Vikipediya

Tatyana Lioznova

Tatyana Mixaylovna Lioznova (tugʻilganda otasining ismi – Moiseyevna[1]; 1924-yil 20-iyul, Moskva, SSSR – 2011-yil 29-sentyabr, Moskva, Rossiya) – sovet kinorejissyori, ssenariy muallifi, oʻqituvchi; SSSR xalq artisti (1984), aka-uka Vasilyevlar nomidagi RSFSR Davlat mukofoti laureati (1976).

Tatyana Lioznova
Tavalludi 1924-yil 20-iyul
Moskva, SSSR
Vafoti 2011-yil 29-sentyabr
Moskva, Rossiya
Fuqaroligi SSSR bayrogʻi SSSR Rossiya bayrogʻi Rossiya
Kasbi kinorejissyor oʻqituvchi
Mukofotlari Xalqlar doʻstligi ordeni SSSR xalq artisti

Biografiyasi

tahrir

Tatyana Mixaylovna 1924-yil 20-iyulda Moskvada yahudiy oilasida tugʻilgan. Ulugʻ Vatan urushi boshida u Qora metallurgiya xalq komissarligi bilan Sverdlovskka evakuatsiya qilingan, onasi iqtisodchi boʻlib ishlagan; onasi bilan Vtuzgorodokda yashagan[2]. Otasi urush boshida militsiya safida, frontda vafot etgan.

Maktabdan soʻng Moskva aviatsiya institutiga oʻqishga kirgan, lekin bir semestr oʻqiganidan soʻng u oʻqishni tashlab ketgan[1][3]. 1943-yilda u VGIKga Vsevolod Pudovkinning rejissyorlik kursiga oʻqishga kirgan, ammo u kursni tark etgan.

Oʻquv semestrining oxirida oʻqituvchilar 19 yoshli qizning hayotiy tajribasi yetarli emas deb qaror qilib, uni haydashmoqchi boʻlishgan, ammo Tatyana oʻzining ilmiy ishini koʻrsatib, ularni ishontira olgan. Karmenning kurs ishidagi raqsi keyinchalik Lyubkaning raqsi sifatida „Yosh gvardiya“ (1948) filmiga kiritilgan; Lioznovaning oʻzi rejissyor yordamchisi sifatida bunda ishtirok etgan[3][4].

Tatyana 1953-yilda kinostudiyaga TPO yoshlar filmlarining badiiy rahbari sifatida tayinlangan; u bu lavozimda 1982-yilgacha ishlagan[1]. Bir muncha vaqt u oʻqituvchisi Sergey Gerasimovning rejissyor yordamchisi boʻlib ham ishlagan, shuningdek, Boris Buneevning „Sirli topilma“ (1953) va Stanislav Rostotskiyning „Yer va odamlar“ (1955) debyut filmlarini sur’atga olishda ikkinchi rejissyor boʻlgan[3].

1957-yildan M.Gorkiy nomidagi kinostudiyada rejissyor sifatida filmlar sur’atga olgan. U 1958-yilda Sergey Gerasimov va Tamara Makarova ssenariysi asosida birinchi „Yurak xotirasi“ filmini suratga olgan[1][5].

Lioznova 1962-yilda u KPSS safiga qoʻshilgan[5].

1963-yilda vafot etgan sinov-uchuvchilarga bagʻishlangan „ Ular osmonni zabt etishadi“ badiiy filmi chiqgan. Oʻsha yili film Dovilda (Fransiya) boʻlib oʻtgan Aviatsiya va kosmik filmlar xalqaro kinofestivalida birinchi „Oltin qanot“ mukofotiga sazovor boʻlgan[4].

Tatyana Lioznova 1967-yilda „Plyushchixadagi uchta terak“ filmi chiqqan; bir yil oʻtgach u Argentinada boʻlib oʻtgan Xalqaro kinofestivalda „inson hayotidagi voqealarni haqiqiy aks ettirish, nikoh sadoqati uchun“ motivatsiyasi bilan birinchi mukofotni olgan[4].

