Taʼbirnoma

Taʼbirnoma — tush taʼbirini bayon qiluvchi kitoblar majmui. T.da tush va uning turlari, tush koʻrish holati va paytlari, taʼbir aytish usuli va shartlari bayon qilinadi. T. asosida tush yoʻyuvchilarni taʼbirchi, muabbir, roʻyochi deb atashgan. Taʼbirchidan folbinlik (tush koʻrgan odamning agʻvoli, mijozi va ismini yaxshi bilish, koʻrilgan narsani yaxshi va yomon fol ochib, soʻngra taʼbirini aytish) talab qilingan.

Eng qad. T. xitoycha "Itszin" nomli asardir. Turkiy tildagi dastlabki T. 8-asr oʻrtalari — 9-asr boshlarida Sharkiy Turkistonda yaratilgan, asl nomi "Irq bitigi" ("Fol kitobi")dir. U moniylik va shamanlik gʻoyalarini oʻzida mujassamlashtirgan. Kitobning maqsadi odamlarni ezgulikka chorlash, muayyan axloqiy prinsiplarni targʻib va tashviq qilishdir. Qad. turkiy davrdagi yana bir "Fol kitobi" moniy yozuvida bitilgan boʻlib, taxminan 9-asr boshlariga mansub. Unda qad. turkiylarning maʼlum bir detallar yoki hodisalarga asoslangan holda olamni anglashga intilishi ayon boʻladi. Ushbu kitobda buddaviylik oqimining taʼsiri ham bor, chunonchi, odam har qanday vaziyatda, yaʼni koʻrgan tushi yaxshi yoki yomon natija keltirishidan qati nazar, ezgu ishlar qilishi va burhonlar xizmatida boʻlishi lozim. Umuman, ezgulik va xayrli ishlar toʻgʻrisidagi oʻgitlar barcha T.larning tub mohiyatini tashkil etadi.

T.lar ichida fors tilidagi "Komil uttaʼbir" oʻzining mukammalligi bilan ajralib turadi. Bu kitob 20-asr boshlarida toshkentlik Mullo Azimxonkrri binni Mullo Yusufxon tomonidan oʻzbek tiliga tarjima qilingan ("Komil uttaʼbiri turkiy", 1916). Nasimxon Rahmonov.