Ta'lim falsafasi

Taʼlim falsafasi---Amaliy falsafaning akademik sohasiga yoki taʼlimning taʼrifi, maʼnosi va maqsadlarini oʻrganadigan taʼlimning maʼlum bir turi yoki qarashlarini targʻib qiluvchi taʼlim falsafalaridan biriga tegishli boʻlishi mumkin.

Taʼlim falsafasi akademik soha sifatida „taʼlim va uning muammolarini oʻrganadigan falsafiy tadqiqotdir“.Uning asosiy mavzusi-taʼlim va uning usullari falsafa bilan bir xil. Taʼlim falsafasi taʼlim jarayoni yoki oʻquv intizomi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, u oʻqitish va oʻqitishning maqsadlari, shakllari va natijalariga gʻamxoʻrlik qilishni oʻz ichiga olgan fanning bir qismi boʻlishi mumkin; Yoki bu fanning tushunchalari, maqsadlari va usullariga qiziqishni anglatuvchi intizomiy falsafa boʻlishi mumkin. Shunday qilib, u taʼlim sohasi va amaliy falsafa sohasining bir qismidir, shuning uchun u metafizika,gnoseologiya, qadriyatlarni oʻrganish va falsafiy yondashuvlardan(reflektiv -nazariy-analitik)foydalanadi. Masalan,pedagogika va siyosat masalalari, lekin ular bilan cheklanmagan holda, taʼlim, oʻquv dasturi, shuningdek, oʻquv jarayoni. Misol uchun, siz taʼlim va oʻqitish nimani tashkil etishini, taʼlim va taʼlim amaliyotida aniqlangan qadriyatlar va meʼyorlarni, oʻquv intizomi sifatida taʼlimning litsenziyasi va cheklovlarini, shuningdek, taʼlim yoki pedagogik nazariya va amaliyot oʻrtasidagi munosabatlarni oʻrganishingiz mumkin.

Taʼlim falsafasi odatda falsafa boʻlimlarida emas, balki taʼlim boʻlimlarida yoki kollejlarda oʻqitiladi, bu huquq maktablarida oʻqitiladigan huquq falsafasiga oʻxshaydi. Falsafaning koʻplab sohalari va fanlari bilan bir qatorda taʼlim olishning koʻplab usullari taʼlim falsafasini nafaqat xilma-xil, balki aniqlash qiyin boʻlgan sohaga aylantiradi. Ushbu oʻxshashlik taʼlim falsafasini taʼlim nazariyasi bilan chalkashtirib yuborishga olib kelmasligi kerak, bu falsafani taʼlim masalalariga qoʻllash bilan aniq belgilanmagan. Taʼlim falsafasini ham falsafani oʻqitish bilan aralashtirib yubormaslik kerak, yaʼni falsafa fanini oʻqitish va oʻrganish. Shuningdek, taʼlim falsafasini o‘quv fani sifatida emas, balki pedagogika, o‘quv dasturi, taʼlim nazariyasi va taʼlim maqsadini birlashtirgan hamda o‘ziga xos metafizik, gnoseologik va qadriyatli taxminlarga asoslangan meʼyoriy taʼlim nazariyasi sifatida tushunish mumkin. Bu nazariyalar taʼlim falsafasi deb ham ataladi. Masalan, oʻqituvchidan koʻp yillik taʼlim falsafasiga amal qilish yoki doimiy taʼlim falsafasiga amal qilish soʻralishi mumkin.

Taʼlim falsafasi

idealizm

Platonning taʼlim falsafasi uning ideal respublika haqidagi qarashlariga asoslangan edi, bunda shaxsning eng yaxshi taklifi adolatli jamiyatga boʻysunish edi. U turli ijtimoiy tabaqalarga mos bolalarni ajratib koʻrsatishga katta eʼtibor qaratgan holda, bolalarni onalaridan ajratish va davlat vasiysi sifatida tarbiyalashni targʻib qildi. Eng yuqori martabadagi bolalar eng koʻp taʼlim oladilar, shunda ular shaharni himoya qilishlari va oʻzidan pastdagilarga gʻamxoʻrlik qilishlari mumkin. Taʼlim yaxlit boʻlib, u faktlar, koʻnikmalar, jismoniy intizom, musiqa va sanʼatni oʻz ichiga oladi, u mehnatsevarlikning eng yuqori shakli deb biladi.

Platon isteʼdod irsiy yoʻl bilan oʻtmaydi, shuning uchun u har qanday ijtimoiy sinfning har qanday bolasida mavjud deb hisoblardi. U bunga asoslanib, munosib qobiliyatga ega boʻlganlar hukmron sinf rolini oʻynashga yaroqli boʻlishi uchun davlat tomonidan oʻqitilishini taʼkidlaydi. Bu mohiyatan aholining oʻqimishli ozchiligi oʻz maʼlumoti(va ularning tugʻma taʼlim qobiliyati)tufayli sogʻlom hukumat uchun malakali degan taxminga asoslangan tanlab xalq taʼlimi tizimini oʻrnatadi.

