Vikipediya

Sezai Selek

Sezai Selek (1871-yil mart, Istanbul — 1961-yil 26-mart, Istanbul), turk davlat xizmatchisi.

Janob Sezai

Hayoti

tahrir

Istanbulning Fotih Altimermer tumanida tavallud topgan. U 6 yoshida otasidan ajrab qolgan. 1889-yili Darushshafakani tamomlagan. Arab, fors va fransuz tillarini oʻrgangan. U Gʻaznachilik mudirligi, Istanbul Şehreminligi (metropolitan hokimi), Milliy saroylar mudirligi va Darushshafaka boshqaruv kengashi raisi lavozimlarida ishlagan.

Oʻlimidan soʻng (1969-yilda) Istanbulning Nishantashi tumanida 25-yil yashagan koʻchaga uning hukmronligi davridagi hissalari tufayli Sezai Selek Sokak nomi berildi[1].

Ish faoliyati

tahrir

1890-1913: Hasne Hassa direktori

tahrir

U 1890-yil 13-sentyabrdan 1913-yil 14-fevralgacha xizmat qildi. U buxgalteriya idorasida oʻz vazifasini boshladi va mos ravishda Wells idorasi va koʻchmas mulk idorasi menejerining yordamchisi boʻlib xizmat qildi va 1911-yilda Buxgalteriya moliya menejeri lavozimiga koʻtarildi.

Sulton Abdulhamidga tegishli boʻlgan 1911-yilda Xazina Hassa Buxgalteriya Moliya mudiri boʻlganida Ittifoq va Taraqqiyot partiyasi tomonidan sotib yuborilgan zargarlik buyumlari topildi. Ikkinchi jahon urushi tufayli zarur boʻlgan 2 ta harbiy kema, suv osti kemalari, torpedalar va artilleriya uchun Parijda[2] kimoshdi savdosiga qoʻyilib, jami 7 million frank daromad keltirgan holda vazirlikdan minnatdorchilik yorligʻi oldi:

"Sulton Abdulhamidga tegishli boʻlgan javohirlarni Parijda tayyorlash va uni sotishda katta eʼtibor va yoʻl-yoʻriq koʻrsatdik va maxsus qonun bilan Usmonli dengiz floti va Muavenet Milliye jamiyatlariga topshirdik. Vaziyat tarjimasida shunday deb yoziladi. Dastlabki sotishning baholangan qiymatidan 57,5 foizga koʻproq bajarilganligi gʻazna tomonidan alohida eʼtirof etilgadi va yuqorida qayd etilgan muhim vazifa ishonchli va sifatli bajarilganligi sababli vazirlikning tashakkurnomasi bilan taqdirlandi[3].

1913-1919: Istanbul shahar hokimligi

tahrir
 
Ofisda

1917-yil 8-iyuldan 1918-yil 27-avgustgacha u vakillik orqali Istanbul shahar hokimligi (Shehremin) lavozimida faoliyat yuritgan[3]. 1918-yilda vazirlar mahkamasi oʻzgargani sababli ishdan boʻshatilgan. Milliy kurash gʻalaba bilan yakunlanganidan keyin u birinchi saylovda Jamoat uyushmasi aʼzosi va rahbari etib saylanadi.

U 1913—1919-yillar oraligʻida boshqargan Shehremanetdagi turli vazifalarida quyidagicha tan olingan:

"U partiyaviylikka begona boʻlmasada, davlat xizmatchilarining siyosiy qarashlariga asloaralashmagan, vijdonli davlat xizmatchisi, Bosh inspektor Hoji Lutfiy Bey raisligida Intihob Memuriy komissiyasini tuzgan. Davlat xizmatchilari ushbu komissiya orqali ishlagan. Har doim lavozim boʻyicha koʻtarilish va oylik maoshini oshirishda jonbozlik koʻrsatgan boʻlsada, birovning aslo haq-huquqlarini yashirmasdi. Oʻz mandati paytida va umumiy urushning eng tushkun paytlarida u chet ellik amaldorlarni yollash taʼsirida emas edi, chunki ish hozirgidek hayajonli emas edi. Shu sababli, boʻsh ish oʻrinlari mavjud boʻlganda, Vasiylarni malakasi va ish stajiga koʻra koʻtarish va oshirish mutlaqo bepul edi. Shu sababdan zobitlar Sezai Beyga oʻz tashvishlarini bemalol aytishlari mumkin boʻlgan va buning natijasida uning huquqlarini berishiga ishonchlari komil boʻlgan. Shuning uchun u na Ismet Bey kabi magʻrur boʻlar, na Bedri Bey kabi xudbinlik va qoʻpollik qilmas edi[3].

1925-1945: Milliy saroylar direktori

tahrir

Otaturkning toʻliq qoʻllab-quvvatlashiga ega boʻlgan Sezai Selek Milliy saroylarda eng uzoq vaqt xizmat qilgan boshqaruvchilik qilgan. Sezai Bey 1925-yilning 1-mayidan 1945-yilning 25-fevraliga qadar 20 yil davomida Milliy saroylar direktori lavozimida ishlab kelgan[3]. Vazirlar Kengashining saroyning saltanat darvozalari va turli joylardan Usmonli tugʻralarini olib tashlash qaroriga tarixiy asar va ularda qurilgan sanani koʻrsatganligi bois eʼtiroz bildirganlar[4][5].

