Serbiya davlat madhiyasi

„Bože pravde“ (serb kirillcha: Boje pravde, serbcha talaffuzi: [bǒʒe prâːʋde], „Adolat Xudosi“) Serbiya Konstitutsiyasining 7-moddasida belgilanganidek, Serbiya davlat madhiyasidir. „Bože pravde“ 1919-yilgacha Serbiya Serblar, Xorvatlar va Slovenlar Qirolligi tarkibiga kirgunga qadar Serbiya Qirolligining davlat madhiyasi edi. U 2004-yilda parlamentning qoʻllash boʻyicha tavsiyasi bilan dastlab milliy madhiya sifatida qayta qabul qilingan va 2006-yilda Serbiya oʻz mustaqilligini tiklaganidan soʻng konstitutsiyaviy ruxsat etilgan.

Serbiya davlat madhiyasi
Soʻz muallif(lar)i	Jovan Đorđević, 1872
Bastakor	Davorin Jenko
Qabul qilindi	1882-yil 6-mart (Serbiya Qirolligi) 2006-yil 6-noyabrda qayta qabul qilingan 1991-yil 19-dekabr qayta qabul qilingan (Serbiya Krajina Respublikasi) 1992-yil 9-yanvar qayta qabul qilingan (Srpska Republika)

Tarix

Shahzoda Mixailo oʻldirilgach, 1872-yilda Milan Obrenović oʻzining voyaga etganini nishonlab, taxtga oʻtirdi. Keyin u Belgraddagi Milliy teatrning menejeri Jovan Đorđevićga spektakl buyurtma qildi, u tezda Serbiya tarixi va Obrenović sulolasini ulugʻlash maqsadida „Marko kazuje na kome je carstvo“ (Marko imperator nomini aytadi) spektaklini yozdi va taqdim etdi. Dorđevich qoʻshigʻi xalq orasida asarning oʻzidan koʻra tezda koʻproq mashhur boʻldi va 1882-yilda Milanning Serbiya qiroli sifatida taxtga chiqishi munosabati bilan Dorđevich matnni qayta ishladi va shuning uchun uning yangi versiyasi Serbiyaning birinchi rasmiy madhiyasiga aylandi. 1903-yilda, may toʻntarishidan soʻng, Obrenović sulolasi yoʻq boʻlib ketdi va Serbiya boshqaruviga Karađorđevićlar keldi. Serbiyaning yangi qiroli Peter I davlat ramzlarini, hatto madhiyasini ham oʻzgartirmoqchi edi. Venalik avstriyalik bastakor August Stol Serbiya qiroli uchun qoʻshiq bastalagan. Koʻpgina serb shoirlari (Aleksa Santich boshqalar qatorida) ishtirok etgan turli tanlovlar ham muvaffaqiyatsizlikka uchradi. Oxir-oqibat, 1909-yilda matnga ozgina oʻzgartirishlar kiritib, Bože pravde madhiyasini qayta rasmiylashtirishga qaror qilindi. Serbiya Qirolligining milliy madhiyasi boʻlsa-da, u vaqti-vaqti bilan Serbiya milliy qoʻshigʻi deb ataladi. Serbiyaning turli hukmdorlari madhiya soʻzlarini oʻzlariga moslab oʻzgartirdilar. Serbiya shahzodasi Milan I hukmronligi davrida „Xudo, shahzoda Milanni saqla“ (knez Milana Bože spasi) soʻzlari Serbiya qirollikka aylanganidan keyin Qirol Milanga oʻzgardi. Keyinchalik u Peter I va Alexandr I ga ham moslashtirilgan. Serblar, xorvatlar va slovenlar qirolligi davrida (keyinchalik Yugoslaviya Qirolligiga aylandi) „Bože pravde“ uning milliy madhiyasining bir qismi edi. Ikkinchi jahon urushi arafasida Parijda boʻlib oʻtgan Musiqa Konfederatsiyasining yirik xalqaro yigʻilishida bu madhiya dunyodagi eng goʻzal uchtalikdan biri deb eʼlon qilindi.

