,7) 143/179 (0,81) 147/180 (0,82) 146/180 (0,81) 154/178 (0,86) 143/182 (0,78) 133/174 (0,76) 127/177 (0,71) 136/175 (0,77) 133/180
 
Transparency International tomonidan baholangan 2020-yilgi Korrupsiyani idrok etish indeksidagi mamlakatlar/hududlar koʻrsatilgan xarita.
  90-99
  80-89
  70–79
  60–69
  50–59
  40–49
  30–39
  20–29
  10–19
  0-9
  Maʼlumot yoʻq

Korrupsiyaga qarshi kurash

tahrir

Zamonaviy Rossiyada korrupsiyaga qarshi kampaniya 1992-yil 4-aprelda Prezident Boris Yelsinning „Davlat xizmatida korrupsiyaga qarshi kurash“ deb nomlangan farmonini eʼlon qilgandan soʻng boshlandi. Ushbu hujjat mansabdor shaxslarga tadbirkorlik faoliyati bilan shugʻullanishni taqiqlagan. Bundan tashqari, davlat xizmatchilari oʻzlarining daromadlari, shaxsiy mulklari va koʻchmas mulklari, bank depozitlari va qimmatli qogʻozlari, shuningdek, moliyaviy majburiyatlari toʻgʻrisida maʼlumot berishlari kerak edi. „Korrupsiyaga qarshi kurashish toʻgʻrisida“gi va „Davlat xizmati toʻgʻrisida“gi qonunlarning asosi boʻlgan farmon ijrosini taʼminlash Prezident nazorati boshqarmasi zimmasiga yuklatilgan. Rossiya 2008-yilda BMTning Korrupsiyaga qarshi konvensiyasi va Yevropa Kengashining „Korrupsiyaga qarshi jinoyat-huquqiy konvensiyasi“ni ratifikatsiya qilishiga javoban korrupsiyaga qarshi qonunlarning birinchi paketini qabul qildi. „Korrupsiyaga qarshi choralar toʻgʻrisida“gi farmonni oʻsha yilning may oyida prezident Dmitriy Medvedev imzolagan edi. Oʻshandan beri Rossiyaning korrupsiyaga qarshi qonunchiligiga poraxoʻrlik bilan kurashish va biznes muhitini yaxshilash maqsadida koʻplab oʻzgarishlar kiritildi. Rossiyadagi korrupsiyaga qarshi kurash kampaniyasi Rossiya hukumati tomonidan Rossiyaning eng jiddiy muammolaridan biri sifatida eʼtirof etilgan. Kampaniyaning markaziy hujjatlariga 2009-yilda Medvedev tomonidan kiritilgan korrupsiyaga qarshi milliy reja va 2010-yilda kiritilgan korrupsiyaga qarshi milliy strategiya kiradi. Kampaniyaning markaziy organi 2008-yilda tashkil etilgan Korrupsiyaga qarshi kurash kengashidir. Medvedev korrupsiyaga qarshi kurashni prezidentlik davridagi asosiy vazifalardan biriga aylantirgan. 2008-yil 30-sentabrdagi Kengashning birinchi yig‘ilishida Medvedev shunday degan edi: „Men bitta oddiy, ammo juda og‘riqli narsani takrorlayman. Mamlakatimizda korrupsiya avj olgan. Bu odatiy holga aylangan va rus jamiyatining hayotini tavsiflaydi“[42].

