Tinch okeani fanlari assotsiatsiyasi

Tinch okeani ilmiy assotsiatsiyasi (TNA; PSA; Pacific Science Association) mintaqaviy nodavlat ilmiy tashkilot boʻlib, Osiyo-Tinch okeani mintaqasida barqaror rivojlanishni qoʻllab-quvvatlash uchun fan va texnologiyani targʻib qiladi. Uyushma Xalqaro fanlar Kengashining  (ICSU) ilmiy assotsiativ aʼzosi hisoblanadi.

Tarixi

1920-yilda Gonoluludagi Bishopa muzeyi direktori  Gregori Gerberta tashabbusi bilan Tinch okeani boʻyicha birinchi ilmiy konferensiya tashkil etilgan va unda ilmiy masalalarni (antropologiya, geologiya, biologiya boʻyicha) muhokama qilishdan tashqari, Tinch okeani ittifoqini tashkil etishga qaror qilingan.

1926-yilda ushbu ittifoq Tinch okeani assotsiatsiyasi deb o‘zgartirilgan.

SSSR Fanlar akademiyasi 1926-yildan buyon uyushma tarkibiga kirgan.

1975-yildan A. P. Kapitsa prezident etib saylangan.

SSSR Fanlar akademiyasi qoshida Tinch okeani mintaqasi bilan bogʻliq boʻlgan 45 ta sovet ilmiy muassasasi vakili boʻlgan Tinch okeani ilmiy uyushmasining Milliy qoʻmitasi (rais akademik B. G.Gʻofurov bo‘lgan) faoliyat yuritgan.

Tinch okeani ilmiy kongressi

XIV Tinch okeani ilmiy kongressi, Xabarovsk.

Assotsiatsiya Tinch okeani ilmiy kongresslari inglizcha: Pacific Science Congress, PSC) har 3-5 yilda (odatda 4 yilda) va Tinch okeani ilmiy kongresslari inglizcha: Pacific Science Inter-Congress, PSIC)) har 2 yilda bir marta tashkil etiladi. Ushbu kongresslar tematik va Osiyo-Tinch okeani mintaqasining muayyan muammolariga bag‘ishlanadi.

Kongresslar oraligʻida Tinch okeanining eng muhim muammolari va fanlari (geografiya, chuchuk suv fanlari, sogʻliqni saqlash va tibbiyot, ovqatlanish, Tinch okeani orollari ekotizimlari, yer qobigʻini oʻrganish, taʼlim, ijtimoiy va gumanitar fanlar va boshqalar) boʻyicha 16 ta doimiy komissiyalar mavjud. Kongresslar roʻyxati (№, yili va oʻtkazilish joyi):

Faoliyati

Assotsiatsiya Osiyo-Tinch okeani mintaqasida fanlararo va xalqaro ilmiy tadqiqotlar va olimlarning hamkorligini targ‘ib qiladi va taʼminlaydi.

Uyushma funktsiyalari:

• Ilmiy hamkorlik uchun katalizator bo‘lib xizmat qiladi;
• mintaqada ilmiy salohiyatni rivojlantiradi;
• olimlar, siyosatchilar va jamoatchilik o‘rtasida samarali muloqotga yordam beradi;
• Tinch okeani orollari davlatlarini mintaqaviy va xalqaro ilmiy tadbirlarida faol ishtirok etadi;
• „Tinch okeani ilmi“ni targ‘ib qiladi.

Mukofotlari

• Shinkishi Xatay (Shinkishi Hatai) medali Tinch okeanining dengiz biologiyasi sohasidagi taniqli olimlarni taqdirlash uchun. Medal Tinch okeani ilmiy kongressida beriladi (1966-yildan boshlab).
• Gerbert E.Gregori (Herbert E. Gregory) medali 1961-yilda Bishopa muzeyi Vasiylar kengashi tomonidan muzeyning ikkinchi direktori Gerbert Gregori (1919-1936-yillarda) xotirasi va uning Tinch okeani ilmiy assotsiatsiyasi asoschisi sifatidagi roli uchun taʼsis etilgan. Medal Tinch okeanida ilm-fanga qo‘shgan ulkan xizmatlari uchun har to‘rt yilda bir marta beriladi va Tinch okeani ilmiy kongressida taqdim etiladi.
• Umr bo‘yi beriladigan faxriy stipendiyalar.

Tuzilishi

Tinch okeani ilmiy kengashi Tinch okeani fanlari assotsiatsiyasining boshqaruv organi boʻlib, har ikki yilda bir marotaba yigʻiladi va har bir milliy aʼzo (manfaatdor tashkilot) bir yoki bir nechta vakillardan iborat bo‘ladi. Kengash kongresslar oralig‘ida Tinch okeani ilmiy kongresslari va kongresslarini o‘tkazish, Ijroiya kengashi qarorlari bo‘yicha ovoz berish jarayoni uchun javobgardir. Shuningdek, Kengash yig‘ilishlari oralig‘ida Assotsiatsiya ishi uchun mas’ul bo‘lgan aʼzolarni saylaydi.

Milliy kengash aʼzolari: Avstraliya, Xitoy-Pekin, Xitoy-Gonkong, Xitoy-Taypey, Fransiya, Guam, Indoneziya, Yaponiya, Koreya, Malayziya, Okinava, Tinch okeani orollari (Kuk orollari, Fiji, Kiribati, Marshall orollari, Nauru, Niue, Samoa, Solomon orollari, Tokelau, Tonga, Tuvalu, Vanuatu), Yangi Zelandiya, Filippin, Rossiya, Singapur, Tailand, AQSh, Vetnam davlatlaridir.

Tinch okeani fanlari assotsiatsiyasining milliy qo‘mitalari odatda har bir manfaatdor tashkilot tomonidan tuziladi. Ular Tinch okeani ilmiy kengashiga o‘z vakillarini saylaydi. Milliy qo‘mitalar ham milliy darajada faoliyat olib boradi.

Tinch okeani fanlari assotsiatsiyasi doirasida quyidagi Ishchi guruhlar ishlaydi:

• Biologik xilma-xillik;
• marjon riflari;
• Global o‘zgarishlar va Tinch okeani orollari;
• fan va taʼlimdagi aloqalar;
• kelajak uchun inson resurslari;
• okeanni kislotalash (2011-yilda yakunlangan).

Aʼzolik

Tinch okeani fanlari assotsiatsiyasi quyidagi aʼzolik toifalarini taqdim etadi:

• Milliy tashkilotlar (majburiy tashkilotlar), odatda har bir mamlakatning Milliy Fanlar Akademiyalari);
• individual asosda ishtirok etuvchi olimlar;
• nodavlat tashkilotlari.

Nashrlari

• Pacific Science — bu har chorakda bir martalik xalqaro fanlararo ilmiy jurnal bo‘lib, Gavayi universiteti, PSAning rasmiy jurnali. Tinch okeani mintaqasining biologik, jismoniy va ijtimoiy muammolarini o‘rganish bo‘yicha original tadqiqot va sharh maqolalarini nashr etadi.

Havolalar

pacificscience.org — bu rasmiy veb-sayt.

• Tinch okeani ilmiy uyushmasi — FEB RAS.