Matn

Toʻliq Serbiya milliy madhiyasi rasmiy maʼlum boʻlganidek, sakkiz banddan iborat boʻladi, lekin odatda faqat birinchi ikkitasi qisqalik sababli ommaviy tadbirlarda ijro etiladi. Toʻliq ijrolarda uchinchi misra ham odatda ijro etiladi.

Serb kirill alifbosi	Serb lotincha	Ingliz tiliga sheʼriy tarjimaon
I Боже правде, ти што спасе од пропасти досад нас, чуј и од сад наше гласе и од сад нам буди спас. Моћном руком води, брани будућности српске брод, 𝄆 Боже спаси, Боже xрани, српске земље, српски род! 𝄇 II Сложи српску браћу драгу на свак дичан славан рад, слога биће пораз врагу а најјачи српству град. Нек на српској блиста грани братске слоге златан плод, 𝄆 Боже спаси, Боже xрани српске земље, српски род! 𝄇 III Нек на српско ведро чело твог не падне гнева гром Благослови Србу село поље, њиву, град и дом! Кад наступе борбе дани к победи му води ход 𝄆 Боже спаси, Боже xрани српске земље, српски род! 𝄇 IV Из мрачнога сину гроба српске славе нови сјај настало је ново доба Нову срећу, Боже дај! Отаџбину српску брани петвековне борбе плод 𝄆 Боже спаси, Боже брани моли ти се српски род! 𝄇	I Bože pravde, ti što spase od propasti dosad nas, čuj i odsad naše glase i od sad nam budi spas. Moćnom rukom vodi, brani budućnosti srpske brod, 𝄆 Bože spasi, Bože hrani, srpske zemlje, srpski rod! 𝄇 II Složi srpsku braću dragu na svak dičan slavan rad, sloga biće poraz vragu a najjači srpstvu grad. Nek na srpskoj blista grani bratske sloge zlatan plod, 𝄆 Bože spasi, Bože hrani srpske zemlje, srpski rod! 𝄇 III Nek na srpsko vedro čelo tvog ne padne gneva grom Blagoslovi Srbu selo polje, njivu, grad i dom! Kad nastupe borbe dani k pobedi mu vodi hod 𝄆 Bože spasi, Bože hrani srpske zemlje, srpski rod! 𝄇 IV Iz mračnoga sinu groba srpske slave novi sjaj nastalo je novo doba Novu sreću, Bože daj! Otadžbinu srpsku brani petvekovne borbe plod 𝄆 Bože spasi, Bože brani moli ti se srpski rod! 𝄇 }}	I God of Justice; Thou who saved us when in deepest bondage cast, Hear Thy Serbian childrenʼs voices, Be our help as in the past. With Thy mighty hand sustain us, Still our rugged pathway trace; 𝄆 God, our hope; protect and cherish, Serbian lands and Serbian race! 𝄇 II Bind in closest links our kindred Teach the love that will not fail, May the loathed fiend of discord Never in our ranks prevail. Let the golden fruits of union Our young tree of freedom grace; 𝄆 God, our Master! Guide and prosper, Serbian lands and Serbian race! 𝄇 III Lord! Avert from us Thy vengeance, Thunder of Thy dreaded ire; Bless each Serbian town and hamlet, Mountain, meadow, hearth and spire! When our host goes forth to battle Death or victory to embrace- 𝄆 God of armies! Be our leader, Strengthen then the Serbian race! 𝄇 IV On our sepulcher of ages Breaks the resurrection morn, From the slough of direst slavery Serbia anew is born. Through five hundred years of durance We have knelt before Thy face, 𝄆 All our kin, O God! Deliver, Thus entreats the Serbian race! 𝄇 }}

Havolalar

• Serbian anthem streaming audio, lyrics and info (archive link)
• National Assembly of the Republic of Serbia - Important Documents