Oilasi

tahrir

Otasi – Moisey Aleksandrovich (Aronovich) Lioznov (1894-1941), muhandis-iqtisodchi, asli Xerson viloyati, yahudiylarning Vesyoloye qishloq xoʻjaligi koloniyasidan, Melitopolda oʻsgan[6][7]; Birinchi jahon urushi yillarida 52-Vilna piyoda polkida kapral boʻlib xizmat qilgan[8] va yaralangan (1914)[9][10]. U 1941-yil dekabr oyida Ulugʻ Vatan urushi yillarida militsiya saflarida jang qilib, bedarak yoʻqolgan[11][1].

Onasi – Ida Izrailevna Lioznova (1899-1978), asli Chernigov viloyati Sosnitsa tumani Koryukovka shahridan, eri kabi, u ham Melitopolda oʻsgan. Urush davridagi evakuatsiya hujjatlariga koʻra[12], urushdan oldin u Moskvadagi Qora metallurgiya xalq komissarligi (NKChM)ning moddiy -texnik taʼminot bosh boshqarmasida (Glavsnab) iqtisodchi boʻlib ishlagan va uni Sverdlovskka evakuatsiya qilishgandan keyin ham shu Xalq komissarligida ishlashni davom ettirgan[2]. U urushda turmush oʻrtogʻi va uch akasidan ayrilgan. Lioznova butun umri davomida onasi bilan birga yashadi va keyinchalik „Karnaval“ (1981) filmini „Mening eng shaxsiy filmim“ deb nomladi[13].

Lioznova VGIKni tugatgandan soʻng, bir muncha vaqt „Literaturnaya gazeta“ da ishlagan, nashrning bosh muharriri, taniqli shoir va yozuvchi Konstantin Simonov oʻsha paytda uni sud qilishga uringan. Turli vaqtlarda u rejissyor Stanislav Rostotskiy, aktyor Archil Gomiashvili va SSSR Vazirlar Kengashi Raisining oʻrinbosari Vladimir Kirillin bilan munosabatda boʻlgan[14].

U turmushga chiqmagan, oʻz farzandlari yoʻq, lekin uning asrab olingan qizi Lyudmila Lisina bor edi, Lisina Lioznovaning yaqin doʻsti uchuvchi Vasiliy Koloshenkoning qizi[1][14][15].

Oʻlimi

tahrir

Tatyana 2011-yil 29-sentyabrda Moskvada 88 yoshida uzoq davom etgan kasallikdan soʻng vafot etgan[16][17]. Donskoye qabristonida onasi bilan bir xil qabrga dafn qilingan[18][19][1].

Ijodi

tahrir

Kinoda rejissyorlik va ssenariy yozish ishlari

tahrir
Yil Film
Rejissyor Ssenariy muallifi
1950 Osvobojdyonniy Kitay
1953 Tainstvennaya nahotka
1955 Zemlya i lyudi
1958 Pamyat serdsa
 Y
1961 Yevkodiya
 Y
1963 Im pokoryayetsya nebo
 Y
1965  Rano utrom
 Y
1967 Tri topolya na Plyushixe
 Y
1973 Semnatsat mgnoveniy vesni
 Y
1981 Mi, nijepodpisavshiyesya
 Y
1981 Karnaval
 Y
 Y
1986 Konets sveta s posleduyushim simpoziumom
 Y
 Y

Mukofotlari

tahrir

Xotirasi

tahrir
 
Haykaltarosh I. Kazanskiy

2016-yil aprel oyida Moskvada M. Gorkiy nomidagi kinostudiya binosida Tatyana Lioznova sharafiga yodgorlik lavhasi oʻrnatilgan va ochilgan[26].

