The Tell-Tale Heart
" The Tell-Tale Heart " — amerikalik mashhur yozuvchi Edgar Allan Poning qisqa hikoyasi boʻlib, birinchi marta 1843-yilda nashr etilgan. Hikoya oʻquvchiga uning aqli rasoligiga ishontirishga harakat qiladigan nomaʼlum bir hikoyachi (cholning xizmatkori) tomonidan aytiladi. Qurbon chol boʻlib, hikoyachi taʼkidlaganidek, oppoq koʻk rangli „kalxat koʻzli“ edi. Hikoyachi qotillikni sinchiklab hisoblab chiqish, mukammal jinoyatga urinish, jasadni vannada qismlarga ajratish va pol taxtalari ostiga yashirgani haqida taʼkidlaydi. Oxir-oqibat, hikoya qiluvchining harakatlari natijasida unga urilayotgan ovoz eshitiladi va hikoyachi buni oʻlik odamning yuragi urishi deb talqin qiladi.
Hikoya birinchi marta 1843-yil yanvarda Jeyms Rassell Louellning "Pioner " kitobida nashr etilgan. „The Tell-Tale Heart“ koʻpincha gotika fantastika janrining klassikasi hisoblanadi va Poning eng mashhur qisqa hikoyalaridan biridir.
Qotillikning o‘ziga xos motivi (Hikoyachining cholning ko‘ziga bo‘lgan nafratini hisobga olmaganda), hikoyachi va chol o‘rtasidagi munosabat, hikoya qiluvchining jinsi va boshqa tafsilotlar noaniq qoldirilgan. Hikoyachiaytganidek, „hech qachon zulm qilmagan“ odamga nisbatan nafrat hissi borligini rad etadi. Hikoyachi cholni ochkoʻzlik uchun oʻldirilganini ham rad etadi.
Syujet xulosasi
tahrir
„The Tell-Tale Heart“ — bu nomaʼlum hikoyachi tomonidan aytilgan birinchi shaxs hikoyasidir .
Hikoyachi bilan birga yashaydigan cholning bulutrang, oqargan, koʻk rangli „kalxatga oʻxshash“ koʻzlari bor, bu hikoyachini shunchalik bezovta qiladi va uni boshqaradiki, hikoyachi qariyani yaxshi koʻrishini taʼkidlasa ham, uni oʻldirishni rejalashtiradi. Keksa odam unga hech qachon zulm qilmagan. Hikoyachi qotillikni sodir etishdagi bunday ehtiyotkorlik haqida soʻzlar ekan aqldan ozgan boʻlishi mumkin emasligini isbotlashga urinadi. Hikoyachi „kalxat ko‘z“ga bir zarracha nur sochish uchun yetti kecha-kunduz cholning xonasi eshigini ochadi. Biroq, cholning kalxat ko‘zi doimo yopiq bo‘lib, „ishni bajarish“ imkonsiz bo‘lib, hikoyachini yanada iztirobga soladi.
Sakkizinchi kechada chol hikoyachining qo‘li sirg‘alib, shovqin-suron ko‘targanidan so‘ng uyg‘onib, hikoyachining tungi marosimini buzadi. Hikoyachi orqaga chekinmaydi va bir muncha vaqt oʻtgach, fonarni ochishga qaror qiladi. Birgina yupqa yorugʻlik nuri porlaydi va aniq „Oʻsha koʻz“ ga tushadi, bu uning keng ochiqligini koʻrsatadi. Hikoyachi cholning yuragi urganini eshitadi, u tobora kuchayib boraveradi. Bu esa hikoyachining tashvishini shu darajada oshiradiki, hikoyachi urishga qaror qiladi. U xonaga sakrab kiradi va chol oʻldirilishidan oldin bir marta qichqiradi. Keyin hikoyachi jasadni qismlarga ajratadi va boʻlaklarni pol taxtalari ostiga yashiradi, bu jinoyatning barcha belgilarini yashirishni taʼminlaydi. Shunday bo‘lsa ham, kechasi cholning qichqirig‘i qo‘shnisining politsiyaga xabar berishiga sabab bo‘ladi va hikoyachi xodimlarni uy atrofiga qarashga taklif qiladi. U politsiya xodimlariga eshitilgan qichqiriq qoʻrqinchli tushi sabab boʻlganini va chol qishloqda yoʻqligini aytadi. Qotillik haqida hech qanday dalil topa olmasliglariga ishonchi komil edi va hikoyachi ularga stul olib keladi va ular cholning xonasiga oʻtirishadi. Kreslolar tananing yashiringan joyiga qoʻyiladi; politsiya hech narsadan shubhalanmaydi.
Hikoyachi oʻzini noqulay his qila boshlaydi va hikoyachining qulogʻiga ovozni sezadi. Shovqin ovozi kuchayib borar ekan, hikoyachi bu pol taxtasi ostidan kelayotgan cholning yurak urishi, degan xulosaga keladi. Ovoz hikoyachiga tobora kuchayib eshtiladi, garchi zobitlar buni eshitmasalar ham, yurakning shiddatli urishidan dahshatga tushgan hikoyachi qotillikni bo‘yniga oladii va ularga cholning jasadi qoldiqlarini ochish uchun taxtalarni olib tashlashini aytadi.
Nashr tarixi
tahrir
Hikoya birinchi marta 1843-yil yanvarda Jeyms Rassell Louellning "Pioner " kitobida nashr etilgan.Poga hikoya uchun 10 dollar toʻlangan boʻlishi mumkin.[1] Uning asl nashrida Genri Uodsvort Longfelloning " Hayot Zaburi " sheʼridan iqtibos keltirgan epigraf mavjud edi.[2] Hikoya 1845-yil 23-avgustda Broadway Journal nashrida qayta nashr etilganda biroz oʻzgartirildi. Bu nashrda Longfelloning sheʼrini olib tashladi, chunki Po uni plagiat deb hisoblagan.[2] Po hayotligida asar yana bir necha bor qayta nashr etilgan.[3]
Manbalar
tahrir- ↑ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial, 1991. ISBN 0-06-092331-8, p. 201.
- ↑ 2,0 2,1 Moss, Sidney P. Poeʼs Literary Battles: The Critic in the Context of His Literary Milieu. Southern Illinois University Press, 1969. p. 151
- ↑ „"The Tales of Edgar Allan Poe" (index)“. eapoe.org. The Edgar Allan Poe Society of Baltimore (2007-yil 30-sentyabr). Qaraldi: 2007-yil 5-noyabr.
Havolalar
tahrir- „Po muzeyi“ — „The Tell-Tale Heart“ ning toʻliq matni ingliz tilida
- „The Tell-Tale Heart“ — Birinchi nashrning toʻliq matni, Pionerdan, 1843 yil
- „The Tell-Tale Heart“ animatsiyasi — 2010-yil yil mukofotiga sazovor boʻlgan animatsion film.
- Turli oʻquvchilar tomonidan oʻqilgan 20 LibriVox audioyozuvlari
- Pioner, 1843-yil yanvar, Boston nashri.