2012-yilda hukumat davlat xizmatchilari va davlat tashkilotlari xodimlaridan o‘z mablag‘lari manbalarini hamda o‘zlari va oila aʼzolari tomonidan sotib olingan mol-mulk, jumladan, ko‘chmas mulk, qimmatli qog‘ozlar, aksiyalar va transport vositalarini oshkor etishni talab qiluvchi yangi qonun qabul qildi. Qonunchilikda, shuningdek, birinchi marta davlat mansabdor shaxslari bilan bogʻliq manfaatlar toʻqnashuvi belgilandi va korrupsiyaga qarshi qonunchilik harbiy xizmatchilarga nisbatan kengaytirildi. 273-sonli „Korrupsiyaga qarshi kurash toʻgʻrisida“ Federal qonuniga oxirgi oʻzgartirish 2012-yil dekabr oyida kiritilgan va u 2013-yil 1-yanvarda amalga oshirilgan. korrupsiyaga qarshi qonunni 13.3-modda bilan yangilash orqali Rossiya korrupsiyaga qarshi qonunchiligini 2010-yilgi Buyuk Britaniyaning Poraxoʻrlik toʻgʻrisidagi qonuni va AQShning xalqaro miqyosda tan olingan ilgʻor tajribalari bilan uygʻunlashtirish yoʻlida muhim qadam qoʻydi. „Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida“gi qonunning ushbu 13.3-moddasi tashkilotlardan korrupsiyaga qarshi choralarni ishlab chiqish va amalga oshirishni talab qiladi. Masalan: (i) korrupsiya va u bilan bog‘liq huquqbuzarliklarning oldini olish uchun mas’ul bo‘lgan muayyan bo‘lim yoki mansabdor shaxsni tayinlash; (ii) huquqni muhofaza qiluvchi organlar bilan hamkorlik qilish; (iii) axloqiy biznes amaliyotlari uchun standartlar va tartiblarni ishlab chiqish va joriy etish; (iv) xodimlarning axloqiy qoidalarini oʻrnatish; (v) manfaatlar toʻqnashuvining oldini olish va hal qilish; (vi) notoʻgʻri yoki hisobdan tashqari hisobotlarni topshirish va soxta hujjatlardan foydalanishning oldini olish. Rossiya ham 2012-yilda Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotining Poraxo‘rlikka qarshi konvensiyasiga qo‘shilgan va 2013-yilda G20 ga rais boʻldi, bu yerda korrupsiyaga qarshi kurash kun tartibidagi uchta asosiy masaladan biridir. Shu sababli, kompaniyalar „Korrupsiyaga qarshi kurash toʻgʻrisida“gi qonunga kiritilgan yangi tuzatishga rioya qilishlarini faol ravishda taʼminlashlari kerak.

Pul yuvishga qarshi tashabbus

tahrir

Korrupsiyaning pul yuvish bilan bogʻliqligi bor. Chunki korrupsiyalashgan davlat amaldorining oʻgʻirlangan aktivlari, agar ular joylashtirilmasa, qatlamlanmasa va global moliyaviy tarmoqqa integratsiya qilinmasa, foydasiz boʻladi. korrupsiyadan olingan daromadlar yurisdiksiyalarda jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi qatʼiy choralar koʻrilmagan. 2012- va 2013-yillarda (Kipr masalasidan keyin) Prezident Putin tomonidan maʼqullangan „de-offshorizatsiya“ siyosati koʻpincha korrupsiyaga qarshi yangi chora sifatida koʻrib chiqilishining sababi shudir. Hukumatning tashkilotlar va fuqarolarning moliyaviy operatsiyalari ustidan nazoratni bosqichma-bosqich kuchaytirish boʻyicha soʻnggi tashabbuslari Rossiya Federal moliyaviy monitoring xizmatining („Rosfinmonitoring“) mavzusi boʻldi. 2013-yil 30-iyunda Rossiyada valyuta operatsiyalarining shaffofligini oshirish va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurash choralarini kuchaytirishga qaratilgan qonunchilikka oʻzgartirishlar kiritilgan qonun ishlab chiqildi. Qonun korxonalar va fuqarolarning moliyaviy operatsiyalari ustidan nazoratni kuchaytiradi.

Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy rejasi

tahrir

Rossiya prezidenti Vladimir Putin 2014-yildan 2015-yilgacha bo‘lgan davrda korrupsiyaga qarshi kurash bo‘yicha yangi milliy rejani tasdiqladi. Prezident 2014-yil 1-iyulga qadar ijro etuvchi va qonun chiqaruvchi hokimiyat organlariga korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha rejalariga tegishli o‘zgartirishlar kiritish va ularning ijrosi ustidan nazoratni taʼminlashni topshirdi. Tegishli buyruq 2014—2015-yillarga mo‘ljallangan Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy rejasiga kiritilgan.

Tadqiqot

tahrir

Transparency International Rossiyaning 2012-yildagi hisoboti fuqarolarga korrupsiyani kuzatish imkoniyatini beruvchi turli tadbirlarni koʻrsatadi. U Yoshlar Inson Huquqlari harakati bilan hamkorlikda 20 ta shaharda politsiya xodimlarining identifikatsiya belgilarini tekshirish bo‘yicha keng ko‘lamli kampaniya o‘tkazdi. Bu mayda korrupsiyani toʻxtatish uchun faol mashqdir. Agar ofitserni aniqlash mumkin boʻlsa, u pora soʻrash ehtimoli kamroq.

