Tajalli

Tajalli (arabcha: تجلي ‎ pl. h. tajalliyat deb ataladi) — islom dinida : „teofaniya“, ilohning bu yorugʻ dunyoda namoyon boʻlishi. Taʼlimot tarafdorlari ahli tajalliy^[1] (Tajaliyat odamlari) deb ataladi.

Diniy kitoblarda tahrir

Alloh taoloning gʻamga zohir boʻlishi va uning „tuproqqa aylangani“ haqida hikoya qiluvchi diniy kitoblarda tajalla („paydo boʻldi“) feʼli shakli keltirib oʻtilgan. Boshqa bir holatda esa Isroilning oʻgʻillari Muso paygʻambardan „Allohni ochiq koʻrsatinglar“ deb soʻragani uchun tuproqqa qorishishga hukm qilingan. Insoniyat Olloh taoloni koʻrishi juda murakkab ish.

Ilohiyotda tahrir

Qiyomat kuni odamlarni kutayotgan goʻzal vahiy kelishi haqidagi tajalli atamasini birinchi marta Raboh ibn Amr al-Qaysiy (vaf. 796) kiritgan, deb hisoblanib kelinadi^[2]. Tajalliya haqidagi bunday tushuncha Sahl at-Tustariy (vaf. 896) taʼlimotida rivojlantirilgan boʻlib, u tajalliyaning 3 xil koʻrinishini ajratib koʻrsatgan ^[3] :

ilohiy vahiy (mukashafa), yoki ilohiy mohiyatning paydo boʻlishi(tajalli al-zat);
nurlanish (maudi' an-nur), yoki ilohiy zotning uning sifatlarida paydo boʻlishi (tajalli sifat al-zat);
kelajak hayoti (al-axira va ma fiha), yoki ilohiy amrning (tajalli hukm al-zat) paydo boʻlishi ^[3].

1- va 2- holatlarda hollarda, aftidan, gap Allohning tanlangan „doʻstlari“ uchun tayyorlangan qiyomat kunidagi „koʻrinishi“ning turli jihatlari haqida boʻlgan. Ilohiy amrning namoyon boʻlishi, yaratilish va umumbashariy jazoga nisbatan abadiy ilohiy rejaning yakuniy amalga oshishidir. Islom ilohiyotshunoslarining at-Tustariy va uning tarafdorlari (saliyiya) qarashlarini tanqid qilishlaridan koʻrinib turibdiki, u qiyomat kunida Alloh taolo inson qiyofasida koʻrinishi mumkin ^[3].

Al- Halloj taʼlimotiga koʻra, Olloh doimo odamlarga atrofdagi olamning narsa va hodisalarida zohir boʻladi (yatajalli), lekin faqat tanlanganlar uni „koʻra olishi (yaʼni bilishi maʼnosida)“ mumkin. Alloh taoloning borligini bir zum ham unutmagan odam oʻzining shaxsiy insoniy fazilatlarini (nasut) yoʻqotib, ilohiylikka (lahut) shoʻngʻib ketishiga olib kelinadi ^[3].

Tajalli atamasi „varlik birligi“ (vahdat al-vujud) haqidagi taʼlimot tarafdorlari tomonidan keng qoʻllanilgan boʻlib, ular uchun iloh yagona zot (az-zat) boʻlib, son-sanoqsiz tasvirlarda (al-mutajaliya) namoyon boʻlishi mumkinligini aytib oʻtishi mumkinmumkin ^[3].

Manbalar tahrir

↑ Knysh A.. Ibn ʻArabi in the Later Islamic Tradition: The making of a polemical image in medieval Islam. SUNY Press, 1999.
↑ L. Massignon. Essai sur les origins du lexique technique de la mystique musulmane, Paris, 1922.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Ислам: ЭС 1991.

Adabiyotlar tahrir

Knish A. D. Tadjalli // Islam: ensiklopedicheskiy slovar / Otv. red. S. M. Prozorov. — M. : Nauka, GRVL, 1991. — S. 219-220. — 315 s. — 50 000 ekz. — ISBN 5-02-016941-2.
Tad̲j̲allī / Geoffroy E. // Encyclopaedia of Islam. 2 ed : [angl.] : in 12 vol. / ed. by P. J. Bearman, Th. Bianquis, C. E. Bosworth, E. van Donzel, B. Lewis, W. P. Heinrichs et al. — Leiden : E. J. Brill, 1960—2005.

[1] Knysh A.. Ibn ʻArabi in the Later Islamic Tradition: The making of a polemical image in medieval Islam. SUNY Press, 1999.

[2] L. Massignon. Essai sur les origins du lexique technique de la mystique musulmane, Paris, 1922.

[FOOTNOTEИслам:_ЭС1991-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Ислам: ЭС 1991.

[1]

[2]

[3]