Sineperver Sulton (turkcha: Ayşe Sineperver Sultan; usmonli turkcha: عایشه سینه پرور سلطان)(1759—1760-yillar—1828-yil 11-dekabr) —Sulton Abdul Hamid I ning 4-xotini va Usmonli Imperiyasini Sultoni Murod IV ning Volida Sultoni.

Sineperver Sulton
Usmonli Imperiyasi ning Valide sulton
Turmush oʻrtogʻi Abdul Hamid I
Toʻliq nomi
turkcha: Ayşe Sineperver Sultan
usmonli turkcha: عایشه سینه پرور سلطان
bolgarcha: Sofia or Sonya
Uy Usmonli (nikohidan soʻng)
Dini Sunni Islom

Imperatorning turmush oʻrtogʻi sifatidagi hayoti tahrir

Sineperver 1774-yilda Abdul Hamidga turmushga chiqdi va unga „Toʻrtinchi Konsort“ unvoni berildi.[1] Oʻsha yili Simten Xotun, ilgari imperator haramidan boʻlgan badavlat ayol oʻz erini Sineperverga berdi. 1775-yilda u „Uchinchi konsort“ ga koʻtarildi. 1776-yil 7-dekabrda u oʻzining birinchi farzandi, oʻgʻli Shehzade Ahmadni dunyoga keltirdi, u 1778-yil 18-noyabrda taxminan ikki yoshida vafot etdi.[2][3][4]

1778-yilda u „Ikkinchi konsort“ darajasiga koʻtarildi. 1778-yil 17-iyulda u ikkinchi farzandi Esma Sulton ismli qizini dunyoga keltirdi.[2][3] Bir yil oʻtib, 1779-yil 8-sentabrda u uchinchi farzandi, oʻgʻli Shehzade Mustafoni (boʻlajak Mustafo IV) dunyoga keltirdi.[2][5][3] Katta oʻgʻli Ahmad kabi kasal boʻlib oʻlib qolishidan qoʻrqib, u tugʻilgandan keyin Kethyudani u uchun duoga chaqirdi. Shuningdek, u qarzlari tufayli qamalgan mahbuslarni ozod qilish va qarzlarini toʻlashni buyurdi.[3]

1780-yilda Uskudarda Cedid Valide masjidi yaqinida oʻgʻli Ahmad xotirasiga favvora qurdirdi.[2][3]

Ikki yil oʻtgach, 1782-yil 12-dekabrda u uchinchi farzandini, qizi Fatma Sultonni dunyoga keltirdi, ammo u 1786-yil 11-yanvarda uch yoshida chechakdan vafot etdi.[2][6][4] Abdulhamid 1789-yilda vafot etgandan soʻng Sineperver beva qolgan edi. Keyin u Eski Saroyga joylashdi.[3]

 
Istanbuldagi Eyüpsulton masjidi qabristonida joylashgan Ayshe Sineperver Sultonning qabrtoshi

Valide Sulton va oxirgi yillar tahrir

1807-yil 29-mayda Sulton Salim III taxtdan olgach, oʻgʻli taxtga oʻtgandan soʻng, Sineperver Valide Sulton boʻldi. Salimning onasi Mihrishah Sultonning kethudasi boʻlgan Yusuf ogʻa Salimning yaqinlaridan edi. U 1808-yilda Selimga qarshi qoʻzgʻolonda Kabakchi Mustafoning hiyla-nayranglari bilan koʻndirildi va nihoyat oʻldirildi, shundan soʻng uning soliq fermasi Sineperverga berildi.[7]

Mustafo oʻn toʻrt oy sultonlik qilgandan soʻng, 1808-yil 28-iyulda Alemdar Mustafo posho boshchiligidagi qoʻzgʻolon natijasida taxtdan agʻdarildi. Keyinchalik u keyingi Sulton Mahmud II buyrugʻi bilan qatl etilgan.[8][3] Uning vafotidan keyin u nafaqaga chiqdi va oʻzini qizi Esma Sultonga bagʻishladi.[3] Koʻrinishidan, u Sulton Mahmudga maktub yozib, undan yashash uchun uy soʻraganligi uchun ogʻir kunlarni boshdan kechirdi.[3]

1810-yilda u Adapazari yaqinida maktab va favvora qurdirdi. Xarajatlarni qoplash uchun u oʻz daromadlarining bir qismini doʻkon va fermer xoʻjaliklaridan keladigan tezislarga ajratdi. Bular keyinchalik 1814-yilda koʻpaytirildi.[3] 1825-yilda Istanbulda Hirka-i Serif va Karagümrük oʻrtasida favvora qurdirdi.[2][3]