Rossiyada nodavlat notijorat tashkilotlari korrupsiyaning tarqalishi sabablarini, uning siyosiy va ijtimoiy oqibatlarini tushuntirishga harakat qilib, kelajak uchun yuzaga kelishi mumkin boʻlgan senariylarni tahlil qilishga harakat qiladi, korrupsiya bilan bogʻliq masalalar boʻyicha professional tahlil va maqolalar tayyorlaydi.

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 „New Reports Highlight Russia's Deep-Seated Culture of Corruption“. Voice of America (2020-yil 26-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 16-mart.
  2. ↑ „Russia Corruption Report“. GAN Integrity (2020-yil iyun). — „Corruption significantly impedes businesses operating or planning to invest in Russia.“. 2019-yil 20-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 5-noyabr.
  3. ↑ Suhara, Manabu. „Corruption in Russia: A Historical Perspective“. — „There seems to be general agreement among specialists that corruption is particularly rampant in post-communist Russia.“. Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
  4. ↑ Gerber, Theodore P.; Mendelson, Sarah E. (March 2008). "Public Experiences of Police Violence and Corruption in Contemporary Russia: A Case of Predatory Policing?". Law & Society Review (Wiley) 42 (1): 1–44. doi:10.1111/j.1540-5893.2008.00333.x. https://archive.org/details/sim_law-society-review_2008-03_42_1/page/1. 
  5. ↑ „Cops for hire“. The Economist (2010-yil 18-mart). Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
  6. ↑ Klara Sabirianova Peter. „Corruption in Russian Health Care: The Determinants and Incidence of Bribery“. Georgia State University (2010). Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
  7. ↑ Klara Sabirianova Peter. „Corruption in Russian Health Care: The Determinants and Incidence of Bribery“. Georgia State University (2010). Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
  8. ↑ „Corruption Pervades Russia's Health System“. CBS News (2007-yil 28-iyun). Qaraldi: 2021-yil 20-noyabr.
  9. ↑ Denisova-Schmidt. „Corruption at Universities is a Common Disease for Russia and Ukraine“. Harvard University (2014). Qaraldi: 2015-yil 4-dekabr.
  10. ↑ „Countering Russia's kleptocrats: What the West’s response to the assault on Ukraine should look like“. Transparency International (2022-yil 4-mart). — „Corruption is endemic in Russia. With a score of just 29 out of 100, Russia is the lowest-ranking country in Europe and a 'country to watch' on Transparency International’s 2021 Corruption Perceptions Index.“. Qaraldi: 2022-yil 1-dekabr.
  11. ↑ Fish, M. Steven (April 2018). "What Has Russia Become?". Comparative Politics (New York City: City University of New York) 50 (3): 327–346. doi:10.5129/001041518822704872. 
  12. ↑ Guriev, Sergei; Rachinsky, Andrei (2005). "The Role of Oligarchs in Russian Capitalism". The Journal of Economic Perspectives (American Economic Association) 19 (1): 131–150. doi:10.1257/0895330053147994. https://archive.org/details/sim_journal-of-economic-perspectives_winter-2005_19_1/page/131. 
  13. ↑ Åslund, Anders. Russia's Crony Capitalism: The Path from Market Economy to Kleptocracy. Yale University Press, 7 May 2019 — 5–7-bet. ISBN 978-0-300-24486-1. 
  14. ↑ FOER, FRANKLIN (7 February 2019). "Russian-Style Kleptocracy Is Infiltrating America". The Atlantic (March 2019). https://www.theatlantic.com/magazine/archive/2019/03/how-kleptocracy-came-to-america/580471/. Qaraldi: 11 February 2019. Rossiyada korrupsiya]]
  15. ↑ Palmer. „STATEMENT OF RICHARD L. PALMER, PRESIDENT OF CACHET INTERNATIONAL, INC. ON THE INFILTRATION OF THE WESTERN FINANCIAL SYSTEM BY ELEMENTS OF RUSSIAN ORGANIZED CRIME BEFORE THE HOUSE COMMITTEE ON BANKING AND FINANCIAL SERVICES ON SEPTEMBER 21, 1999“. financialservices.house.gov (1999-yil 21-sentyabr). 2019-yil 29-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 11-fevral.