1924-yilda Usmonli sulolasi aʼzolari surgun qilinganidan keyin saroylar 3 oy davomida yopiq qoladi va oʻsha yilning iyun oyida Milliy koʻchmas mulk boshqarmasi tomonidan tashkil etilgan. Tahrir va aniqlash komissiyasi narsalarni aniqlash va hisoblashni boshladi. Saroylarda uchta alohida kichik qoʻmita bilan birgalikda. Bu komissiyaning rahbari, kelajakda „Selek“ familiyasini oladigan Gʻazna vazirligining sobiq xodimi Sezai Bey boʻlgan. Sezai Bey raisligida amalga oshirilgan aholini roʻyxatga olish va aniqlash jarayonida saroy maydonlarining raqamlanishini ham amalga oshiriladi va Vazirlar Kengashining 1925-yil 19-yanvardagi qarori bilan Dolmabahche saroyi va Beylerbeyi saroyi boshqaruvga qoldiriladi. Milliy saroylar direksiyasi, ularni Milliy saroylar nomi ostida saqlab qolish yoʻli bilan tashkil topadi. Yuqorida tilga olingan Vazirlar Kengashi qarori asosnosida 1925-yil 1-mayda Milliy Saroylar Boshqarmasi tashkil etiladi va Sezai Bey muassasa direktori lavozimini egallaydi.

1935-yilda Istambulning Beshiktosh shahrida joylashgan Svistopel yerini roʻyxatga olish boshqarmasidan ajratish soʻralganda va bu holat Milliy koʻchmas mulk boshqarmasi (Moliya vazirligi) tomonidan Saroylar boshqarmasiga xabar qilinganidagina, yer Savol saroyga topshiriladi.U bu yer xususiy mulk ekanligini va boshqa muassasalar uni tasarruf etishi hech qachon mumkin emasligini aytib, eʼtiroz bildirdi. Sezai Bey ham Otaturk shahridandir[6].

ixtiyoriy ish

tahrir

Sezai Bey 1914-yildan boshlab Darushshafaka jamiyati boshqaruv kengashi aʼzosi sifatida faoliyat boshlagan, 1939-1940 va 1946-yillarda jamiyat boshqaruv kengashi raisi lavozimlarida ish olib borgan[7][8][9][10]. 37-yillik xizmatdan soʻng 1951-yilda jamiyatni tark etadi.

Shaxsiy hayot

tahrir
 
Sezai Selek va uning oilasi

Uning otasi Huseyin Tevfik ogʻa sartarosh, doʻkondor kethuda (Usmonlilar imperiyasida sartaroshlar ham jarroh boʻlgani sababli bu unvon jarrohlarga ham tegishli boʻlgan)[11]. Ferik Dr. Selami Poshoning qizi Guldeste Eynegʻolluzadega uylangan holda, 4 nafar farzand koʻrdi. Cabir Selek, Berceste Anter, Yavuz Selek va Sutude Aras[12][13].

Mustaqillik urushida katta faollik koʻrsatgan, ingliz Kamol nomi bilan ham tanilgan Ahmet Esat Tomrukning amakisi boʻlgan Sezai Bey, otasi 5 yoshida vafot etganidan soʻng, Ahmet Esatni himoyasiga olib, keyin Galatasaroyda oʻqitdi. U yaxshi taʼlim olishini taʼminlash uchun oʻrta maktabga kirdi[14].

Manba

tahrir
  1. ↑ Mülkiye Encümeni Mazbatası. 
  2. ↑ „Abdülhamid'in hiç duyulmamış hazin hikayesi“. meteakyol.com.tr (9 ocak 1994). 1 ocak 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 aralık 2018.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 İstanbul Şehreminleri (Büyükşehir Belediye Başkanları. Ankara: İşaret Yayınları, 2007. ISBN 978-975-350-194-1. 
  4. ↑ Güdük Minare, Hüner Şencan 2018 ISBN 9789944567008
  5. ↑ „Tarihimizin Tanığı olarak Dolmabahçe Sarayı ve Atatürk“ (25 temmuz 2016). 16 aralık 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 aralık 2018.
  6. ↑ „Tarihimizin Tanığı olarak Dolmabahçe Sarayı ve Atatürk“ (25 temmuz 2016). 16 aralık 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 aralık 2018.
  7. ↑ Cemiyeti Tedrisiyei islamiye Darüşşafaka 1932, 1933, 1934. İstanbul, Reklam Matbaası.
  8. ↑ Darüşşafaka 1939 YK defteri. 
  9. ↑ Darüşşafaka 1940 YK defteri. 
  10. ↑ Darüşşafaka 1946 YK defteri. 
  11. ↑ Osmanlı İstanbulu, II : II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu bildirileri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2014. ISBN 9786056527708. 
  12. ↑ „Ölüm ilanı“. milliyet.com.tr (25 temmuz 1977). 9 şubat 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 aralık 2018.
  13. ↑ „Ölüm ilanı“. hurriyet.com.tr (28 şubat 2017). 16 aralık 2018da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16 aralık 2018.
  14. ↑ İngiliz Kemal 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Sezai_Selek&oldid=5231241" dan olindi