Sansyan

Sansyan (xitoycha 三弦 pinyin sānxián — uch torli) — anʼanaviy xitoy torli cholgʻu asbobi boʻlib, xitoy operasi va sychju anʼanaviy tszyannan ansamblida, shuningdek, dagushu hikoya qoʻshiqlarini (xitoycha: 大鼓书) va raqslarni (xit.) ijro etishda akkompanament sifatida foydalaniladi. Ikki xil: katta va kichik boʻladi^[1]^[2].

Boshqa nomi — syantszi^[1].

Tarix

Sansyan oʻynayotgan ayol (akvarel, Xitoy, XIX asr boshi)

Yaqin vaqtgacha, sansyan Xitoyda moʻgʻullar istilosidan keyin, XIV asrda paydo boʻlgan deb hisoblangan, ammo zamonaviy tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, sansyan Tan sulolasi davrlaridayoq (VII—X asrlarda) maʼlum boʻlgan^[2].

Sansyan tuzilishi jihatidan Oʻrta Osiyoning setar va tanbur kabi asboblariga oʻxshaydi, yapon syamisenining kelib chiqishi esa toʻgʻridan-toʻgʻri sansyandan boshlanadi (bu yerda, shuningdek, ryukyusk sansini ham oraliq bosqichga aylangan)^[2].

Pekin operasining toʻrtta asosiy musiqa asboblaridan biri Sansyan deb ataladi (qolgan uchtasi tszinxu, tszinerxu va yuetsin)^[3]. Pekin operasi orkestrida chertib chalinadigan asboblardan sansyan va yuetsindan tashqari pipa ham boʻlishi mumkin.

Tavsif

Katta sansyan Xitoyning shimolida koʻproq uchraydi, uning uzunligi 120 santimetrga yetadi, markaziy-sharqiy Xitoyda uzunligi taxminan 95 santimetrga yetadigan kichik sansyan keng tarqalgan, mamlakat janubida esa undan ham qisqaroq boʻlishi mumkin — 80 santimetrdan^[2].

Dumaloqlangan toʻrtburchak deka old va orqa qismidan ilon terisi bilan qoplangan. Qoziqlar ushlagichi orqaga egilgan va kuyi yoʻq, asbobning boʻyinchasi uzun^[1] Sansyanning uchta choʻzilgan qoziqlari bor^[2].

Anʼanaga koʻra, uchta tor ipakdan qilingan; hozirda odatda neylon bilan oʻralgan poʻlatdan qilinadi^[2].

Oʻyin davomida sansyan qiya ushlanadi, deka musiqachining oʻng soniga tayanib turadi, unda tirnoq yoki kichik mediator bilan oʻynaladi^[2].

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 „Sanxian“ (en). Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 2016-yil 24-may.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Alan R. Thrasher. „Sanxian“ (en). Grove Music Online. Qaraldi: 2016-yil 24-may.
↑ Laikwan Pang, Paul Clark, Tsan-Huang Tsai. Listening to China’s Cultural Revolution: Music, Politics, and Cultural Continuities. Springer, 2016 — 22-bet. ISBN 9781137463579.

[britannica-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 „Sanxian“ (en). Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 2016-yil 24-may.

[GMO-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Alan R. Thrasher. „Sanxian“ (en). Grove Music Online. Qaraldi: 2016-yil 24-may.

[3] Laikwan Pang, Paul Clark, Tsan-Huang Tsai. Listening to China’s Cultural Revolution: Music, Politics, and Cultural Continuities. Springer, 2016 — 22-bet. ISBN 9781137463579.

[1]

[2]

[3]