  16. ↑ Kalinina. „Corruption in Russia as a Business“. IMR INSTITUTE OF MODERN RUSSIA (2013-yil 29-yanvar). Qaraldi: 2019-yil 11-fevral.
  17. ↑ „2004 - CPI - Transparency.org“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 1-dekabr.
  18. ↑ „2005 - CPI - Transparency.org“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 1-dekabr.
  19. ↑ „The ABCs of the CPI: How the Corruption Perceptions Index is calculated“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 24-noyabr.
  20. ↑ „Corruption Perceptions Index 2021: Russia“ (en). Transparency.org. Qaraldi: 2022-yil 1-dekabr.
  21. ↑ Kalinina, Alexandra. „Коррупция в России как бизнес“ (ru-RU). Институт современной России (2013-yil 29-yanvar). Qaraldi: 2018-yil 9-yanvar.
  22. ↑ Osipian, Ararat. (2012). „Loyalty as Rent: Corruption and Politicization of Russian Universities.“ International Journal of Sociology and Social Policy, 32(3/4), pp. 153-167.
  23. ↑ May 2008 — December 2011, Deputy prime minister of Russia, since December 2011, the head of Russian Presidential Administration
  24. ↑ Автор статьи: Максим Легуенко, Екатерина Трофимова. „Взятки в России: кто, где, сколько и можно ли с этим бороться? :: Деловой журнал :: РБК daily“. Magazine.rbc.ru (2014-yil 17-iyun). 2012-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-iyul.
  25. ↑ Osipian, Ararat. (2012). „Education Corruption, Reform, and Growth: Case of Post-Soviet Russia.“ Journal of Eurasian Studies, 3(1), pp. 20-29.
  26. ↑ „Доля теневой экономики в РФ снизилась почти до 15%, таблицы "затраты-выпуск"... - Пресс-центр - Интерфакс“. Interfax.ru. 2012-yil 16-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 14-iyul.
  27. ↑ Source: Milov, Nemtsov, Ryzhkov, Shorina (2011). „Putin. Corruption. Independent expert report“, p. 6.
  28. ↑ „Средний размер взятки в России в 2010 году вырос с 27 до 47 тысяч руб“. РИА Новости (RIA Novosti) (2011-yil fevral). Qaraldi: 2014-yil 14-iyul.
  29. ↑ Osipian, Ararat. (2010). „Corrupt Organizational Hierarchies in the Former Soviet Bloc.“ Transition Studies Review, 17(4), pp. 822-836.
  30. ↑ Osipian, Ararat. (2009). „Corruption Hierarchies in Higher Education in the Former Soviet Bloc.“ International Journal of Educational Development, 29(3), pp. 321-330.
  31. ↑ Osipian, Ararat. (2012). „Who is Guilty and What to Do? Popular Opinion and Public Discourse of Corruption in Russian Higher Education.“ Canadian and International Education Journal, 41(1), pp. 81-95.
  32. ↑ Milov et al., Op, cit., 2011, p. 6.
  33. ↑ Osipian, Ararat. (2012). „Predatory Raiding in Russia: Institutions and Property Rights after the Crisis.“ Journal of Economic Issues, 46(2), pp. 469-479.
  34. ↑ Kazyrytski, Leanid (2 July 2019). "Fighting Corruption in Russia: Its Characteristics and Purpose". Social & Legal Studies 29 (3): 421–443. doi:10.1177/0964663919859052. 
  35. ↑ Indeks vospriyatiya korrupsii 2010
  36. ↑ „Уровень коррупции в РФ за год снизился — Transparency International | Obщestvo | Lenta novostey „RIA Novosti““. 2011-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 1-dekabr.
  37. ↑ Po novoy shkale
  38. ↑ „Индекс восприятия коррупции 2013“. 2015-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 9-fevral.
  39. ↑ „Россия потеряла 9 позиций в «Индексе восприятия коррупции»“. 2015-yil 15-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 3-dekabr.
  40. ↑ „CPI 2020“. Transparency International. Qaraldi: 2021-yil 28-yanvar.
  41. ↑ „Transparency International“ (deadlink). 2013-yil 8-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-yanvar.
  42. ↑ Sakwa 2011, p. 329

Havolalar

tahrir 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rossiyada_korrupsiya&oldid=5271463" dan olindi