Kremniyli jinslar

Kremniyli jinslar (silitsitlar) — tarkibida kremnezyom miqdori 50% va undan ortiq boʻlgan yotqiziklar. Mineral tarkibi boʻyicha opal-kristobalitli va xalsedon-kvarsli guruhlarga boʻlinadi. Birinchi guruhga trepel, opoka, geyzerit, kremniyli tuf, kremniyli konkretsiya (gʻudda), radiolarit va spongolit, ikkinchisiga esa ftanit va yashma kiradi. Geyzerit va kremniyli tuf issiq buloq (geyzer) suvlarida erigan kremniy oksidining choʻkishi tufayli, kremniyli konkretsiyalar esa diagenez jarayonida hosil boʻladi. Diatomitlar bir hujayrali diatomey suv oʻtlari, radiolyarit, spongolit, trepel va opokalar hayvon qoldikdarining toʻplanishidan, yashma va ftanitlar esa birlamchi kremniyli jinslarning oʻzgarishidan yuzaga keladi. Kremniyli jinslar muhim foydali qazilma hisoblanadi.

Zeb-ziynat buyumlari (yashma) tayyorlashda, moy va vino mahsulotlarini tozalashda (opoka, trepel), sement ishlab chiqarishda va qurilish sanoatida keng qoʻllanadi.

Kremniyli jinslar dunyo okeani choʻkindilari va materik platformalarida, asosan, Shimoliy va Janubiy yarim sharlarning yuqori kengliklarida keng tarqalgan, shuning-dek, ular geosinklivallarda ham ancha rivojlangan. Hozirgi davrda dengiz suvlari kremnezyom bilan toʻliq toʻyinmagan va Kremniyli jinslarning xemogen choʻkishi sodir boʻlmayapti, faqatgina organik Kremniyli jinslar toʻgatanmokda.