Manbalar

tahrir
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Лиознова Татьяна Михайловна (ТАСС).
  2. ↑ 2,0 2,1 „The Central Database of Shoah Victims' Names. Tatiyana Lioznova“ (en). Яд ва-Шем. 2023-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 13-fevral.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Умерла Татьяна Лиознова“ (ru). Интерфакс (2011-yil 29-sentyabr). 2022-yil 30-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-dekabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Лиознова Татьяна Михайловна (biograph.ru).
  5. ↑ 5,0 5,1 Лиознова Татьяна Михайловна (Кино. Энциклопедический словарь) 1987.
  6. ↑ Fotografi i fotoatele dorevolyutsionnoy Rossii (Wayback Machine saytida 2024-01-04 sanasida arxivlangan): Yego starshiy brat Solomon Aronovich Lioznov bil fotografom i vladelsem „fotoatele S. A. Lioznova“ na Bulvarnoy ulitse v Melitopole.
  7. ↑ Alfavitniy spisok fotograficheskix firm Rossiyskoy Imperii (1839—1917)
  8. ↑ Voini-evrei 52 pexotnogo Vilenskogo polka
  9. ↑ „Chtobi pomnili. Lioznova Tatyana Mixaylovna“. 2023-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-dekabr.
  10. ↑ Alfavitnie spiski nijnix chinov, pogibshix, ranenix i propavshix bez vesti v 1-yu mirovuyu voynu 1914—1918
  11. ↑ „Лиознов Моисей Александрович“ (ru). Память народа. 2022-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  12. ↑ „Списки эвакуированных в Свердловск (1942)“. 2023-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-fevral.
  13. ↑ „«Татьяна Лиознова. Дожить до светлой полосы». Документальный фильм“ (ru). Культура (2004). 2022-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 15-mart.
  14. ↑ 14,0 14,1 Моисеева Ольга. „Что зашифровала в фильме «Карнавал» режиссёр Татьяна Лиознова? Тайна героини Ирины Муравьёвой“ (ru) (2023-yil 11-aprel). 2023-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-noyabr.
  15. ↑ Печенкина Мария. „Скончалась режиссёр «Семнадцати мгновений весны» Татьяна Лиознова“ (ru) (2011-yil 29-sentyabr). 2013-yil 10-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-dekabr.
  16. ↑ „Умерла режиссёр «Семнадцати мгновений весны» Татьяна Лиознова“ (ru). Взгляд (2011-yil 29-sentyabr). 2021-yil 27-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  17. ↑ „Сегодня на 88 году жизни скончалась кинорежиссёр Татьяна Лиознова“ (ru). Эхо Москвы (2011-yil 29-sentyabr). 2022-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-dekabr.
  18. ↑ „На прощании с Лиозновой присутствовали лишь самые близкие ей люди“ (ru). Интерфакс (2011-yil 1-oktyabr). 2021-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 6-dekabr.
  19. ↑ „Прах Татьяны Лиозновой захоронили на Донском кладбище Москвы“ (ru). Newsru.com (2011-yil 7-oktyabr). 2022-yil 31-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 31-avgust.
  20. ↑ „Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 18 августа 1969 года № 1120 «О присвоении почётного звания „заслуженный деятель искусств РСФСР“ Лиозновой Т. М.»“ (ru). 2022-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 28-yanvar.
  21. ↑ „Указ Президиума Верховного Совета СССР от 28 июня 1982 года № 7425—X «О награждении орденами СССР группы деятелей искусств»“ (ru). 2022-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 28-yanvar.
  22. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 09.03.1996 г. № 366 «О награждении государственными наградами Российской Федерации»“ (ru). Kremlin.ru (1996-yil 9-mart). 2022-yil 23-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-dekabr.
  23. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 20.07.1999 г. № 894 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ III степени Лиозновой Т. М.»“ (ru). Kremlin.ru (1999-yil 20-iyul). 2020-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-dekabr.
  24. ↑ „Распоряжение Президента Российской Федерации от 12.06.2000 г. № 217-рп «О присуждении в 2000 году специального приза Президента Российской Федерации „За выдающийся вклад в развитие российского кино“»“ (ru). Kremlin.ru (2000-yil 12-iyun). 2022-yil 18-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-dekabr.
  25. ↑ „Указ Президента Российской Федерации от 20.07.2009 г. № 834 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ IV степени Лиозновой Т. М.»“ (ru). Kremlin.ru (2009-yil 20-iyul). 2020-yil 22-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-dekabr.
  26. ↑ „Министр культуры РФ открыл мемориальную доску режиссёру Татьяне Лиозновой в Москве“ (ru). ТАСС (2016-yil 21-aprel). 2022-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 3-mart. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Tatyana_Lioznova&oldid=4084612" dan olindi