Aflotunning asarlarida shunday gʻoyalar mavjud:boshlangʻich taʼlim faqat oʻn sakkiz yoshga toʻlgunga qadar qoʻriqchilar sinfiga beriladi, keyin ikki yillik majburiy harbiy tayyorgarlik, soʻngra talablarga javob beradiganlar uchun oliy maʼlumot.Boshlangʻich taʼlim ruhni atrof-muhitga moslashtirgan boʻlsa, oliy taʼlim ruhni uni yorituvchi haqiqatga erishishga yordam berdi. Erkaklar va ayollar bir xil turdagi taʼlim olishadi. Boshlangʻich taʼlim musiqa va jismoniy mashqlardan iborat boʻlib, muvozanatli shaxsni yaratish uchun shaxsdagi yumshoq va zoʻravonlik xususiyatlarini oʻrgatish va uygʻunlashtirishga qaratilgan.

Abadiy falsafa

Perpetualistlarning fikricha, doimiy ahamiyatga ega boʻlgan narsalarni hamma joyda hamma odamlarga oʻrgatish kerak. Ular eng muhim masalalar insonni rivojlantiradigan narsa deb hisoblashadi. Faktlarning tafsilotlari doimo oʻzgarib turadiganligi sababli, ularni eng muhim mavzular qatoriga kiritish mumkin emas. Shunday qilib, printsiplar faktlar emas, balki oʻrgatish kerak boʻlgan narsadir. Odamlar inson ekan, ularning taʼlimi mashinalar yoki texnologiyalar bilan emas, balki birinchi navbatda insoniyligi bilan bogʻliq boʻlishi kerak. Odamlar birinchi navbatda inson va ikkinchi oʻrinda ishchilar boʻlgani uchun ularga kasbiy fanlarni emas, balki erkinlik bilan bogʻliq hamma narsani oʻrgatish kerak. Bu taʼlimotda faktlardan koʻra koʻproq donolik va mantiqqa, kasbiy tayyorgarlikdan koʻra koʻproq liberal sanʼatga eʼtibor qaratilgan.

Alan Blum

Tarixi: 1930 — 1992 yillar

Chikago universitetining siyosatshunoslik professori Bloom oʻzining"Yopiq Amerika aqli"uzun inshosida buyuk adabiyotga asoslangan anʼanaviy liberal taʼlimni maʼqulladi.

progressiv

Progressiv taʼlim-bu taʼlim odamlarning boshqa odamlar bilan hayot faoliyati orqali eng yaxshi oʻrganadigan ijtimoiy hayvonlar ekanligi tamoyiliga asoslanishi kerakligiga ishonishdir. Koʻpgina taʼlim nazariyalarining tarafdorlari singari, ilgʻorlar mavjud eng yaxshi ilmiy taʼlim nazariyalariga tayanishlarini daʼvo qilishadi. Aksariyat ilgʻor oʻqituvchilarning fikriga koʻra, bolalar xuddi olim kabi, Jon Dyuining taʼlim modeliga oʻxshash jarayonga amal qiladilar:

mulohazali taʼlim

Tafakkur taʼlimi taʼlim jarayonida maʼnaviy ongni yoyishga qaratilgan. Reflektiv yondashuvlar sinfda, ayniqsa oliy taʼlim yoki oʻrta taʼlim bosqichida(oʻzgartirilgan shaklda) qoʻllanishi mumkin. Parker Palmer reflektiv taʼlim usullarining kashshoflaridan biri hisoblanadi."Jamiyatdagi Reflektiv Aql"markazi taʼlimga yoʻnaltirilgan filialni tashkil etdi, bu oliy taʼlimda aks ettiruvchi ong assotsiatsiyasidir.

Oʻqituvchilar dars tayyorlashda aks ettirish usullaridan ham foydalanishlari mumkin;Waldorf maktabi ushbu oxirgi yondashuvning kashshoflaridan biridir. Bunda o‘tgan kungi faoliyatni ongli ravishda qayta ko‘rib chiqish, o‘quvchilarning ongliligini saqlab qolish, ilhomlantiruvchi taʼlim matnlari ustida fikr yuritish kabi turli amaliyotlar orqali mazmun, format yoki o‘qitish usullarini boyitish uchun ilhomga erishish mumkin. Ziegler taʼkidlaydiki, oʻqituvchilar oʻquvchilarning maʼnaviy rivojlanishiga faqat oʻzlarining ruhiy rivojlanishi orqali ijobiy taʼsir koʻrsatishi mumkin.