U oʻgʻli qatl qilinganidan keyin yigirma yildan koʻproq vaqt yashadi va 1828-yil 11-dekabrda Istanbulda vafot etdi. Uning qabri Istanbulning Eyüp shahridagi Eyüp Sulton masjidining Favvora (Shadirvan) hovlisida joylashgan.[2][3] Uning qizi 1848-yilda vafot etib, undan keyin yigirma yildan uzoqroq yashadi.[3]

Avlodlari tahrir

Abdul Hamid bilan birga Sineperverning toʻrt farzandi bor edi:

  • Shehzoda Ahmad (1776-yil 7-dekabr — 1778-yil 18-noyabr, Abdulhamid I qabriga dafn etilgan);[4]
  • Esma Sulton[9] (1778-yil 16-iyul — 1848-yil 4-iyun, Mahmud II maqbarasiga dafn etilgan), 1792-yil 29-mayda turmushga chiqqan, Damat Kichik Huseyin posho (1803-yil 8-yanvarda vafot etgan), Sulton Selim III ning oʻgay ukasi;[2]
  • Mustafo IV (1779-yil 8-sentyabr — 1808-yil 16-noyabr, Abdulhamid I qabriga dafn etilgan), 1807—1808-yillarda Usmonlilar imperiyasining sultoni;[4]
  • Fatma Sulton (1782-yil 12-dekabr — 1786-yil 11-yanvar, Abdulhamid I qabriga dafn etilgan).[10][4]

Ommaviy madaniyatda tahrir

  • Gretsiya shahzodasi Mayklning „Sulton“ (NY: Harper & Row, 1983),ISBN 0-06-015166-8
  • 1989-yilda Shveysariya-Amerika dramatik filmi "Sevimli, Sineperver" shved aktrisasi Maud Adams tomonidan tasvirlangan.[11]
  • 2018-yilda turkiy tarixiy fantastika seriali Kalbimin Sultoni, Sineperver turk aktrisasi Itir Esen tomonidan tasvirlangan.[12]

Yana qarang tahrir

Manbalar tahrir

  1. Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18 bet. ISBN 978-9-756-59601-2. 
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Uluçay 2011.
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 Duran 2007.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Haskan 2018.
  5. Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18 bet. ISBN 978-9-756-59601-2. Sarıcaoğlu, (2001). Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı. pp. 8, 10, 17-18. ISBN 978-9-756-59601-2.
  6. Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18 bet. ISBN 978-9-756-59601-2. Sarıcaoğlu, (2001). Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı. pp. 8, 10, 17-18. ISBN 978-9-756-59601-2.
  7. Davis. The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group, 1986 — 9, 11-12 bet. ISBN 978-0-313-24811-5. 
  8. Davis. The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group, 1986 — 9, 11-12 bet. ISBN 978-0-313-24811-5.  Davis (1986). The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group. p. 9, 11-12. ISBN 978-0-313-24811-5.
  9. Kal'a, Ahmet. Vakıf su defterleri. İstanbul Araştırmaları Merkezi, 2002 — 182 bet. 
  10. Sarıcaoğlu. Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı, 2001 — 8, 10, 17-18 bet. ISBN 978-9-756-59601-2. Sarıcaoğlu, (2001). Kendi kaleminden bir Padişahın portresi Sultan I. Abdülhamid (1774-1789). Tatav, Tarih ve Tabiat Vakfı. pp. 8, 10, 17-18. ISBN 978-9-756-59601-2.
  11. Full Cast & Crew: The Favorite (1989), qaraldi: 2020-04-08
  12. Kalbimin Sultanı - Sineperver Sultan - Itır Esen Kimdir (Gerçek İsmi, Rolü, Öldü mü, Ayrıldı mı), qaraldi: 2020-04-03

Kitobiy manbalar tahrir

  • Uluçay, M. Çağatay. Padişahların kadınları ve kızları. Ötüken, 2011. ISBN 978-9-754-37840-5. 
  • Duran, Türkan. I. Abdülhamid'in Kızı Esma Sultan'ın Hayatı (1778–1848), 2007. 
  • Haskan, Mehmet Nermi. Hamîd-i Evvel Külliyesi ve Çevresi. Istanbul Ticaret Borsasi, January 1, 2018. ISBN 978-6-051-37663-9. 
Royal titles
Oʻtmishdoshi:
Mihrişah Sulton
Valide Sulton
29-may 1807-yil – 28-iyul 1808-yil
Vorisi:
Nakşidil Sulton