Tohira Tashbayeva
Tohira Xojiyevna Toshbayeva (1938-yil 7-sentyabr, Toshkent — 2022-yil 23-aprel) — oʻzbek olimi, etnograf, tarix fanlari doktori (1994), etnologiya va antropologiya sohasida yetakchi tadqiqotchi[1].
| Tohira Toshboyeva Xojiyevna | |
|---|---|
| Tavalludi |
1938-yil 7-sentabr Toshkent shahri, O'zbekiston |
| Vafoti |
2022-yil 23-aprel Toshkent |
| Fuqaroligi | O'zbekiston |
| Millati | o'zbek |
| Kasbi | etnograf |
| Sohasi | tarixchi, etnograf |
| Ilmiy darajasi | tarix fanlari doktori |
Biografiyasi tahrir
Toshbayeva Tohira Xojiyevna 1938-yil 7-sentabrda Toshkent shahrida ziyolilar oilasida tugʻilgan. Onasi Nazirova Moxinur nafaqaga chiqqanidan soʻng respublika ahamiyatidagi pensioner boʻlgan.
Toshkent shahridagi 42-oʻrta maktabni bitirganidan soʻng Toshbaeva Tohira Xojievna 1955-yildan 1960-yilgacha Markaziy Osiyo davlat universiteti (hozirgi Oʻzbekiston Milliy universiteti) tarix fakultetiga oʻqishga kirdi. Oʻqishi davomida M. E. Masson, P. Kovalyov, I. M. Moʻminov, L. V. Gentschke kabi mashhur oʻqituvchilardan saboq oldi.
Oliy maʼlumotga ega boʻlgach Toshbayeva Tohira Xojiyevna Oʻzbekiston Fanlar akademiyasining Tarix instituti aspiranturasiga oʻqishga kiradi. O. A. Suxareva Markaziy Osiyo va Oʻzbekiston madaniy merosini oʻrganishga katta hissa qoʻshgan atoqli etnolog, mashhur olima[2] rahbarligi ostida 1968-yilda nomzodlik dissertatsiyasini himoya qiladi.
1994-yilda Moskvadagi N.N. Mikluxo-Maklaya nomidagi Rossiya Fanlar akademiyasining Etnologiya va antropologiya institutida Toshboyeva Tohira Xodjiyevna „Oʻzbek qishloq aholisining zamonaviy oilasi va oilaviy hayoti“ mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan. Doktorlik dissertatsiyasi ilmiy maslahatchisi T. Tashbaev. T. A. Jdanko[3], mintaqani oʻrganishga katta hissa qoʻshgan taniqli etnografi boʻlib, 1950-yillarda T.A. Jdanko I. Savitskiyni Xorazm arxeologik-etnografik ekspeditsiyasiga taklif qilgan, I.Savitskiy Xorazm sanʼati, qoraqalpoq xalq amaliy sanʼati bilan yaqindan tanishadi, bu madaniyatga muhabbati uygʻonadi va oʻzining kolleksiyasini yigʻadi. Keyinchalik Qoroqolpogʻistonda uning nomiga Savitskiy muzeyi tashkil etiladi, hozirda uning kolleksiyasi shu muzeyda namoyish etilmoqda.
1990-yillarda Toshbayeva Tohira Xojiyevna Oʻzbekiston Fanlar akademiyasi Tarix instituti dissertatsiyalar himoyasi boʻyicha ilmiy kengashning ilmiy kotibi boʻlgan.
Toshbayeva Tohira Xojiyevna Oʻzbekistonda etnografiya fanining rivojlanishi, oʻzbek xalqining urf-odatlari va marosimlari haqidagi ilmiy bilimlarni dunyoga targʻib qilishga katta hissa qoʻshdi[1]. YUNESKO tomonidan olib borilgan tadqiqotlarga koʻra, Toshbayeva Tohira Xojiyevna Markaziy Osiyoning nomoddiy madaniyati boʻyicha ekspertlar roʻyxatiga kiritilgan[4]. Ilmiy tadqiqot T. X. Toshbayevaning, „Farzand tarbiyasining yangi marosimlari“, „Oʻzbek qishloq oilalarining odatiy va zamonaviy hayot tarzi“ (M. D. Savurov hammuallifligida) kabi ilmiy izlanishlari oʻzbek millatining etnografiyasida muhim manba boʻlib, dunyoning yetakchi taʼlim va tadqiqot markazlari kutubxonalarida jumladan Prinston universiteti (University Princeton)[5], Toronto universiteti (University Toronto)[6], Stenford (University Stanford)[7] universiteti kabi universitetlari kutubxonalarida saqlanadi.
Tohira Toshbayevaning ikki farzandi va nevaralari bor. Uning turmush oʻrtogʻi Sharapov Shamsiddin Oʻzbekistonda ilm-fan rivojiga katta hissa qoʻshgan olim va jamoat arbobi, tarix fanlari doktori]], professor[8]. Olimaning hayot yoʻllari va amalga oshirgan ishlari haqida hujjatli film olingan. Filmda uning hamkasblari tarix fanlari doktori Abdulahad Muhammadjonov,Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi, tarix fanlari doktori Gʻulomqodir Rashidov, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan madaniyat xodimi, tarix fanlari nomzodi Erkin Hayitboyev hamda tibbiyot fanlari doktori Dilbar Mahmudovalar olimaning faoliyati haqida maʼlumot bergan[9].
Tohira Toshbayeva 2021-yil 23-aprelda Toshkentda vafot etgan.
Ilmiy ishlari tahrir
- Taxira Xojiyevna Toshboeva. Farzand tarbiyasida yangi marosimlar / Toshkent: Fan, 1980.
- Tohira Xojiyevna Toshboeva. Oʻzbek ayoli oʻtmishda va hozirda / Toshkent: Oʻzbekiston SSR O-vo „Bilim“, 1987-y[10]
- Taxira Xodjievna Toshboyeva, Mane Daurovich Savurov „Oʻzbek qishloq oilalarining odatiy va zamonaviy hayot tarzi“ / Toshkent: Oʻzbekiston SSR Fan nashriyoti, 1989 y.
- Tohira Xojiyevna Toshboeva. Oʻzbekistonda zamonaviy boʻlinmagan oila: tarix va evolyutsiya. Markaziy Osiyo etnografik kolleksiyasi // N. nomidagi Etnologiya va antropologiya instituti. N. Mikluxo-Maclay RAN-M.: Nauka, V soni, 2006, 209-217-betlar.
Manba tahrir
- ↑ 1,0 1,1 „Ташбаева Тахира Ходжиевна“. 2020-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ „Ольга Александровна Сухарева“. 2019-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ „ЖДАНКО • Большая российская энциклопедия - электронная версия“. 2020-yil 31-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ „Foreword“. 2019-yil 17-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 14-mart.
- ↑ Novoe i tradit︠s︡ionnoe v bytu selʹskoĭ semʹi uzbekov / T. Kh. Tashbaeva, M.D. Savurov. — Princeton University Library Catalog
- ↑ Novoe i tradit͡sionnoe v bytu selʹskoĭ semʹi uzbekov / | University of Toronto Libraries
- ↑ Novoe i tradit͡sionnoe v bytu selʹskoĭ semʹi uzbekov in SearchWorks catalog
- ↑ http://lex.uz/docs/2361672?otherlang=1
- ↑ Millat fidoiysi, birinchi oʻzbek etnograf ayoli Tohira Toshboeva
- ↑ Tashbaeva, Taxira Xodjievna — Uzbekskaya jenщina v proshlom i nastoyaщem